Ինչքան ուզում ես, ասա՝ խաղաղություն կամ՝ անջատում․ նրանք, ներողություն, «շան տեղ չեն դնում»

Ինչքան ուզում ես, ասա՝ խաղաղություն կամ՝ անջատում․ նրանք, ներողություն, «շան տեղ չեն դնում»

ՀՀ  արտակարգ եւ լիազոր դեսպան, նախկին փոխարտգործնախարար Արման Նավասարդյանը ղարաբաղյան այս նոր պատերազմի օրերին տված իր հարցազրույցներում դրսեւորվել է որպես արմատական գործողությունների կողմնակից: Այսօր, սակայն, ԼՂ հիմնահարցի նոր բանաձեւ է ուրվագծվում՝ «անջատում՝ հանուն փրկության», որի մասին խոսեց ՀՀ առաջին նախագահ Տեր-Պետրոսյանը, եւ որը հոկտեմբերի 25-ին առավել մանրամասնեց Հայաստանի վարչապետը հնդկական WION հեռուստաընկերությանը տված հարցազրույցում: Որպես ծրագրային ելույթ՝ հարցազրույցը հրապարակվեց կառավարության պաշտոնական կայքում: Նախկին փոխարտգործնախարարին մի քանի հարց տվեցինք այս դոկտրինի շուրջ, այնուհետ անցանք բոլորիս հուզող պատերազմական թեմայի այլ ասպեկտներին: 

- Պարոն Նավասարդյան, ըստ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի, միջազգային հանրությունը կարող է այլեւս անհնարին համարել բնաջնջվող, սպառնալիքի տակ գտնվող ժողովրդի համակեցությունը եւ պարտավոր է հարկադրաբար անջատել նրա զբաղեցրած տարածքը տվյալ պետությունից։ Ինչպե՞ս պետք է միջազգային հանրությունը ճանաչի մի նոր պետություն, երբ որ արդեն մեկ ամիս է՝ դաժան, անհավասար պատերազմ է գնում, իսկ այդ հանրությունն անհաղորդ է Արցախից հնչող կոչերին: 

- Գոյություն ունի ՄԱԿ-ի կողմից ընդունված Remedial Secession, որը թարգմանվում է որպես պարտադիր անջատում, դուրս գալ: Եթե այդ բոլորն ապացուցվում է՝ բնաջնջման սպառնալիք, քաղաքացիական իրավունքների ոտնահարում, բռնություններ եւ այլ փաստեր, եւ ՄԱԿ-ն ընդունում է դրանք, այդ դեպքում պարտադիր անջատման իրավունքը պետք է կիրառվի: Այս բանաձեւը 30 տարի առաջ մերոնք կարող էին օգտագործել, բայց չօգտագործվեց ոչ մի անգամ: Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը պետք է դրանից սկսի, թե ինչու իր նախագահության օրոք այդ պարադիգման չի օգտագործվել: 

- Կարո՞ղ է այսօր այդ իրավունքն օգտագործվել՝ հակամարտության այսօրվա իրավիճակում, եւ ինչպե՞ս: 

- Միլիոն բան թող ընդունեն, բայց արդյո՞ւնքը: Այսօրվա քաղաքական իրավիճակն այնպիսին է, որ, ըստ իս, բոլորովին այլ սկզբունք կամ դոկտրին պետք է առաջարկվի: Երկար ժամանակ հնչում էր «խաղաղությունն այլընտրանք չունի» բանաձեւը: Հետո Փաշինյանն ասաց, որ դիվանագիտական ճանապարհով հնարավոր չէ հարցը լուծել: Իսկ ես դեռ մի ամիս առաջ, երբ որ սկսվեցին այս բոլոր պատմությունները, ասացի՝ պատերազմն այլընտրանք չունի: Բայց սա բացարձակապես չի նշանակում, որ անհրաժեշտ է հրաժարվել դիվանագիտական ճանապարհով հարցը լուծելուց: Սրանք պետք է ընթանան կողք-կողքի, հավասար, զուգահեռ: 

- Ինչպեսեւ 92-93 թվականներին, երբ պատերազմին զուգահեռ բանակցություններ էին ընթանում: 

- Երեւի: Այսօր այնպիսի իրադրություն է ստեղծվել, որ ինչքան ուզում ես, ասա՝ խաղաղություն կամ՝ անջատում: Նրանք, ներողություն, «շան տեղ չեն դնում» այդ բոլորը: Նրանք ասում են՝ ձեզ ոչնչացնելու ենք: Այսպես է դրված հարցը, եւ հիմա բառախաղերով զբաղվելը նշանակում է աչք փակել այդ ամենի վրա: 

- Երբեւէ որեւե կոնֆլիկտ կարգավորվե՞լ է «անջատում՝ հանուն փրկության» սկզբունքի հիմքով: 

- Ես նման դեպք չգիտեմ պատմության մեջ: Մեր վարչապետը մեծ թիմ ունի, գուցե, նրան հուշե՞լ են նման բան, բայց ես չեմ կարող ասել, թե դա ինչ կտա: Ո՛չ այո, ո՛չ էլ ոչ կասեմ: Ես ունեմ իմ տեսլականը:  

