Եվրոպական դատարանի վճիռը չկատարելը խելագարություն կլինի

Մինչ իշխանությունները փորձում են ձերբազատվել Հրայր Թովմասյանից ու ՍԴ երեք դատավորներից, վերջիններս իրենց իրավունքների պաշտպանության համար դիմել են Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան, որն արդեն վարույթ է ընդունել Ալվինա Գյուլումյանի, Ֆելիքս Թոխյանի եւ Հրանտ Նազարյանի հայցադիմումը՝ ՀՀ Ազգային ժողովի ընդունած սահմանադրական փոփոխությունների մասին օրենքի եւ Սահմանադրական դատարանի մասին օրենքում փոփոխությունների հետ կապված։ Նրանք ակնկալում են իրենց խախտված իրավունքների ու ՍԴ անդամի լիազորությունների վերականգնում։

Սակայն բուն հայցադիմումից բացի, նրանք ՄԻԵԴ-ին խնդրել են նաեւ մինչեւ հայցը քննելը, որը կարող է 1-2 տարի տեւել, կիրառել հայցի ապահովման միջոց՝ միջանկյալ որոշում, որով վերականգնվի մինչեւ իրավունքի խախտումը իրենց կարգավիճակը։ Եթե ՄԻԵԴ-ը դա անի, ապա բավականին բարդ իրավիճակում կհայտնվեն ՀՀ իշխանությունները, քանի որ ստիպված կլինեն վերականգնել վերոնշյալ դատավորների լիազորությունները, մինչեւ ՄԻԵԴ-ում վերջնական որոշման կայացումը։ Այսինքն՝ ԱԺ-ի ընդունած սահմանադրական վերջին փոփոխություններն անվավեր կճանաչվեն, ինչը կնշանակի, որ վերջին մեկ տարում մեր իշխանություններն անպտուղ ջանքեր են գործադրել՝ կարեւոր գործերով զբաղվելու փոխարեն։ Եվ հիմա իշխանությունն իր բանագնացներով փորձում է կանխել այս ելքը, եւ հատկապես դրանով է զբաղված ՄԻԵԴ-ում ՀՀ կառավարության ներկայացուցիչ Եղիշե Կիրակոսյանը։

ՀՀ նախկին գլխավոր դատախազ, ՄԻԵԴ-ում ՀՀ կառավարության նախկին ներկայացուցիչ, իրավաբանական գիտությունների դոկտոր Գեւորգ Կոստանյանը, երեկ մեզ հետ զրույցում խոսելով վերը նշված միջանկյալ որոշման մասին, ասաց՝ հաշվի առնելով, որ Սահմանադրական դատարանի մասին օրենքը դեռեւս ուժի մեջ չի մտել, այս պահին Հրայր Թովմասյանը դեռ ՍԴ նախագահն է, իսկ վերը նշված 3 դատավորներն էլ շարունակում են մնալ ՍԴ դատավորներ։ Սա, ըստ Կոստանյանի, անհերքելի փաստ է։ Նա նաեւ նշեց, որ Եվրոպական կոնվենցիայի 39 հոդվածով սահմանվող «միջանկյալ որոշումը», որով կառավարությունից պահանջվելու է պահպանել ստատուս քվոն, մինչեւ ինքն ամբողջական որոշում կայացնի, պետք է լինի ամենաուշը մինչեւ այս շաբաթվա վերջը։
«Հետեւաբար, եթե ԵԴ-ն կիրառեց հայցի ապահովման միջոցը, դա նշանակելու է, որ Սահմանադրական դատարանը շարունակելու է գործել ներկայիս կազմով՝ Հրայր Թովմասյանի նախագահությամբ»,-ասաց Կոստանյանը։

- Իսկ կապ ունի՞, թե միջանկյալ որոշման բովանդակությունն ինչպիսին կլինի։

- Կապ ունի, բնականաբար, բայց խնդիրը հետեւյալն է․ այն, որ Եվրոպական դատարանն արդեն իսկ քննարկման առարկա է դարձրել միջանկյալ որոշում կայացնելու հարցը, որովհետեւ Եվրոպայի խորհրդի պատմության Եվրոպական դատարանի գոյության ամբողջ ընթացքում՝ այս 70 տարիներին, նման դեպք չի եղել, սա աննախադեպ է։ Եվ այն հանգամանքը, որ Եվրոպական դատարանը սա վարույթ է ընդունել, արդեն, ըստ էության, նախանշում է հնարավոր զարգացումներն այս գործում։ Այսինքն՝ Եվրոպական դատարանի հայցի ապահովման միջոց կիրառելու որոշումը, ըստ էության, պետք է վերաբերի այն «սահմանադրական բարեփոխումներին» եւ դրա հիման վրա ՍԴ-ի մասին օրենքի ուժի մեջ մտնելու կասեցման հանգամանքին։

- Եթե միջանկյալ որոշումը կայացվի, սա կարո՞ղ ենք համարել նաեւ քաղաքական գնահատական ՄԻԵԴ-ի կողմից՝ ՀՀ իշխանությունների կատարած քայլերին։

- Ես միանշանակ պնդում եմ, որ այո։ Սա ավելի շատ ոչ միայն Եվրոպական դատարանի գնահատականն է, այլ սա գնահատականն է ամբողջական Եվրոպայի խորհրդի, որովհետեւ իշխանությունների գործողությունների եւ այդ փոփոխությունների գնահատականն արդեն Վենետիկի հանձնաժողովը, որը հանդիսանում է ԵԽ մարմիններից մեկը, տվել է։ Այսինքն՝ սրանցով ԵԽ-ն է տալիս իր գնահատականը, ընդ որում՝ ինչպես իրավական, այնպես էլ քաղաքական գնահատականը իշխանությունների կոնկրետ գործողություններին։

- Բայց մենք տեսանք, որ իշխանությունները Վենետիկի հանձնաժողովի տված եզրակացությունն առանձնապես չկարեւորեցին, հնարավո՞ր է, որ ՄԻԵԴ-ի որոշումն էլ անտեսեն, չենթարկվեն դրան։

- Էսպես ասեմ՝ հիմա Հայաստանի իշխանություններից ամեն ինչ սպասելի է։ Բայց եթե կարող են ասել, որ Վենետիկի հանձնաժողովի կարծիքը խորհրդատվական բնույթի է, կուզենք՝ կկիրառենք, կուզենք՝ չենք կիրառի, թեեւ նման բան աշխարհի մակարդակով չկա, ապա Եվրոպական դատարանի որոշումները միջազգային բոլոր կազմակերպությունների եւ իրավաքաղաքական համակարգում միակ պարտադիր կատարման իրավական ուժ ունեցող որոշումներ են։ Այսինքն՝ Եվրոպական դատարանի որոշումներն անխուսափելիորեն պարտադիր են կատարման։

- Իսկ եթե չկատարենք ԵԴ որոշումները, ի՞նչ է սպասվում, ի՞նչ սանկցիաներ կարող են կիրառվել։

- Այդ ժամանակ մեր իշխանությունների նկատմամբ կսկսվի քաղաքական գործընթաց, դա մեխանիկորեն քննարկման առարկա կդառնա ԵԽ նախարարների կոմիտեում, այնուհետեւ՝ Խորհրդարանական վեհաժողովում, իսկ արդյունքում, ինքներդ լավ գիտեք, որ այսպիսի բաները հանգեցնում են նաեւ Եվրոպայի խորհրդում կոնկրետ պետության ձայնի կասեցմանը։ Այսինքն՝ Եվրոպական դատարանի որոշմանը չենթարկվելը կարող է լուրջ քաղաքական հետեւանքներ առաջացնել։ Հետեւաբար, Եվրոպական դատարանի վճիռը չկատարելը խելագարություն կլինի, իսկ ես խելագարության կանխավարկածով չեմ կարող առաջնորդվել։

- Հնարավո՞ր է, որ ՀՀ իշխանությունների կողմից լոբբինգ արվի Եվրոպական դատարանում, որպեսզի չկայացվի այդ միջանկյալ որոշումը։

- Ինձ հայտնի չէ նման դեպք, որ Եվրոպական դատարանում ինչ-որ բան լոբբինգ են անում։ Ես կարող եմ ընդամենը մի բան ասել՝ Եվրոպական դատարանի որոշումը կախված է լինելու կառավարության ներկայացրած առարկություններից, փաստերից եւ փաստարկներից։ Եվ եթե Եվրոպական դատարանին իրենք հիմնավորեն, որ այս սահմանադրական փոփոխություններն ընդունվել են Սահմանադրությամբ նախատեսված կարգով ու պայմաններով եւ համապատասխանում են Վենետիկի հանձնաժողովի դիրքորոշումներին, ապա, բնականաբար, Եվրոպական դատարանը հայցի ապահովման միջոց չի կիրառի։