Ինչ արեց ՀՀ ամենաօդիոզ առողջապահության նախարարը

Եվ այսպես, Հայաստանի ամենաօդիոզ առողջապահության նախարար Արսեն Թորոսյանը, որն իր պաշտոնավարման 2․5 տարիներին մշտապես սկանդալների ու հանրային ու նաև կոռուպցիայի մասին կասկածների կիզակետում էր, վատ հարաբերություններ ուներ տարբեր բժշկական կոլեկտիվների հետ, փակեց Հայաստանի լավագույններից ՁԻԱՀ-ի կանխարգելման կենտրոնը, շատ բուժհաստատություններում նշանակեց մասնագիտությամբ իրավաբան, տնտեսագետ իր մարդկանց, անսպասելի թողեց ոլորտը և տեղափոխվեց կառավարության աշխատակազմ։ Հեռանալիս նա պատրաստեց «Տեղեկանք-2020 թ» անունով փաստաթուղթ, որով 3 ուղղություններով ներկայացրեց կատարված աշխատանքները․ պլանային, կորոնավիրուսային և ռազմական դրության պայմաններում։ Հայկական լրահոսին անտեղյակ մարդը այս ցանկը նայելով՝ միգուցե տպավորվեր․ ախտորոշված չարորակ նորագոյացություններով հիվանդների վիրահատական բուժում՝ ամբողջովին պետպատվերի շրջանակներում: Տարվա ընթացքում նման 9960 վիրահատություն, պետության կողմից երաշխավորված անվճարպայմաններով գլխուղեղի սուր իշեմիկ կաթվածների թրոմբոլիտիկ բուժման և մեխանիկական թրոմբէկտոմիայի ծրագիր, որով սպասարկվել է 746 պացիենտ:

Ներդրվել է սանիտարական ավիացիայի ծառայությունը, որի նպատակն է հեռավոր մարզերում բնակչության առավել որակյալ շտապ բժշկական օգնության կազմակերպում․․․ Նախորդ տարվա համեմատ շտապօգնության ծառայության բյուջեն ավելացել է 16,49 տոկոսով։ Ճառագայթային բուժում է տրամադրվել ընտանեկան նպաստի համակարգում ընդգրկված 28.01 և ավելի բարձր անապահովության միավոր ունեցող նպաստառուների, ուշադրություն, Հայրենական մեծ պատերազմի մասնակիցների և նրանց հավասարեցված անձանց, ծերանոցներում և անօթևանների ժամանակավոր կացարաններում խնամվողներին, բռնադատվածներին, Չեռնոբիլի ատոմակայանի վթարի վերացման աշխատանքների մասնակիցներին, մարդկանց շահագործման (թրաֆիքինգի) ենթարկված անձանց, ձերբակալվածներին, կալանավորված անձանց և ազատազրկման դատապարտվածներին, մինչև 18 տարեկան երեխաներին, առանց ծնողական խնամքի մնացած երեխաների թվին պատկանող 18-23 տարեկան անձանց:

Հաջորդը․ բնակչության սոցիալապես անապահով ու առանձին (հատուկ) խմբերի ցանկում ներառված շուրջ 400,0 հազար քաղաքացի սկսել է օգտվել բարելավված հիվանդանոցային բուժօգնության փաթեթից։ Եվ այլն, և այլն։ Առողջապահական կազմակերպիչ Գևորգ Գրիգորյանը, որը Թորոսյանի ողջ պաշտոնավարման ընթացքում քննադատել էր նրան, մեր հարցին ի պատասխան, թե ինչպես է գնահատում սույն տեղեկանքը, ասաց․ «Նախարարի ներկայացրած տեղեկանքը, իհարկե, պետք է ներկայացվի դրական լույսի ներքո, բայց այդ տեղեկանքը չի արտահայտում առողջապահության ոլորտում արձանագրված փոփոխությունների ընկալումը ժողովրդի կողմից: Ըստ վիճակագրկան վարչության իրականացված հարցման տվյալների՝ բնակչությունը ամենաշատ դժգոհել է աղբահանության և առողջապահության ոլորտների գործունեությունից: Ցավալի է... Զուտ մի քանի կետի անդրադառնամ․ 18-րդ կետում, օրինակ՝ որպես հաջողված նախագիծ նշվում է ծխախոտային արտադրատեսակների օրենսդրական նոր կարգավորումը, որը տնտեսական լուրջ հետևանքներ է պարունակում, որոնցից մի մասին շատ շուտով ականատես ենք լինելու: Այդ օրենքը դեռ Ազգային ժողովում քննարկումների և փոփոխությունների փուլում է, որովհետև ներկայիս իրավիճակում Հայաստանը չի կարող իրեն թույլ տալ փորձարկումներ անել տնտեսության վրա:» 