- Այսինքն՝ պատերազմն այլընտրանք չունի, եւ միաժամանակ պետք է կռվել ու բանակցե՞լ: 

- Այո: Եթե դուք այսպիսի իրադրության մեջ եւ այսպիսի հակառակորդի հետ ձեռք եք բերում ռազմական նվաճում, կապիտալիզացնել դա ավելի հեշտ է դառնում, եւ այդ ժամանակ կգնան խաղաղության: Այս հորդայի դիմաց մենք պետք է ունենանք լուրջ ռազմական հաջողություններ, որ նրանք նստեն մեզ հետ բանակցային սեղանի շուրջ: Մենք պետք է կարողանանք բեկում մտցնել ռազմադաշտում:  

- Ի՞նչ ասել է՝ պատերազմն այլընտրանք չունի: Կոնկրետ ի՞նչ եք առաջարկում: 

- Ես առաջարկում եմ բեկումնային հարվածներ Ադրբեջանի տարածքում, որոնք կփոխեն պատերազմի տրամաբանությունը: Այդ մասին խոսել են նաեւ ռուս ռազմական մեկնաբանները, մասնավորապես՝ Եվսեեւը, առաջարկելով հայերին օգտագործել «Իսկանդերը»: Մի քանի ուղղություններով պետք է հարված հասցնել: Առաջինը՝ նրանց երկաթուղուն, որը բարձրանում է մինչեւ Եվլախ, որը հանգուցային կետն է Թբիլիսի-Բաքու գծի վրա: Ամբողջ մատակարարումը՝ ե՛ւ ռազմական, ե՛ւ պարենային, այդ ճանապարհով է անցնում: Այստեղ մենք մեծ պրոբլեմներ չենք ունենա, որովհետեւ սա ադրբեջանական երկաթուղի է: Ինչ վերաբերում է Բաքու-Թբիլիսի- Ջեյհան նավթամուղին, որտեղ շահառուները շատ են, այդ թվում՝ «Բրիթիշ Պետրոլիումը»: Այստեղ մեծ փողեր են դրված, ու մեծ շահերի մասին է խոսքը: Ճիշտ է, դրան հարվածելով՝ մենք կարող ենք ունենալ միջազգային խաղացողների վրդովմունքը: Սա այնպիսի խնդիր է, որը կարելի է օգտագործել դիվանագիտական նկատառումներով: Մենք ունենք Անգլիայում ապրած նախագահ: Թող գնա, ձեռքը խփի սեղանին ու ասի՝ ջենթլմեններ, կարգի հրավիրեք ագրեսորներին, այդ թվում՝ ահաբեկիչներին: Հակառակ դեպքում մենք ստիպված ենք լինելու գնալ այդ քայլին: Նրանք իրենց վառելիքի որոշակի տոկոսը ստանում են այդ նավթամուղից: Կարող է սա արդյունք տալ: 

- Պարոն Նավասարդյան, ռուս ռազմական մեկնաբաններն առաջարկում են «Իսկանդեր» օգտագործել, բայց դա համատեղ կառավարման զենք է, առանց նրանց թույլտվության չենք կարող, չէ՞: 

- Պարտադիր չէ «Իսկանդեր» օգտագործել: Կան «Коалиция-СВ» գաուբիցներ: Հետո, վերջին հաշվով, կա դիվերսիոն խմբերը գործի դնելու տարբերակը: Բա մեր հետախուզությունն ինչի՞ համար է: Թող խումբ ստեղծեն, գնան ու պայթեցնեն նավթամուղը: Կա նաեւ այլ հարց՝ ջրային ռեսուրսների: Ադրբեջանի ջրերի մի մեծ մասը գնում է Հայաստանից եւ Արցախից: Պատահական չէ, որ նրանք անպայման ուզում են Սարսանգը վերցնել: Պետք է զրկել նրանց այդ ջրերից: Իհարկե, ես ռադիկալ լուծումներ եմ առաջարկում: Հաջորդ հարվածը պետք է հասցնել Մռավ լեռնանցքի ուղղությամբ՝ Վրաստանն Ադրբեջանից բաժանելով եւ միանալով Ռուսաստանի հարավային սահմաններին՝ 127 կիլոմետր է: Եթե մենք նման քայլի գնանք, կարող ենք նաեւ հսկողություն սահմանել նավթամուղի վրա՝ առանց դա պայթեցնելու: Մյուս հարվածը պետք է լինի Նախիջեւան-Բաքու Բարեկամության կամրջին: Այստեղով Ադրբեջանը 12 կիլոմետրանոց սահման ունի Թուրքիայի հետ: Եթե թուրքերն այնտեղ մնացին, եւ մենք հիմա չկարողանանք այդ հարցը լուծել, այս թոհուբոհի մեջ ես չգիտեմ, թե մեզ հետ ինչ կլինի: Խնդիրը պետք է լուծել հիմա եւ այստեղ: 

- Ձեզ կարող են մեղադրել դիվանագիտական կանոններ խախտելու մեջ: 

- Այսօրվա մեր վիճակն է թելադրում: Ես միշտ ասում եմ, որ դիվանագիտությունը պետք է լինի անգամ պատերազմող երկրների միջեւ: Հարցը միայն Արցախը չէ: Կորցրինք Արցախը՝ կընկնի Հայաստանը: