«Եղբայրության» հակառակ երեսը

Սեպտեմբերին Անկարայում բացվել է Արեւմտյան Ադրբեջանի Գյոյչա-Զանգեզուրյան թուրքական հանրապետության ներկայացուցչությունը։ Նման հանրապետություն, իհարկե, գոյություն չունի եւ չի էլ կարող՝ այն պարզ պատճառով, որ «Գյոյչա» տեղանուն կամ «Արեւմտյան Ադրբեջան» երկրամաս չկա, եւ իրենց «Գյոյչա»-ն հայկական Սեւանն է։ Այս վիրտուալ հանրապետությունը ստեղծվել է որպես նախքան ղարաբաղյան հակամարտությունը Հայաստանում ապրած ադրբեջանցիների միավորում։ Նախագծի հեղինակները հայտարարում են, որ այն համադաշնային հարաբերություններ է ունենալու ՀՀ-ի հետ։ Այն, որ ադրբեջանցիներն ուզում են ՀՀ տարածքում «ադրբեջանական վիրտուալ պետություն» ստեղծել, նոր բան չէ։

Այսկերպ Բաքուն փորձում է հակակշռել Լեռնային Ղարաբաղի հանդեպ հայկական կողմի հավակնությունները։ Վիրտուալ այդ հանրապետությունը, ամենայն հավանականությամբ, ինչ-որ պահի սկսելու է գործադրվել որպես ճնշման հավելյալ լծակ Բաքվի կողմից՝ Երեւանի վրա։ Ադրբեջանական «պլան մաքսիմումը» հասկանալի է՝ եթե հնարավորություն լինի զավթել Հայաստանի տարածքի մի մասը։ Սա էլ նոր բան չէ, որովհետեւ Բաքուն վաղուց է Հայաստանի տարածքները համարել «պատմական ադրբեջանական»։ Ուշագրավն այստեղ այլ բան է։

«Արեւմտյան Ադրբեջանի Գյոյչա-Զանգեզուրյան թուրքական հանրապետություն» անվանման մեջ առկա է «թուրքական» բառը։ Եվ այդ կեղծ հանրապետության փոխնախագահը թուրք գավառական գործիչ Մեհմեդ Ալի Արսլանն է՝ Բաթման քաղաքից, ով հայտարարում է, որ Հայաստանի տարածքի մի մասը ոչ թե ադրբեջանական է, այլ՝ թուրքական։ Մեհմեդ Ալի Արսլանը թուրքական քաղաքական պրոյեկտների հետաքրքիր կերպարներից է, ինչպես նկատում է ռուսական «Վեդոմոստի» պարբերականը։ Նա ստորագրել է համաձայնագիր իրաքյան «Արդարություն» կուսակցության հետ, որը, ըստ էության, թուրքական «Արդարություն եւ զարգացում» կուսակցության իրաքյան մասնաճյուղն է։

Թուրքիան աստիճանաբար կլանում է Ադրբեջանը, խժռում տարատեսակ նախագծերի, պրոյեկտների, եղբայրական ձեռնարկների անվան տակ։ Բանակ, տնտեսական կապեր, հասարակական հարաբերություններ, նույնիսկ՝ վարորդական իրավունք եւ այլն․ այս բոլոր գործընթացները երկու երկրներում աստիճանաբար նույնացվում են, իրար միացվում, ու սա հասկանում են նաեւ Բաքվում՝ պատկերացնելով, որ թուրքական ռազմական, տնտեսական պոտենցիալի առաջ իրենք ի վիճակի չեն լինի դիմակայել։ Ուստի հեռու չէ այն օրը, երբ Ադրբեջանը կարող է վերածվել Հյուսիսային Կիպրոսի մարիոնետային կազմավորման կամ էլ դառնալ կիսավիրտուալ պետական կազմավորում։ Ադրբեջանի իշխող վերնախավը, սա հասկանալով, փորձում է կարծես դիմադրել։

Թե որքանով կհաջողվի, դժվար է ասել, քանի որ Անկարան ամեն տեղ «իր մարդկանց», «իր նախագծերն» է խցկում։ Ուստի կարելի է արդեն ասել, որ թուրք-ադրբեջանական հարաբերություններում ամեն բան այնքան էլ դրական չէ, որքան կարող է թվալ, եւ «թուրք-ադրբեջանական եղբայրությունն» ունի նաեւ «մեդալի հակառակ կողմը», որտեղ ամենեւին էլ եղբայրական տրամադրություններ չեն իշխում։