Երեւանը «միջազգայնացավ»․ ինչ է կատարվում անշարժ գույքի վարձակալության շուկայում

Երեւանը «միջազգայնացավ»․ ինչ է կատարվում անշարժ գույքի վարձակալության շուկայում

Հայաստանում անշարժ գույքի շուկայի գների կտրուկ աճն արձանագրվեց մարտից, երբ սկսվեց ՌԴ հատուկ օպերացիան Ուկրաինայի դեմ, եւ ՌԴ-ի դեմ կիրառվող սանկցիաների հետեւանքով հարյուրավոր քաղաքացիներ, աշխատանքը կորցնելու վտանգից խուսափելու համար, եկան Հայաստան։ Վարձով տների գինը միանգամից գրեթե կրկնապատկվեց։ Եթե նախկինում ծայրամասի փոքրիկ մեկ սենյականոցներն արժեին ամսական 60-70 հազար, մարտին դրանց վարձավճարը հասավ 100-150 հազարի, իսկ Երեւանի կենտրոնում երկու սենյականոցի համար թռավ մինչեւ 1000 դոլար եւ ավելի։ 

Ռուսաստանում սեպտեմբերի 21-ին սկսվեց ռազմաճակատի համալրմանն ուղղված մասնակի մոբիլիզացիան, ինչը ներգաղթի երկրորդ հոսքն առաջացրեց ՌԴ-ից, եւ անշարժ գույքի շուկայում պահանջարկի նոր աճ գրանցվեց։ Այս անգամ եկողները ոչ թե ծրագրավորողների ապահովված խավն էր, որի բիզնես ոլորտը վաղուց գլոբալիզացվել է՝ դուրս գալով պետությունների սահմաններից, այլ՝ հասարակ մարդիկ․ էլեկտրիկներ, «պլոտնիկներ», առաքիչներ, տարբեր մասնագիտությունների տեր անձինք։ Մի մասն աշխատանք չունի եւ Երեւանում համատեղությամբ է սենյակ վարձում՝ դեռեւս ծախսելով ՌԴ-ից բերած գումարը։ 

Այսօր արդեն Երեւանի կենտրոնում 2-3 սենյականոցների վարձի գներն անցնում են 1200-1500 դոլարից։ Երեւանի կենտրոնում 1 օրվա բնակվարձը միջինը 25-30 հազար դրամ է, ծայրամասերում՝ մոտ 20 հազար։ Բերված թվերը միջինացված են եւ միայն ընդհանուր պատկերացում են տալիս իրավիճակի մասին։ Բանն այն է, որ առքուվաճառքի եւ գների դինամիկայի միտումները ներկայում չեն արտացոլվում պաշտոնական վիճակագրության մեջ, քանի որ գործարքների մեծ մասն իրավական ձեւակերպում չի ստանում։

Էկոնոմիկայի նախարար Վահան Քերոբյանը հոկտեմբերի 3-ի ասուլիսի ժամանակ հայտարարեց, որ Երեւանում անշարժ գույքի գներն անցել են Մոսկվայի ու Պետերբուրգի գներից: Նա բերեց ընկերոջ օրինակը, որը 500 եվրոյից պակաս գիշերավարձով հյուրանոց չի կարողանում գտնել: Նշեց նաեւ, որ տարեսկզբից նախկինում դատարկ 7 հազար բնակարան է մտել շրջանառության մեջ, եւ սա՝ միայն Երեւանում։ Նախարարը վստահեցրեց, որ մեծ աշխատանք է կատարում, որ կարողանան ցածր վարձավճարներով բնակարաններ կամ սենյակներ մտցնել շուկա: Հնարավո՞ր է արդյոք դա, եւ ի՞նչ է կատարվում անշարժ գույքի շուկայում։ Այս հարցերի շուրջ զրուցել ենք «Ամբերդ» հետազոտական կենտրոնի փորձագետ, տնտեսագետ Նարեկ Կարապետյանի հետ։ 

- Պաշտոնական վիճակագրությունը չի արտացոլում այսօրվա վիճակը։ Ինչպե՞ս է լուծվելու բնակմակերեսի պահանջարկի ու առաջարկի ահռելի տարբերությունը։ 

