Փաքսիմա Մոջավեզի. Սուրճի տարան
Փաքսիմա Մոջավեզին ծնվել է 1977 թվականին, 1995-ից զբաղվել է լրագրությամբ, իսկ արդեն 1999-ին տպագրության է հանձնել իր առաջին գիրքը: Հեղինակն ուսանել է Հնդկաստանում՝ Դելիի պետական համալսարանում, գրել է գիտական աշխատանքներ իրանական գրականության՝ հատկապես Սադեղ Հեդայաթի արձակի վերաբերյալ: Սույն գործը պատկանում է «Դառնում եմ երկինք» պատմվածքների ժողովածուին:
Հինգշաբթի էր, որ արծաթազօծ սեւ կափարիչով փոքրիկ սուրճի տարան դարձավ իմը: Այդ փոքրիկ սուրճի տարան այժմ իմ ձեռքերում է: Ընդամենը մի տարա է, տարա, որի վրա հատուկ ձեւով A տառն է գրված. ասես գործարանային մակնիշ կամ այդ տարային հատուկ մի նշան: Բայց դա կարեւոր չէ. կարեւորն այն է, որ երբ սիրտս դառնանում է, կարող եմ փնտրել սուրճի տարան, բացել նրա սեւ կափարիչը, այն պահել քթիս առաջ, աչքերս փակել ու շնչել: Այդ ժամանակ նրա հոտն է գալիս, լցվում ռունգերս, այնտեղից դուրս ելնում՝ հասնելով ուղեղիս բջիջներին, եւ տեսնում եմ նրան՝ կանգնած իմ առաջ:
Երբ ծիծաղում էր, երբ հայտնվում էր գրկումս եւ անգամ՝ երբ մտածում էր, մշտապես այդպես էր բուրում:
Մի օր, երբ սուրճի տարան կես էր եղել, առանց նրա իմացության, նույնից գնեցի նրան, իսկ այդ տարան վերցրի ինձ:
Մի քանի օրից ավել չմնաց: Ինքն էր ասում՝ երբ հեռանում էր մեզնից, ես յոթամյա աղջնակ էի, որ նոր-նոր «հայրիկը ջուր տվեց»-ն էի սովորում:
Չգիտեի՝ ինչու է գնում, միայն լսում էի՝ ասում էր բաներ, որ ինձ տարօրինակ էին թվում: Անցան տարիներ, եւ վերադարձավ միայն այն ժամանակ, երբ համալսարանն էի ավարտել. այժմ՝ այսքան տարի անց, կրկնում էի նրա ասածները: Ուզում էի գնալ հեռու մի տեղ, ուր ոչ ոք ինձ չճանաչի, եւ ինքս ինձ բացահայտեմ: Բայց նա ուզում էր վերադառնալ ու մնալ մի տեղ, ուր այս ողջ տարիների ընթացքում ապրել եմ առանց իրեն: Ասում էր՝ ուզում է վերադառնալ, բայց չասաց՝ արդյոք պիտի սպասե՞մ, թե՞ չէ: Երբ ասացի՝ ես էլ եմ ուզում գնալ, լռեց: Չնայած երբեմն քթի տակ մրթմրթում էի՝ «մի՛ գնա», բայց դեռ չէի խոստովանել, որ սիրում եմ նրա ներկայությունը, նրա լինելը լի է հաճելի բույրերով, որից կախում ունեի: Միայն ասացի՝ «մի՛ գնա»:
Գիտեի պատասխանը. պատասխանն այն նույնն էր, ինչ մշտապես կրկնում էր. «չի լինի»:
