Թող Երևանն ասի, չէ՞ որ հեղափոխական է, ինչի՞ մասին է Ալիևի հետ խոսում 1,5 ժամ

Մեր հարցազրույցը ռուսաստանցի քաղաքագետ Ստանիսլավ Տարասովի հետ․

- Մայիսի 12-ին լրացավ Բիշքեկում Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության հրադադարի հաստատման 25 տարին։ ՀՀ ԱԳ նախարար Զոհրաբ Մնացականյանն այս թեմայով տված հարցազրույցում ընդգծել էր, որ սա լավ առիթ է ռազմական գործողությունների ավարտից հետո հակամարտության կարգավորման շուրջ բանակցային գործընթացի պայմաններին եւ հնարավորություններին գնահատական տալու, ինչպես նաեւ հասկանալու, թե ինչ քայլեր պետք է ձեռնարկվեն՝ նոր ռազմական գործողությունները կանխելու համար։

- Ցավոք, հակամարտությունը շարունակվում է 25 տարի, եւ սա միակ հրադադարի պայմանագիրն է, որը դեռ խաղաղություն չէ։ Սա եզակի փաստաթուղթ է եւ սա եզակի իրավիճակ է, երբ այն ստորագրվել է եռակողմ՝ Բաքվի, Երեւանի ու Ստեփանակերտի կողմից՝ եռակողմ ձեւաչափ։ Հետեւաբար, տրամաբանական է մտածել, որ այդ հարաբերություններում հետագա առաջընթացը, ելքը փակուղային այն իրավիճակից, որում հայտնվել է արցախյան հակամարտությունը, դա այն է, որ կողմերը վերադառնան եռակողմ ձեւաչափին։ Մասնավորապես, Երեւանը՝ Փաշինյանը հայտարարում է, որ Ղարաբաղը հակամարտության կողմ է, որ Արցախին պետք է հրավիրեն բանակցությունների, բայց, դժբախտաբար, նոր իշխանությունների կողմից տարվող բանակցությունները, ես չէ, որ պետք է գնահատական տամ, նախկին բնույթն ունեն՝ երկկողմանի։ Մնացականյանը հանդիպում է Մամեդյարովի հետ, Փաշինյանը՝ Ալիեւի։

- Մոսկվան այս ուղղությամբ ինչ-որ բան կարո՞ղ է անել, որովհետեւ Ադրբեջանը համաձայն չէ եռակողմ ձեւաչափին։

- Մոսկվան ամեն ինչ արել է, Մոսկվան չեզոք է՝ իրապես փորձելով հավասարազոր հարաբերություններ պահպանել Երեւանի ու Բաքվի միջեւ։ Եթե Մոսկվան միակողմանի դիրքորոշում ունենար, ապա միանգամայն այլ դասավորություն կլիներ։ ԵԱՀԿ ողջ ՄԽ համանախագահությունն էլ իրեն այդպես է պահում, թեպետ կողմերը փորձում են  նրանց կողմից իրենց համակրանքներ ու հակակրանքներ վերագրել։ Օրինակ՝ Բաքուն կարծում է, որ իրենց ամերիկացիներն են օգնելու, իսկ․․․ նման բան չկա։ Ինչ վերաբերում է  Մոսկվային՝ 16-ին Պուտինն անձամբ էր մասնակցում կողմերի՝ ռազմական գործողությունները դադարեցնելու հանդիպմանը։ Եվ հիմա էլ Պուտինն անձամբ, Փաշինյանի իշխանության գալուց հետո, ամեն ինչ անում է, որպեսզի մոտեցնի Փաշինյանի ու Ալիեւի դիրքորոշումները։ Հենց Պուտինի օգնությամբ են կազմակերպվել անձնական հանդիպումները եւ վերջերս ստորագրվել էր  մի փաստաթուղթ․․․ բանավոր, որը պետք է ունենար 94 թվականի  կարգի փաստաթղթի (զինադադարի) ներուժ, երբ այն ժամանակ կողմերն ուժի չկիրառման մասին որոշում ստորագրեցին։ Բայց մենակ Մոսկվայով դա հնարավոր չէ անել, պետք է փոխզիջումային որոշում երկու կողմից էլ, որովհետեւ դա, այնուամենայնիվ, միջնորդների դիրքորոշումն է։ Հա, Երեւանը վարում է բանակցություններ, եւ պատճառը, որ գործընթացը շարունակվում է, այն է, որ Երեւանն ակնհայտորեն գնում է ինչ-որ փոխզիջումների, ինչի մասին լռում է։ Բաքուն էլ է բանակցություններ վարում եւ եթե վարում է, ուրեմն իրենք էլ ինչ-որ փոխզիջումային տարբերակներ չեն բացառում եւ որոնց մասին իրենք էլ լռում են։ Պաշտոնապես, Երեւանն ու Բաքուն արտահայտում են անհամադրելի դիրքորոշումներ, եւ, հետեւաբար, տրամաբանական հարց՝ այդ դեպքում ինչի՞ մասին են իրենք խոսում։

- Ռուսաստանյան կողմին հայտնի՞ է, թե ինչ երկուստեք փոխզիջումների մասին է խոսքը։

 - Իհարկե, սա ակնհայտ է, եւ ոչ միայն ռուսաստանյան, այլեւ արեւմտյան համանախագահության համար։ Իհարկե, նրանք տեղյակ են, բայց կա չհրապարակման մասին պայմանավորվածություն։

- Իսկ ընդհանուր գծերով կասե՞ք, թե ինչ կարող է զիջել Երեւանը, ի՞նչ՝ Բաքուն։ 

- Ընդհանուր գծերով․․․ Ունեք նոր հեղափոխական իշխանություն, ընկեր Փաշինյանը, որն ասաց, որ մեծ հեղափոխական է եւ պետք է հրապարակայնացնի բանակցային գործընթացը։ Նա չի՛ հրապարակայնացնում բանակցային գործընթացը, եւ արդյունքում՝ եթե գումարենք, թե քանի անգամ են Մնացականյանն ու Մամեդյարովը հանդիպել, արդեն կարելի է 15 ժամ հաշվել, Փաշինյանի ու Ալիեւի վերջին հանդիպումը 1,5-2 ժամ էր։ Ուրեմն ինչի՞ մասին են խոսում։ Թող Երեւանն ասի, չէ՞ որ հեղափոխական է, թող ճիշտն ասի՝ ինչի՞ մասին է Ալիեւի հետ խոսում 1,5 ժամ։ Եթե Երեւանը լռում է, Մոսկվա՞ն պետք է գաղտնիքներ բացի։

- Բաքուն էլ է լռում, թող Բաքուն խոսի։

- Այո, կա չհրապարակայնացման մասին համաձայնություն։ Բայց Բաքուն հին իշխանություն է, որը բանակցություններ է վարել Սերժ Սարգսյանի հետ։ Իսկ ձերոնք հեղափոխականներ են։

- Փաստորեն, սիրում եք քննադատել մեր իշխանություններին։ Մենք էլ դժգոհ ենք Լարսում ռուս սահմանապահներից, որոնք Հայաստանն աշխարհին կապող միակ նեղ միջանցքը սարքում են դժոխք՝ զբոսաշրջիկների համար։ Կամ էլ՝ եթե սահմանապահները չեն, անձրեւներն են, սողանքները։ Կարո՞ղ է ՌԴ-ն այս հարցում ունենալ քաղաքական որոշում։

- Սա տեխնիկական հարց է։ Իրոք, այս գոտում մե՛կ ձյուն է, մե՛կ՝ քարաթափում, եւ Ռուսաստանը չէ՞ որ Աբխազիայի միջով նոր ճանապարհի վերաբերյալ բանակցություններ առաջարկել է ու տանում է։

- Այս նախագիծը մնում է թղթի վրա, դեռ Հայաստանի հին իշխանությունների օրոք էր։

- Բանն այն է, որ վրացիներն ու Ադրբեջանն այս հարցում իրար հետ են․ Վրաստանը պատերազմի արդյունքում կորցրեց Աբխազիան ու Հարավային Օսեթիան, Ադրբեջանը՝ իր տարածքների 20 տոկոսը, եւ վրացիները հայերին ասում են՝ ուզում եք նոր միջանցք՝ տվեց շրջանները։ ՌԴ-ն իրեն այդպես չի պահում, չի պահանջում, որ Հայաստանն ինչ-որ շրջաններ պետք է տա, եւ համարում է, որ դա միայն ու միայն Երեւանի ու Բաքվի որոշելիքն է, նրանք պետք է պայմանավորվեն։

- Այսինքն՝ վրացական կո՞ղմն է խոչընդոտում այդ ճանապարհի վերաբացմանը։

- Իհարկե, մենք առաջարկում ենք, իրենք տասնյակ խոչընդոտներ են հարուցում։

- Բայց երբ վրացիների ու շվեյցարացիների հետ համաձայնագիր էիք ստորագրում, չգիտեի՞ք, որ վրացիների հետ խնդիրներ են լինելու։

- Հա, պայմանավորվածություններ են եղել, որոնք վրացիները չեն կատարում։ Նրանք դա մոտիվացնում են հետեւյալ կերպ՝ ասելով, որ Հայաստանը ՌԴ ռազմավարական գործընկերն է, որ հայերը պետք է տան ինչ-որ շրջաններ։ Բայց մենք Երեւանի վրա նման ճնշում չենք բանեցնում, մենք փորձում ենք Արեւմուտքի, միջնորդների միջոցով վրաց իշխանություններին հանգեցնել այն մտքին, որ ստեղծեն ազգերի անվտանգ համակեցության համար պայմաններ։ Կա նման տերմին, որ անկախ պետությունների հարաբերություններից՝ ժողովուրդը պետք է ապրի անվտանգ միջավայրում։ Այստեղ կա ոչ միայն Բաքվի ազդեցության գործոնը, նաեւ՝ վրացական։ Իրենք հակառուսական քաղաքականություն են իրականացնում, եւ բնական է, որ ՌԴ դաշնակցին կանգնեցնում են խնդիրների առաջ։ Նրանք չեն ուզում բարենպաստ պայմաններ ստեղծել, որպեսզի Հայաստանն ու ՌԴ-ն իրար հետ նորմալ միջանցք ունենան։ Լարսը միջանցք է, բայց շատ անհարմար է, ոչ թե տեխնիկական, այլ եղանակային պայմանների պատճառով, դրանք շատ վատն են։ Փաշինյանը 2 թե 3 անգամ եղել է Վրաստանում, վրաց ղեկավարության վերաբերմունքը ոնց որ թե նորմալ է թվում, բայց փաստացի իրենք նման քաղաքականություն չեն վարում։ Եվ այստեղ էլ տեսնում եմ ադրբեջանցիների մատը։ Նրանք ենթադրում են, որ նման ճանապարհի բացման դեպքում ՌԴ-ն այդ միջանցքով զենք կմատակարարի Հայաստանին։ Թեպետ մենք ունենք այդ զենքը Հայաստանին հասցնելու այլ միջոց՝ Իրանի միջոցով։ Ինչն էլ, մասնավորապես, տեղի է ունենում։

- Երեկ մեկնարկեց Ռոբերտ Քոչարյանի դատավարությունը, եւ չնայած Մոսկվայից՝ փորձագիտական շրջանակներից բազմիցս հնչած կոչերին, նրա խափանման միջոցը նույնը մնաց։

- Ցավոք, Երեւանը գավառական քաղաքականություն է վարում, վրե՛ժի։ Տեսնենք, թե ինչ կլինի Փաշինյանի հետ, միգուցե այնպես ստացվի, որ նա՞ էլ հայտնվի ճաղերի հետեւում։ Ախր, Արցախի առաջին նախագահն է, սա շատ աննորմալ բան է։ Նա ուղղակի Արցախի պատմությունն է ոչնչացնում։ Երկրորդ․ Մոսկվան, իհարկե, հաճույքով չի նայում այս ամենին, բայց Հայաստանի ու Ռուսաստանի հարաբերություններն այնպիսին են, որ դա կախված չէ պետությունների ղեկավարների անձնական համակրանքներից ու հակակրանքներից, մեր հարաբերություններն ավելի լուրջ են։ Իհարկե, սրանից Հայաստանի ու ՌԴ հարաբերությունները չեն փչանա, եւ Հայաստանն էլ իրեն բավականաչափ հետեւողական կպահի, ռեալ գնահատել իրավիճակը, անվտանգության խնդիրները։

- Պարոն Տարասով, ասում եք «գավառական», բայց Ձեր վերջին հարցազրույցում ասել էիք, որ Փաշինյանը հիմա շատ հավասարակշռված քաղաքականություն է վարում։

- Այո, այո, ես ասում էի, որ Հայաստանի քաղաքականությունը մեզ մոտ հարցեր չի առաջացնում։ Բայց այն, ինչ կատարվում է Ռոբերտ Քոչարյանի հետ, ասեմ այսպես՝ չի զարդարում Հայաստանին։