Շարունակելով՝ Գրիգորյանն ասում է․ 25-րդ կետում նշվում է, որ 2020 թվականին նվազել է մայրական մահացությունը 2019-ի հետ համեմատած։ Բայց կա մի բայց և դա այն է, որ տեղեկանքում մոռացել են նշել, որ 2019-ին եղել է մայրական մահացության վերջին 10 տարվա աննախադեպ վատ ցուցանիշը։  

«Այսինքն՝ եղած արդյունքը վատթարացնելը, իսկ հետո «հերոսաբար» հին ցուցանիշին գալը ներկայացվում է որպես ձեռքբերում և դրական տեղաշարժ... Կամ՝ 46-րդ կետով նշվում է, որ Հայաստանը ձեռք է բերել Հիդրոքսիքլորոկվին («Պլակվենիլ») դեղորայքը կորոնավիրուսի բուժման մեջ կիրառության համար: Նշեմ, որ այդ դեղի կիրառումը կորոնավիրուսի բուժման մեջ հանդիսանում էր ԱՀԿ-ի կողմից կազմակերպված և հայտարարված փորձարկում, որին մասնակցության պարագայում դեղը անվճար էր տրամադրվում մասնակից երկրներին: Մեր երկիրը պաշտոնապես չի մասնակցել փորձարկմանը, սակայն ձեռք է բերել դեղորայք, որի արդյունավետությունը չի ապացուցվել վերը նշված փորձարկման ընթացքում: Նման աննպատակ ծախսերը շատ են»,- հավելեց Գրիգորյանը։

Նշենք, որ  արդեն հուլիսի վերջերից  կորոնավիրուս բուժող բժիշկները նշում էին, որ շուտով հրաժարվելու են «Պլակվենիլ»-ից։ Արսեն Թորոսանի   պատրաստած տեղեկանքում ներկայացված էին նաև ռազմական դրության ժամանակ կատարված աշխատանքները։ Ըստ այդմ՝ 40 քաղաքացիական բժշկական կենտրոն ներգրավված է եղել պատերազմի հետևանքով վիրավորում ստացած տուժածների բուժման գործընթացում:Պատերազմի ընթացքում վիրավորված հազարավոր զինվորների (ընդհանուր վիրավորների 76%-ը) բժշկական օգնությունը տրամադրվել է առողջապահության նախարարության կողմից:Շուրջ 3000 բուժաշխատող ներգրավված է եղել պատերազմի հետևանքով տուժածների բժշկական օգնության և սպասարկման գործընթացում: Առողջապահության նախարարության կողմից ներդրվել և գործարկվել է վիրավորների տարհանման ցամաքային և օդային համակարգեր, որոնց արդյունավետության և օպերատիվության շնորհիվ էլ ընդհանուր տարհանված վիրավորների 80%-ից ավելիին հնարավոր է դարձել փրկել՝ հասցնելով վիրավորների մահացությունը 1.65%-ի։

Մի առանձին հպարտության առարկա է 21-րդ կետը, ըստ որի ԱՆ-ը ձեռք է բերել դատագենետիկական նույնականացման հետազոտությունների ևս մեկ հոսքագիծ, որը հնարավորություն կտա ավելի արագ կազմակերպելու զոհված զինվորների ԴՆԹ հետազոտությունները, որոնց շնորհիվ  դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ` նույնականացվել է 427 մարմին: Համաճարակաբան Էդուարդ Հովհաննիսյանը կարծում է՝ Թորոսյանի կողմից պետբյուջեի միջոցների վատնում զոհվածների ԴՆԹ հետազոտության հաշվին։Վերջինս նախկինում նշել էր, որ նոր երկրորդ սեկվենատոր գնելն անիմաստ է։ Վերջինս առաջարկում է պատկերացնել, թե իրենից ինչ է ներկայացնում նույնականացման գործընթացը։