Երբ տեսավ ինձ, հավատը չէր գալիս, որ այդ փոքր աղջնակն այդքան մեծացած կլինի: Նախորդ գիշերվանից անհանգիստ էի: Երազումս եկել էր: Բայց դեմքն աղոտ էր, ու ես միայն մոտեցող ուրվագիծն էի տեսնում: Լավ հիշում եմ նրան տեսնելու օրը: Այն սրճագույն աչքերով ու երկար թարթիչներով կանգնած էր դռան մոտ: Հագին մուգ կանաչ շապիկ էր: Այն շապիկներից, որ երեք կոճակ ունեն: Ջինսե կապույտ տաբատ էր հագել: Մոտեցա նրան: Հավատս չէր գալիս, որ այդքան հեռվից լսում եմ նրա սրտխփոցը: Սրտխփոցը դեռ ականջներումս է: Նման էր իմ սրտխփոցին՝ արագ ու շտապ: Երկուսիս ձայնն էլ դողում էր. չգիտեի՝ ինչ է պետք անել: Հետո բացեց ձեռքերը, ու ես հայտնվեցի նրա գրկում: Հենց այնտեղ էր, որ ուղեղումս զգացի նրա բույրի խաղաղ թրթիռը, աչքերս փակեցի՝ նրան ավելի խոր շնչելով:
Ամենասկզբից գիտեի՝ գնալու է, գիտեի, որ ճամփորդ է եւ ընդամենը մի քանի օր է մնալու: Աշխարհի բոլոր ճամփորդներն ասես մենակ են եւ մշտապես մենություն են սիրում: Նրա հոտն ուղեղիս բջիջներում պահպանելով էի ցանկանում հուշը հավերժ պահել: Այդ հոտը հիշողությանս մեջ գեղեցիկ պահեր է ծնունդ տալիս: Պահեր, որ միայն նրա հետ եմ ապրել: Ինչպես այն օրը, երբ անձրեւում էր, եւ երկնքի գոռում-գոչյունի ներքո մենք մութ ու անլույս սենյակի առաստաղի տակ էինք՝ մի տան, որ ոչ մեկինս չէր: Սենյակ էր մութ: Մահճակալի մի անկյունում գցված ծածկոցին նայելիս կտեսնեիր՝ սենյակի մեջտեղում աթոռ է դրված, պատուհանը վարագույր չունի, մահճակալի մոտի սեղանիկին դրված սանր, հակաքրտինքային աէրոզոլ, դեղահաբ, իսկ հայելին իր մեջ արտացոլում էր այդ ամենը՝ այդ ողջ պատկերները՝ ինչպես նաեւ ես ու նա՝ իրար կողք-կողքի: Ինչի՞ց էինք խոսում: Ոչնչից: Երկուսս էլ լռել էինք: Լռությունը նա ինձ սովորեցրեց: Լռությունը լի է լսելիությամբ, արտասովոր ձայներով, որ չէի լսել երբեք: Լռությունը լի է բույրով, սուրճի տարայի կամ հենց նրան բնորոշ բույրով: Թերեւս հենց այդ օրը հասկացա՝ նրան շատ եմ սիրում, թերեւս հենց այդ րոպեին զգացի՝ ինչ վատ է, որ գնում է: Ուզում էի լռել ու չխոսել նրա գնալուց, բայց ամեն անցնող օրվա հետ սուրճի տարան դատարկվում էր, ժամսլաքներն ավելի արագ էին պտտվում, եւ ես ավելի շատ էի զգում նրա գնալու վայրկյանները:
Ճիշտ նրա գրկի չափ էի: Երբ բաց էր անում ձեռքերը, եւ տեղավորվում էի այնտեղ, գլուխս հենվում էր ուսին, իսկ մազերիս նրա տաք շունչն էի զգում: Ինքս ինձ ասացի՝ իրո՞ք ես այս գրկի ու բազուկների համար եմ ստեղծվել: Նրա պատասխանը երբեք չհասկացա: Գուցե չէի պատկանում նրա գրկին: Եթե պատկանեի, էլ ի՞նչ պատճառ կար, որ այսքան հանկարծակի գնա եւ միայն բույրը դրոշմի ուղեղիս բջիջներում:
