Դեռ չենք պատկերացնում այս մղձավանջի որակն ու մասշտաբները

Հարցազրույց ՀԹԳՄ նախագահ, բեմադրիչ Հակոբ Ղազանչյանի հետ

- Պարոն Ղազանչյան, արդեն ակնհայտ է, որ կորոնավիրուսը մեծ վնասներ է հասցրել եւ դեռ կհասցնի մշակույթին: Այդ ուղղությամբ լուծումներ, քայլեր, ծրագրեր տեսնո՞ւմ եք, եւ ինչպիսի՞ն պետք է լինեն դրանք:

- Հիմնական վնասը կապված է նրա հետ, որ թատերասրահները փակ են, այսինքն՝ ո՛չ կարող ենք ներկայացումներ անել, ո՛չ վարձակալության տա,լ եւ դա բավականին լուրջ վնաս է հասցնում թատրոնին, որովհետեւ պետության սուբսիդիան բավականացնում է միայն աշխատավարձին ու կոմունալ ծախսերի մի որոշ մասին, եւ դրա մեջ բացարձակ չեն մտնում բեմադրական ծախսերը: Իսկ թատրոնները հիմնականում շնչում էին իրենց աշխատած գումարներով: Այդ առումով վնասը կա, առավել եւս, որ առայժմ չենք պատկերացնում, թե երբ կանցնենք լիարժեք աշխատանքի, չնայած որ մայիսի 15-ից ստեղծագործական պրոցեսը կվերսկսենք, փորձերը՝ նույնպես, թատրոնները կսկսեն աշխատել, ավելին` ես արդեն փորձերը սկսած կլինեի, եթե տրանսպորտն աշխատեր։ Հույս ունեմ, որ 15-ից հետո դա էլ կաշխատի, եւ կկարողանանք վերսկսել մեր աշխատանքները, թեպետ դժվար է պատկերացնել, թե երբվանից կբացվեն թատերասրահի դռները: Կարծում եմ, այստեղ էլ պետք է ինչ-որ տարբերակ մտածվի, օրինակ՝ կարելի է քիչ տոմս վաճառել, ազատ աթոռներ թողնել հանդիսատեսի միջեւ` պահպանելով սոցիալական հեռավորությունը, թատերասրահի ու թատրոնի օդափոխությունն ապահովել: Ցանկացած դեպքում ինչ-որ տարբերակ պետք է մտածենք, որ գոնե մինչեւ հունիսի վերջ կարողանանք նորմալ աշխատել: Չնայած դա էլի նորմալ չի լինի, բայց՝ ամեն դեպքում:

- Պարզ է, որ բոլոր թատրոնների դեպքում արտաբյուջեն կրճատվել է, իսկ պետական սուբսիդիան այս ընթացքում կրճատվե՞լ է:

- Ոչ, առայժմ նման բան չկա, եւ կարծում եմ՝ չի լինի, դերասաններն իրենց աշխատավարձերը ստանում են, եւ դա շատ է, թե քիչ, բայց, ամեն դեպքում, պետության կողմից լուրջ վերաբերմունք է:

- Շատ գործիչներ այս օրերին հենց պետության վերաբերմունքից են դժգոհում, քանի որ կառավարության բոլոր հակաճգնաժամային ծրագրերն ուղղված են քաղաքացիների սոցիալական աջակցությանը, եւ ոչ մի ծրագիր՝ ուղղված մշակույթին եւ մշակույթի գործչին:

- Կարծում եմ, եթե պետությունը չկարեւորեր մշակույթը, աշխատավարձեր չէինք ստանա, այդ բողոքները կարող են վերաբերել նկարիչներին, կոմպոզիտորներին, հիմնականում՝ անհատ ստեղծագործողներին, բայց այն, ինչ վերաբերում է թատերական ոլորտին, միակ ամենամեծ խնդիրն այս դեպքում այն է, որ ներկայացումներ չենք խաղում, փորձեր չենք անում, իսկ երկար պարապուրդը մահ է յուրաքանչյուր արվեստագետի ու հատկապես թատերական գործչի համար: Այնպես որ, մենք ստեղծագործական պրոցեսը կվերսկսենք եւ ներկայացումներ կպատրաստենք, իհարկե՝ հանդիսատես չենք թողնի թատրոն, բայց բեմում ներկայացումը կպատրաստենք: Ի վերջո, մի օր կբացվեն դռները, եւ այդ ժամանակ գոնե նոր եւ թարմ խաղացանկով կներկայանանք հանդիսատեսին:

- Մշակութային օջախների իմ զրուցակից տնօրեններից շատերը հույս չունեն, որ մինչեւ սեպտեմբեր կվերադառնան նախկին բնականոն ռիթմին, հատկապես որ առջեւում ամառային արձակուրդներն են, եւ վարչապետն էլ իր խոսքում ասաց, որ մինչեւ հաջորդ տարվա ապրիլ պետք է սովորենք ապրել այս վիրուսի հետ: Ստացվում է՝ դեռ շատ երկար ժամանակով անորոշ վիճակի մեջ ենք լինելու․ այս պայմաններում ինչպե՞ս է հնարավոր կազմակերպել մշակութային կյանքը եւ հնարավորինս քիչ կորուստներով դուրս գալ:

- Կարծում եմ, որ սեպտեմբերի վերջից թատերասրահները կսկսեն աշխատել: Ինչու եմ ասում՝ սեպտեմբերի վերջ, որովհետեւ ճիշտ կլինի, որ հիմա մենք օգտվենք մեր հերթական արձակուրդից, եւ շատ թատրոններ, այդ թվում մեր` Պարոնյան թատրոնը, գնում է այդ քայլին, քանի որ հանդիսասրահները փակ են: Պարոնյան թատրոնն այս ամիս կգնա արձակուրդի, որովհետեւ, միեւնույն է, ամռանը ոչ մի տեղ գնալ չենք կարող, այսպես թե այնպես՝ կապված ենք լինելու Հայաստանի հետ: Դրա համար ճիշտ կլինի, որ հիմա գնանք հերթական արձակուրդի, իմ ենթադրությամբ՝ սեպտեմբերի վերջ, հոկտեմբերի սկիզբ կարելի կլինի հանդիսասրահները բացել:

- Իսկ արձակուրդի են գնում իրե՞նց հաշվին:

- Ոչ, մեր տարեկան արձակուրդն է, որ գնում էին օգոստոս ամսին, բայց ճիշտ կլինի՝ հիմա գնանք եւ հուլիս-օգոստոսին աշխատենք:

- Այս օրերին շատ արվեստագետներ նախանձախնդրորեն նշում էին, որ գերմանական կառավարությունը 50 մլն եվրո է հատկացրել իր արվեստագետներին, Լիտվայի կառավարությունն էլ՝ հավելյալ 2 մլն եվրո իր երկրի կինոոլորտին: Մեզ մոտ, բացի նրանից, որ ոչ մի ֆինանսական աջակցություն չկա, նաեւ չկա որեւէ ռազմավարական հայեցակարգ` կարճաժամկետ, թե երկարաժամկետ, որը պատկերացում կտար այս ոլորտի առաջնահերթ անելիքների մասին:

- Նախ, այդքան էլ ճիշտ չէ համեմատվել Գերմանիայի հետ եւ մեր երկիրն էլ համեմատել Գերմանիայի հնարավորությունների ու այդ մասշտաբի հետ, իսկ ռազմավարական ծրագրի մասով՝ այնուհանդերձ հույս ունեմ, որ այս վիրուսը կարճաժամկետ երեւույթ է, եւ որ աշնանն արդեն՝ հանդիսատեսի համար գուցե ոչ լիարժեք եւ սահմանափակ, բայց կսկսենք աշխատել: 

- Պարոն Ղազանչյան, որպես ՀԹԳՄ նախագահ, տեղյա՞կ եք՝ ի՞նչ խնդիրների հետ են բախվել ու բախվում նաեւ մյուս թատրոնները, լինի դա Հայաստանում, թե դրսում:

- Նույն խնդիրներն են, ավելին ասեմ` մոտ տասն օր առաջ Թատրոնի միջազգային ինստիտուտի եվրոպական խորհրդի առցանց նիստ էր, եւ երբ իմ եվրոպացի կոլեգաները խոսում էին, այնպիսի տպավորություն էր, որ Հայաստանից են խոսում եւ հայաստանյան խնդիրներն են բարձրաձայնում, այսինքն՝ ամբողջ աշխարհի թատերական կյանքն այսօր ապրում է նույն խնդիրներով: 

- Այս պարապուրդը, ենթադրում եմ, մասնագիտական առումով կանդրադառնա նաեւ դերասանների վրա, որովհետեւ առցանց փորձեր, ինչքան գիտեմ, առանձնապես չեն արվում:

- Հետո՝ թատրոնին նման բաներ չեն սազում, թատրոնը կենդանի արվեստ է, բայց այն, որ ամեն ինչին պետք է ստեղծագործաբար մոտենալ` փաստ է: Կարծում եմ` սրանից հետո ստեղծագործական նոր թեմաների, գաղափարների առումով բավականին լուրջ եւ հետաքրքիր արձագանք կարող է լինել մշակութային դաշտում:

- Նկատի ունեք, որ կորոնավիրուսի թեմայով հետագայում հնարավոր է պիեսնե՞ր գրվեն եւ բեմադրվեն:

- Այո, ե՛ւ նկարիչները, ե՛ւ գրողները, ե՛ւ կոմպոզիտորները, ե՛ւ ռեժիսորներն ու բեմադրիչները լավ հնարավորություն ունեն իրենց դրսեւորելու, հատկապես որ արվեստը պետք է ժամանակի հետ քայլի եւ ժամանակի հայելին լինի իր տեսակով` ավելի պատկերավոր ու խորքային ձեւով արտացոլի ու վերարտադրի այն ամենը, ինչ տեղի է ունենում: Եվ այս առումով, սա հենց այնպես չի անցնի, հիմա մենք դեռ տաք ենք եւ չենք հասկանում, թե ինչ է տեղի ունենում, ինչպես որ առայժմ չենք պատկերացնում այս մղձավանջի որակն ու մասշտաբները: Եվ երբ անցնի որոշակի ժամանակ, կամաց-կամաց այս ամենը կսկի արտացոլվել մեր գործունեության մեջ` ուզենք, թե չուզենք:

- Այսինքն, Դուք՝ որպես բեմադրիչ, կբեմադրեք որեւէ գործ այս օրերին մասին:

- Իհարկե, ես, օրինակ, հիմա իմ ապագա ներկայացման մի ամբողջ մեծ տեսարան արդեն վերանայել եմ եւ հիմա բոլորովին այլ աչքերով ու այլ տեսանկյունից եմ տեսնում: