«Փաստ»․ Թշնամին տասնամյակների իր երազանքն իրականացնելու «հնարավորություն» է տեսել

Փաստ» օրաթերթը գրում է.

Արցախյան երկրորդ պատերազմից հետո Ադրբեջանն, ի դեմս Հայաստանի գործող իշխանությունների, իր համար «հնարավորություն» է տեսել՝ իրականացնելու տասնամյակների իր երազանքը, այն է՝ քիչ-քիչ Հայաստանը թուլացնել ու կտոր առ կտոր պոկել, ինչը չէր կարողանա միանգամից կյանքի կոչել։ Ավելին, մինչև 2018 թվականը նույնիսկ ամենամղձավանջային երազում անգամ հնարավոր չէր պատկերացնել վերջին երեք տարում տեղի ունեցողի մի փոքր մասն անգամ: Իսկ ինչպե՞ս այս ամենը հնարավոր դարձավ։ Մի պարզ պատճառով. Հայաստանի իշխանությունների պարտվողականության, զիջողականության, թուլակամության ֆոնին ադրբեջանական կողմը ռազմական առավելությունը զուգակցեց դիվանագիտական հաջողություններով։

Պատահական չէ, որ Ալիևը հայտարարում էր, թե Քարվաճառը իրենց է հանձնվել առանց ռազմական գործողության, որի ժամանակ իրենք մեծ կորուստներ կարող էին ունենալ՝ հաշվի առնելով այդ շրջանի ռազմավարական դիրքը։ Այլ կերպ ասած՝ Արցախի տարածքների մի զգալի մասը հանձնվեց 2020 թ. նոյեմբերի 9-ի փաստաթղթով։ Այնինչ, Ադրբեջանը կարող էր լուրջ դժվարություններ ունենալ այդ տարածքները ռազմական ուժի միջոցով ձեռք բերելու հետ կապված։ Բայց որոշակի փաստաթղթի առկայության պայմաններում Բաքուն նաև իրավական առումով է լեգիտիմացնում իր կողմից տարածքների բռնազավթումը։

Ընդ որում, իրադարձությունները վկայում են, որ հրադադարի փաստաթղթով սահմանված իր պարտավորությունների կատարման մասով Ադրբեջանը ոչինչ չձեռնարկեց և ինչպես ցանկանում էր, այնպես էլ վարվում էր։ Մինչդեռ Հայաստանին ստիպում էին կատարել այդ հայտարարությամբ ստանձնած իր պարտավորությունները։ Իսկ երբ հայկական կողմը ամբողջովին կատարել էր իր ստանձնած պարտավորությունները, Ադրբեջանն ընդհանրապես մի կողմ գցեց նոյեմբերի 9-ի փաստաթուղթը՝ ձեռնամուխ լինելով Արցախի վրա նոր հարձակմանը և հայաթափմանը։ Հիմա էլ արդեն պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել Տավուշից Ադրբեջանին տարածքներ հանձնելու մասին։ Նախատեսվում է, որ սահմանազատման գործընթացը կարգավորվելու է Ալմա Աթայի հռչակագրով։ Այսինքն՝ այն սահմանն է վերականգնվելու Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև, որը գոյություն է ունեցել 1991 թվականի դրությամբ։

Իրականում ոչ մի երաշխիք չկա, որ Տավուշի գյուղերի հանձնումից հետո Ադրբեջանը ընդառաջ է գնալու հայկական անկլավները վերադարձնելու ուղղությամբ ու, առավել ևս, նոր տարածքային պահանջներ չի ներկայացնելու։ Չմոռանանք նաև, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքի» մասին, որը մնում է թուրք-ադրբեջանական օրակարգում։ Իսկ երբ Նիկոլ Փաշինյանը կատարած կլինի Ալմա Աթայի հռչակագրի հիմքով իր ստանձնած «պարտավորությունները», Ադրբեջանն արդեն մի կողմ կնետի այդ հռչակագիրը, ինչպես կատարեց նոյեմբերի 9-ի փաստաթղթի հետ, քանի որ այդ հայտարարության մեջ չկա որևէ կետ, որը Բաքուն կատարել է։ Այսինքն, ստացվում է, որ առանց ռազմական ուժ կիրառելու, առանց գեթ մեկ ռազմական, զինվորական կորստի Ադրբեջանը նոր տարածքներ է ստանում Հայաստանից, իսկ փոխարենը ոչինչ չի տալիս։ Այս նույն օրինաչափությունը կարող է կրկնվել նաև հետագայում, երբ կարող է կնքվել հնարավոր հաշտության պայմանագիրը։

Ավելին, եթե նույնիսկ նման պայմանագիր կնքվի, չի բացառվում, որ Ադրբեջանն ստիպի Հայաստանին կատարել պայմանագրով ստանձնած իր պարտականությունները, ապա աղբանոցը նետի նաև դա։ Պատահական չէ, որ Ալիևը հայտարարում էր, թե ցանկացած պայմանագիր թղթի կտոր է իր համար։ Այլ հարց է, որ ՀՀ իշխանությունները միայն սպասում են Ադրբեջանի պահանջներին, որ բոլորը կատարեն, հանկարծ Բաքվին չզայրացնեն, ու խնդիր են դրել իրենց առաջ յուրաքանչյուր գնով՝ նույնիսկ նոր պատերազմի վախով ժողովրդին ահաբեկելու միջոցով պահել իրենց աթոռները։

ՀՀ իշխանությունները որևէ կերպ չեն կարողանում դիմադրություն ցույց տալ՝ թեկուզ դիվանագիտական հարթության վրա, ինչի արդյունքում Ադրբեջանն է մեկը մյուսի հետևից դիվանագիտական հաղթանակներ տոնում։ Իսկ այս գործընթացը տանում է դեպի Հայաստանի կազմալուծում և քայքայում։ Եթե ցանկանում ենք, որ Հայաստանը ևս Արցախի վիճակում չհայտնվի, ապա այնպիսի ղեկավարություն պետք է ունենալ, որը հանդես կգա մեր պետության շահերի դիրքերից։