Ասում էր՝ գալիս է ինձ մոտ: Աշխարհի որ ծայրում էլ լինեմ, գիտեմ՝ գուցե մի օր գա կամ գուցե երբեք էլ չգա, բայց, վերջիվերջո, նա մի հյուր է: Ճամփորդը մշտապես հյուր է, անգամ՝ երբ աշխարհի մյուս ծայրից է գալիս, մնում է կողքս, ուղեղիս բջիջներում բույրն է կենդանանում, եւ վերջում գնում է: Ասես գնալը մշտապես նրան է պատկանում, իսկ մնալն ու սուրճի տարայի բուրելը՝ ինձ:
Բայց այս մի քանի օրը ողջ ուշադրությունն ինձ էր ուղղված, ջանում էր իր կարեցածի չափով տեսնել ինձ: Չէի ուզում խոսել նրա գնալուց, քանի որ այդ պահին նրա կողքին էի: Բայց երբ արցունքներս էին հոսում, գիտեր՝ տխրում եմ իր գնալու համար, այդժման սիրտս ուզում է գլուխս թաքցնել նրա կրծքում, առնել նրա բույրը, բույր, որ անգամ «մնաս բարովից» հետո լցվում էր ողջ էությունս, եւ պիտի ժամերով քայլեի, որ այն հօդս ցնդեր: Ուղեղիս բջիջները նրա բույրն առնելով՝ անունն էին շշնջում, եւ մթնոլորտը լցվում էր նրա պատկերով, ծարավ մաշկս նրա գիրկն էր տենչում, բայց նա կողքս չէր:
Նրա գալն ու գնալը նման էին մի դիպվածի, գուցե անգամ՝ մի քաղցր երազի: Հիշում եմ՝ նստած էինք սենյակում: Ուզում էի հյուսել գզգզված մազերս: Վեր կացա՝ բացելով զուգարանի դուռը: Կանգնեցի լվացարանի վերեւի փոքրիկ հայելու դիմաց: Չգիտեր՝ հայելու միջից կարող եմ իրեն տեսնել: Ծխում էր՝ աչքերը հեռուստացույցին, որ ոչ մի ձայն չուներ եւ իրար հետեւից պատկերներ էր ցուցադրում: Մազերս էի հյուսում, հայելու միջից նայում նրան եւ գիտեի՝ այդ տեսարանն էլ չի կրկնվի: Իմ դիմացի հայելու մեջ՝ նրա լինելու տեսարանը:
Վերջին անգամ երբ տեսանք իրար, ասաց. «Շատ շուտ եմ վերադառնալու»:
Համաձայնեցի ու չցանկացա մտածել վերջի մասին: Գուցե հանուն այն բանի համաձայնեցի, որ նրա կողքին լինելն ինձ համար լի է խաղաղությամբ, սուրճի տարայի բույրով, բույր, որ ինձ տանում է այս աշխարհից, եւ ես սիրում եմ այն:
Ուզում էի օդանավակայանում նրա կողքին լինել: Չեղավ: Չկարողացավ: Ես էլ չգնացի: Հեռախոսի սպիտակ ընկալուչի մեծ ու փոքր անցքերը միակ միջոցն էին, որ իմ ձայնը հասցրին նրան, իմ ձայնը՝ այն ճամփորդին, որ, ուր էլ լինի, մի օր գնալու է: Նա էլ լսեց իմ ձայնը, ձայնը մեկի, ով նորեն հանդիպելու հույսով «մնաս բարով» է ասում: Աչքերս փակեցի եւ տեսա նրա՝ ինքնաթիռ նստելը, պատկերացրի այդ երկաթե թռչնի՝ երկինք բարձրանալը: Երկաթե հսկա թռչուն, որ իր սրտում իմ ճամփորդին էր տեղ տվել:
Մի քանի օր է՝ ճամփորդս գնացել է, իսկ նրանից միայն այս սուրճի տարան է մնացել եւ բույրը, որ առանց իր գիտենալու, ինձ նրա մոտ է տանում: Նրա փոխարեն հիմա իմ ձեռքերում միայն այս սուրճի տարան է:
Թարգմանությունը պարսկերենից` Արեգ ԲԱԳՐԱՏՅԱՆԻ
«Մշակութային Հրապարակ» ամսաթերթ
Կարծիքներ