Աիդա Հարությունյան. Մնացողների երկիր

Աիդա Հարությունյան. Մնացողների երկիր

Մնացողների երկիր

Երեւի թե պետք էր իմանալ, թե որտեղ կարելի է
գտնել քեզ, երբ կորցրել ես ամեն ինչ:
Թե ինչպես է պետք շարունակել 
ամենաորոշիչ վերջակետից հետո:
Մտածում եմ, որ եթե լինեմ մետրոյի վագոնում, 
ապա մտքերիս ձայնը չեմ լսի:
Ցանկանում եմ տեղավորվել թանգարանների տոմսերի արանքում, 
որ պահում եմ շաքարաթելի էջանշանով նոթատետրի մեջ:
Դիտում ես, կարդում ու լսում բոլոր նկարները, 
բանաստեղծություններն ու երգերը «Անվերնագիր» վերնագրով,
օրացույցի բոլոր թվերի մեջ տեսնում մեկը
եւ հիշում ամեն փոքր բան՝ 
սկսած ձեռագործ սվիտերի դուրս եկած մի թելից, 
որ փոքր հասակում քաշել էիր:

Նավի անկանոն շարժումների եւ աչքը թարթելու արագության պես
կարդալ գրողների այն գրքերը, 
որոնք հայտնի չեն այնքան, որքան մի քանիսը,
որոնց վերնագրերը յուրաքանչյուր մարդ 
կյանքում գոնե մեկ անգամ տված կլինի,
կարդալ՝ գտնելու համար պատասխանը հարցի, 
բայց մտածել, որ պատասխանը չկարդացած գրքերում է:
Բոլոր գրքերում, որ դեռ չես կարդացել:
Եվ բոլոր գրքերում, որ այդպես էլ չես կարդալու:
Հերթով հաշվում եմ նռան հատիկները՝
կասկածի տակ դնելով թվերը նաեւ:
Փողոցներում տեսանելի են քամուց սառած 
բազմաթիվ ձեռքեր, որ չեն կարողանում թերթել
այս երկար ու բարակ էջը:

Մոր ուսերը շարժվում են 
գնացքի ռելսերի մոտ գտնվող տան նման,
որդու վերջին նամակը դողում է ձեռքերի մեջ, 
ինչպես կրակի վրա պահած թելը,
եւ չեմ հասկանում, թե ինչպես կարելի է 
մահանալ փոքր առ փոքր, օրը մի քանի անգամ,
բայց ի վերջո ողջ մնալ: 
Մնալ այն օրերի մեջ, որտեղ երազն ուղղակի երազ էր
եւ ոչ բացատրություն գտնելու հնարավոր տարբերակ: 

Վերադարձողները գալիս են բոլոր 
գնացածների անունից:
Շուտով ձյուն կգա: 


Զինվոր

Մենք սերմի պես ընկանք հողի մեջ,
հետո բույսի երակի գույնն առանք,
մենք դուրս էինք գալիս մթին, լույսին,
մառախուղին՝ ջրի մեջ ընկած ծանր քար էինք դառնում,
բարկացած ժամանակ վերարկուից պոկած 
երկաթե
կոճակ:
Հետո առանց ոտնահետք մարդիկ հայտնվեցին,
նրանք գազօջախից կախված բռնիչների էին նման՝
այրված, տհաճ հոտերով, դուրս ցցված,
անհավասար մազմզիկներով:
Նրանք ճահիճներ էին: 
Երբ զինվորական ուսադիրներ էին տեսնում,
աստղերը մեկից վեց թվերով աչքեր էին դառնում: 
Մատնահետքեր ունեին՝
հաստ շերտով թաց ձյութի,
որ տարածվում էին կորացած գծի նման
ու հետ չէին գալիս քամուց:
Մեզ սկսեցին ողջ-ողջ երկինք բարձրացնել,
արագ-արագ,
մարգարտե կլորավուն հատիկների նման
հավաքվում էինք
թեք խողովակի մեջ...
Ինչ-որ պահի նրանք ագռավներ դարձան, 
մենք՝ ընկույզներ, 
ու գլորվեցինք խրամատները,
խրամատը թաղվեց:


***
Հողից բոված ցորենի հոտ էր գալիս, 
ձեռքիս մատներով 
դանդաղ սկսեցի հավաքել ափիս մեջ: 
Անընդհատ վերեւ էի նայում, 
կապույտ էի ման գալիս, 
չեմ հիշում՝ քանի մահեր էի տեսել, 
Ֆլոբերի մանկության հիվանդանոցի 
միջանցքներն էին գծագրվում՝ 
միայն ավելի լայն, 
ու չգիտես ինչու՝ ուզում էի երաժշտություն լսել:


Պատերազմից հետո, խրամատում

Առաջին ձյունը եկավ,
քայլում էինք դաշտերով՝ իրար հետեւից,
մարդահասակ հեռավորության վրա,
հետո ուղղահայաց գծով խրվեցինք ձյան մեջ,
պառկել ու նայում էինք վերեւ,
պառկել ու հիշում էինք, ու մոռանում,
որովհետեւ երկինքը թռչնի սիրած գույնն էր,
իսկ մարմիններիս երկայնքով կանաչներ դուրս եկան,
զգույշ բարձրացանք. հողը ալյուրի պես թեթեւ լցվեց
բարակ եզրագծերով, մարդանման փոսերի մեջ:
Քայլում էինք իրար հետեւից, մեկ-մեկ,
յուրաքանչյուրի առջեւում՝ թիկունքին,
զինվորական կոշկատակերի նախշեր...

 

«Մշակութային Հրապարակ» ամսաթերթ