- Ըստ էության, մենք հիմա այդ լուծման գործընթացի ականատեսն ենք։ Շուկան փորձում է հավասարակշռել իրավիճակը գների փոփոխությամբ։ Հանրային հարթակում քննարկում կա, թե ինչու չեն սահմանափակվում անշարժ գույքի վարձակալության գները։ Բայց եթե նման սահմանափակում դրվի, Ձեր ասած խնդիրն ավելի լուրջ կլինի։ Իհարկե, սա մեծ բացասական ազդեցություն ունի, բայց, մյուս կողմից, ակնհայտ է մարզերի ու մայրաքաղաքի միջեւ անհամաչափությունը մեղմելու միտումը, մարդկանց Երեւանից դեպի այլ մարզեր ուղղորդելու, Երեւանի գերկենտրոնացվածությունը վերացնելու։ Այստեղ, իհարկե, առաջանում է մեծ խնդիր այն մարդկանց համար, ովքեր վաստակում են Հայաստանում՝ մեր տնտեսությունը սպասարկելով, ի տարբերություն դրսից եկողների, որոնք իրենց ծառայությունների եկամուտը ստանում են դրսից։ Նրանց համար որոշակիորեն տանելի է գինը։ 

- Միտք է հնչում, որ Երեւանում վարձերի գինը Մոսկվայի մակարդակին է։ Դա տրամաբանակա՞ն է։  

- Սա ինչ-որ չափով տրամաբանական է, որովհետեւ հսկայական քանակով մարդիկ հենց Մոսկվայից եկել են Երեւանի կենտրոն ու իրենց գնողունակությանը համապատասխան գների միջավայր են ձեւավորել։ Դա, ըստ էության, Մոսկվայի գներին մոտ ցուցանիշ է։ Երեւանի կենտրոնում գները բարձրացել են միջազգային մակարդակի, որովհետեւ մենք միջազգային աշխատուժ ենք ընդունել։ Դա նաեւ քաշում է իր հետեւից Երեւանի արվարձանները, որտեղ Ռուսաստանից եկած ռելոկանտները տեղավորվում են։ Սա խնդիր է, որն առաջանում է, երբ որեւէ քաղաք «միջազգայնանում» է, այսինքն՝ միջազգային հետաքրքրություն է լինում նրա նկատմամբ։ Օրինակ՝ Լոնդոնում, որտեղ հավաքվում են ռուս միլիոնատերերը, անշարժ գույքի եւ ծառայությունների գները վերջին տասնամյակներում անընդհատ բարձրանում են, ու այստեղ եւս լուրջ խզվածք է առաջացել․ մարդիկ, ովքեր բուն այդ քաղաքում են ծառայություններ մատուցում, ստիպված են իրենց եկամուտներին անհամաչափ ծառայություններ գնել։ 

- Ի՞նչ լուծումներ կան սրան։ 

- Լուծումները շուկայական են, շուկան ինքն ուղղորդում է մարդկանց դեպի այլ քաղաքներ կամ այլ երկրներ՝ Թուրքիա, Ռուսաստան, Ղազախստան։ 

- Որքա՞ն ժամանակ է պետք, որպեսզի նոր գների համակարգը ձեւավորված, քիչ թե շատ կայունացած լինի։ Հիմա ով ինչ գին ուզում՝ ասում է։ 

- Անգամ փոխարժեքի շուկայում, որը, պարզ է, վերահսկվում է, ու որտեղ մի ապրանք է վաճառվում, գների մեծ ցրվածք կա։ Անշարժ գույքի շուկան անհամեմատ ապակենտրոնացված է, խիստ յուրօրինակ է ու չվերահսկվող։ Այս պայմաններում խզվածքն ավելի մեծ է եւ դեռ շարունակելու է լինել։ Քանի դեռ ռելոկանտներն այստեղ են ու շարունակում են գալ, շուկան մեծ խզումներով է գործելու։ 

- Նախարարն ասում է, որ պետք է մատչելի բնակարաններ ստեղծելու ծրագրեր անեն, աշխատում են էդ ուղղությամբ։ Դուք դա ռեա՞լ եք համարում։ 

- Կան որոշ մեխանիզմներ։ Կհիշեք՝ ՀՀ-ում որ քննարկվում էին գույքահարկի բարեփոխումները, միտք կար, որ պարապուրդի մատնված օբյեկտների համար կիրառեն բարձր գույքահարկ, որ դրանք մտցնեն շուկա։ Նման տարբերակ էլ այստեղ կարելի է մշակել։ Մյուսը՝ այն մարդիկ, ովքեր չէին հանձնում գույքը վարձով, բարձր պահանջարկի պայմաններում սկսում են դա անել։ Կա նաեւ այլ ուղի՝ որ պետությունը, օրինակ, օժանդակի՝ պարապուրդի մատնված ռեսուրսները կարգի բերել, սուբսիդավորի վարկերը, ու դրանք մտցվեն շուկա։ Բայց պետք է հաշվի առնել, որ պետական միջամտությունը կարող է ժամանակատար լինել ու ուշացած։ Պրոցեսները շատ արագ են կատարվում անշարժ գույքի շուկայում, կարծում եմ՝ ամենաարագը հենց շուկան կկարգավորի։