Արամ Ավետիս. ԱվաՏԱՌ

Մ. Է.-ին

Մահվան երազանքի կմախքի կողքով ես քայլում եմ գիշերվա դեղին ու թափված տանիքների վրայով եւ ես փախուստս եմ տեսնում, որ ինձնից առաջ է վազում եւ մեկ-մեկ շրջվելով նայում է իմ կողմը, եւ վախի շնչակտուր հեւոցն է դիպչում դեմքիս։

Իսկ հետո մտնում եմ անտառ, որն իր կիրք-գիրքն է բացում իմ առջեւ, ու ես անցնում եմ նրա տերեւ-թղթերի վրայով եւ իմ ոտնահետքերով նրանց վրա գրում իմ սարսափի գրականությունը, եւ անտառն իր տանտրան է խշշում ականջներիս մեջ, ու իմ ոստայնն իր նախշերով միաձուլվում է անտառի ձայնին, եւ ինձ պակասում է մի քանի դյույմ, որ մտնեմ անտառի բերանն ու իմ նախշ-նշխարը թողնելով նրա մեջ՝ անտառին լեզու տամ ու տառ, ու անբարբառ անտառը տարտամ խոսի պարանից կախվածների լեզվով, եւ ճյուղերից կախված վայրընթացները, որոնց ավատար են անվանում, ավարտեն իրենց վայրէջքը, եւ մի նոր էջ բացվի վայրէջքի սրտում։

Ծառը, որի վրայից կախվում են մարդիկ, թուղթ է դառնում, ու թուղթը ծառս է լինում, երբ ես գրում եմ նրա վրա իմ կախված մտքերը, որոնք կախվածություն չունեն ոչնչից, եւ իմ մտքերը երկրի թոքերը չեն, այլ արդի դարի թոկերը, որոնցից իմ դարը կարող է կախվել, ու մեռնելուց հետո թոկը թոք դառնա, ու դիակը վերածնվի ու շնչի, ու նոր եռքից խաշվի նախշը եւ մի նոր բանվածք դառնա ու նոր ճարտարապետությամբ ճառագի։

Իսկ հիմա ինձ դեռ մի քանի դյույմ է պակասում, որ մտնեմ անտառի բերանը, եւ, իհարկե, մի պատառ տառ։
Ապագան ինձնից հեռու է, իսկ օդից կախված արդի դարը՝ կողքիս։

Ու հմայիչ կախարդն ինձ է մեկնում հմայիլները եւ հայելու դիմաց նստած՝ կախ ծծերի արանքից հանում է տառոյի քարտերը, եւ տառերի քարտեզն ինձ տանում է անտառի ճանապարհով դեպի Ճապոնիա՝ դեպի արեւածագ, ու արեւն իր ծակն է բացում, ու ես անտառի ծակող ճյուղերի արանքով նրա մեջ եմ մտնում ու այդ ճառագայթներով սլանում ու վերանում։

Ու քաշում եմ խաղաթղթերի միջից աչքերս փակ ու հանում «Կախվածին» ու ես դառնում եմ կախվածին էակ, ու ծառերը ծամում են ծամերս, ու ծառերի ծովն ինձ իր ալիքներով իր ոստանն է տանում, ու ծառերի ոստերը կախվածներից դառնանում են, ու դառը տառերը գույներ են դառնում, ու անտառը ծնում է Արշիլ Գորկու նկարները։
«Աոկիգահարա»՝ կապույտ ծառերի հարթավայրը կամ «Ծառերի ծով»-ն իր դառը դռներն է բացում, եւ ինքնասպանները մտնում են այդ ծովը եւ ծառի վրայից ցատկելով՝ վերանում, ու վերացական արվեստն իր ներկերն է շպրտում կտավին, ու ծառը վրձին է դառնում, ու քաղցած քաղցկեղն ուտում է մոր ձեռքերը, եւ քառասունչորսամյա աջ ձեռքը, որ մոր ձեռքերն էր ջնջում, կոտրվում է, եւ ներսի հանգչող կրակը արվեստանոցն է այրում, ու մնում է միայն մտնել անտառ ու ճյուղերի ճառագայթներով սլանալ ու վերանալ։

Անտառի հաստ բեղերի արանքից դուրս է գալիս անբարբառ լեզուն, ու իր չքնաղ ոստանը հավերժ կորցրած Ոստանիկը կարդում է ծառերի ծովի մուտքի առաջ փակցրած պաստառին այս տողերը.

«Ձեր կյանքն անգին պարգեւ է ձեր ծնողներից։ Մտածե՛ք նրանց եւ ձեր ընտանիքի մասին։ Պետք չէ միայնակ տառապել»։

Բայց նա ընտանիք չունի, ոչ էլ ծնողներ. նա ունի միայն վառված ոստան ու նուրբ ոստի պես կոտրված կյանք, ու այդ ոստն իր միակ անգին պարգեւն է, որովհետեւ նա այդ ոստից կարող է գոնե կախվել։
Եվ մայրն ինքն իր ձեռքերն է ջնջում՝ քանդելով հողն ու փնտրելով որդուն, եւ ճերմակ վերմակը փռելով արնոտ համազգեստին՝ ջնջում է պատերազմի կտավը, բայց սպիտակ վերմակի տակից կետ առ կետ արյան կաթիլներն են հայտնվում, ինչպես ձյան տակից բացված կակաչներ։

Նայելով այդ սպիտակ պաստառին՝ նկարիչը շարունակում է պահել իր տառերի պասը ու անբառ մտնում իր ամբարն ու դյույմ առ դյույմ մոտենում է իր մահվանը, եւ դյույմը արշին է դառնում, ու նկարիչ Արշիլը Կախվածին իր պարանը գցում է գերանի վրա ու հավերժ ջնջում իր բոլոր կտավները։
Պարանն ու պարանոցը երկվորյակ եղբայրներ են։
Ասում են՝ երբ նրան գտան ամբարում, պարանն իր մարմնի ծանրության տակ ձգվել էր, եւ նրա ոտքերը մի քանի մատնաչափ էին հեռու գետնից։

Իսկ հիմա ինձ մի քանի դյույմ պարան է պակասում, որ մտնեմ ծառերի ծովը, եւ, իհարկե, մի պատառ տառ։
Ու տառերի ալիքների մեջ մտնելով՝ ես վերջնական սլանում ու վերանում եմ։

Հատված «Ամպուտացված ամպեր» անտիպ գրքից
 Լուսանկարը` Միսակ Սարգսյանի
«Մշակութային Հրապարակ» ամսաթերթ