Հասան Ռոուհանին հաղթեց երիտասարդության խանդավառ պատրանքների հաշվին

Մի շարք ուսումնասիրողներ հակված են կարծելու, որ Իրանում նախագահ Հասան Ռոուհանիի պաշտոնավարման երկրորդ ժամկետը բարեփոխականների կուրսի հաղթանակն է եւ երաշխիքն այն բանի, որ Իրանը շարունակելու է «լողալ» դեպի ազատականացում: Սրանով հանդերձ, լիովին անտարբերության է մատնվում այն փաստը, որ իրանական տնտեսությունում եւ սոցիալական կյանքում շարունակվում են պահպանվել ճգնաժամին հատուկ իրավիճակներն ու իսկ աշխարհն էլ ամբողջ թափով գնում է հակա-իրանական նոր դաշինքի ձեւավորման ճանապարհով, ինչպես նկատել է վերլուծաբան Իգոր Պանկրատետնկոն, նշելով, որ ինչպիսի եզրակացություններ էլ արվեին իրանական նախագահական ընտրությունների մասով, իրականությունը շատ ավելի պարզ է, քան փորձում են ներկայացնել փորձագետները:

Ռոուհանիի հաղթանակը որոշակիացրել են երկու գործոններ` խոշոր քաղաքների բնակիչների պատրանքները եւ այդ համատեքստում հատկապես երիտասարդության խանդավառ երազանքները, ինչպես նաեւ տեղական պահպանողականների ճամբարում նկատվող ցնցումներն ու ի հայտ եկած պառակտումները, որոնք ակնհայտորեն գերագնահատել էին իրենց հնարավորությունները եւ ազդեցությունը որ ունեին իրանական հասարակության վրա: Արդյունքում, երկրորդ անգամ իշխանության ղեկին է մնում բարեփոխիչների կառավարությունը որն ունի բոլոր հնարավորությունները դառնալու երկրում սոցիալ-տնտեսական խնդիրների խորացնելու թեկուզ եւ ակամա, որն արդեն պետք է հաղթահարի այն կառավարությունը, որը կձեւավորվի արդեն 2021 թվականին:

57% քվե հավաքելը ընտրությունների առաջին փուլում, միանշանակ կերպով լավ թիվ է Հասան Ռոուհանիի համար, սակայն տպավորիչ չէ այնուհանդերձ: Ավելին այն երբեք էլ թույլ չի տալիս ասելու, որ իրանական հասարակությունը ամբողջովին կամ գոնե ճնշող մեծամասնությամբ աջակցում է հասարակության բարեփոխականների թիմին իրենց նախաձեռնած գործողություններում: Եվ միայն պատրանքները, որոնք ներկայումս առկա են իրանական հասարակության մեջ, թույլ են տալիս ներկայիս նախագահին առաջ շարժվելու եւ հաղթանակ տանելու մի ծրագրով, որը կարելի է ասել, որ լիովին վերացական ժանրից է: Իսկ իրականում, եթե նայենք, ինչ է առաջարկել իր ընտրողներին Հասան Ռոուհանին իր նախընտրական քարոզարշավի ժամանակ: Ավելի շատ ազատություն իրանական հասարակության համար եւ ավելի շատ դրական ընկալում մնացած աշխարհի հետ հարաբերություններում, ինչն իր հերթին կավելացնի հասարակության բարեկեցության մակարդակը: Եվ իհարկե «մութ ուժերի» քննադատություն, որոնք այս դեպքում իշխանական համակարգում առկա պահպանողականներն են, որոնց նենգ գործողությունները խանգարում են երկրի համաչափ եւ դինամիկ զարգացմանը եւ խանգարում բարեփոխումների մինչեւ վերջ իրականացմանը:

Դասական իմաստով սա «մենք միայն լավն ենք ուզում, նրանք` միայն վատը»: Տնտեսական իմաստով Ռոուհանին կարող է պարծենալ երկու թվական տվյալով: Իջեցրել է սղաճը 2013-ի 40%-ից մինչեւ ընթացիկ տարվա համար 10% եւ “դժբախտության ինդեքսի” բվազեցումը 2013-ի 41%-ից մինչեւ անցած տարվա դեպքում` 19,5%: Մինչդեռ 2015/2016 թթ Իրանում 18-29 տարեկան տղամարդկանց 31% եւ կանանց 53%-ը չեն ունեցել աշխատանք: Հետեւաբար նաեւ չեն ուցել հնարավորություն բնակարան ձեռք բերելու եւ ընտանիք կազմելու: Միեւնույն ժամանակ, տղամարդկանց 82% եւ կանանց 55% նույն տարքային խմբի համար, ապրել են իրենց ծնողների հետ միասին, իսկ նույն տարիքային խմբի տղամարդկանց 76% եւ կանանց 49%-ը չեն ունեցել ընտանիք: Սա նշանակում է, որ 2011-2016 Իրանի տնտեսական զարգացման հնգամյա պլանը մեղմ ասած եղել է ձախողված եւ կարիք է ունեցել արդիականացման: Արդեն իսկ ընտրություններից հետո Իրանն հայտարարեց, որ հրաժարվում է տիեզերք մարդ ուղարկելու իր գաղափարից, քանի որ իրանական բյուջեն ի վիճակի չէ նման միջոցառում ֆինանսավորելու:

Պարզ է իհարկե, որ նման որոշումը վաղուց է կայացվել, սակայն սպասել են, որպեսզի ընտրական թոհուբոհն անցնի եւ ապա միայն նոր հրապարակեն: Սակայն հարցը միայն տիեզերական ծրագրերի կրճատման մասին չէ: Ավելի խորքային է այն, որ կրճատվել է աշխատանքի արտադրողականությունը, կրճատվում է նաեւ բնակչության եկամուտները: Արդյունքում հնարավոր է դառնում բնակչության աղքատացումն ու չքավոր խավի թվաքանակի աճը: Սա իր հերթին հատկապես բազմազգ ծայրամասերում կարող է բերել ազգայնականության աճին եւ ծայրահեղականության գլուխ բարձրացմանը, որոնք ներկայումս հանդարտ են, քանի որ դեռեւս հնարավոր է նյութական բարեկեցությամբ զսպել: Սրան զուգահեռ էլ տեղի է ունենում հասարակության սոցիալական շերտավորման խորացում եւ ի հայտ են գալիս տեղական օլիգարխների բեւեռացված դասակարգը:

Իգոր Պանկարտենկո

Թարգմանությունը` Արման Գրիգորյանի