Ըստ այդմ․ առաջին փուլում հետազոտվող հյուսվածքից անջատվում է գենետիկ նյութ պարունակող զանգվածը։ Բավականին ժամանակատար գործ է, հիմնականում կատարվում է ձեռքով և օրական, տարբեր տվյալներով, կատարվում է 10-ից 20 նմուշի պատրաստում։ Երկրորդ փուլում այդ նմուշներից անջատվում է ԴՆԹ-ն և, ապա, վերլուծվում սեկվենավորման սարքի՝ սեկվենատորի միջոցով՝ ԴՆԹ-ի վերծանման նպատակով։ Այս փուլում սեկվենատորը հնարավորություն ունի մեկ օրվա ընթացքում երկու վերլուծություն կատարել, յուրաքանչյուրը մինչև 192 նմուշ։Այսպիսով, մեկ օրվա ընթացքում մինչև 384 նմուշի վերծանում։ Երրորդ փուլում, ստացված վերծանված նմուշները համեմատվում են տվյալների բազայում գտնվող զոհվածների հարազատների վերծանված նմուշների հետ, հայտնաբերվում են համընկումներ և ապացուցվում է բարեկամական կապը։  

Այս գործընթացը, ըստ բացատրության, կատարվում է մասնագետների կողմից ձեռքով, ոչ ավտոմատիզացված։ Այդ իսկ պատճառով նման հետազոտությունները ֆիզիկապես հնարավոր չէ իրականացնել մեծ քանակով։ Բացի դրանից, մասնագետների հսկայական ծանրաբեռնվածության պատճառով մեծանում է ձեռքով կատարվող աշխատանքների սխալի հավանականությունը։ Սրանից հետո վարակաբանը հարցնում է՝ ինչու՞, չնայած այն հանգամանքին, որ հիմնական խնդիրներն առաջանում են առաջին և երրորդ փուլերում, Ա․Թորոսյանը որոշում է պետբյուջեից 250 մլն դրամով գնել երկրորդ սեկվենատորը, որն իրականում, ոչ մի կերպ չի արագացնելու նույնականացման գործընթացը, իսկ դրա ավարտից հետո անիմաստ բեռ է դառնալու բուժհիմնարկի վրա, քանի որ մինչև պատերազմը սեկվենավորման մեկ սարքն էլ շատ փոքր ծանրաբեռնվածությամբ էր աշխատում։ Նրա խոսքով, փոխարենը կարելի էր առաջին փուլի արտադրողականությունը մեծացնելու համար գնել մոտ 22 մլն․ դրամ արժողությամբ ավտոմատիզացված սարք, որը 2,5 ժամում կպատրաստեր 12 նմուշ, իսկ զուգահեռ, դատաբժշկական մասնագետների համար պատրաստել մի քանի տասնյակ օգնականներ՝ հերթափոխով աշխատելու համար, բժիշկների ծանրաբեռնվածությունը նվազեցնելու նպատակով։

«Երրորդ փուլն անսխալ և մեծ քանակով իրականացնելու համար հարկավոր էր ձեռք բերել համապատասխան՝ soft ծրագիր։Եվ այս ամենն իրապես կարագացներ դիակների նույնականացումը, մի քանի անգամ ավելի քիչ կարժենար, քան վճարվել էր երկրորդ սեկվենատորի համար, որի կարիքը փաստացի չկար»,-արձանագրեց Հովհաննիսյանը։

Հարցի պատասխանը, թե ինչու չարվե՞ց, Հովհաննիսյանի համար միարժեք չէ։ Միգուցե Ա․Թորոսյանը կրկին մեծամտաբար կարծեց, որ ամենագետ է և չխորհրդակցեց մասնագետների հետ, կամ նա ուներ այլ շարժառիթներ ու շահագրգռվածություն այս թանկարժեք գնումը կատարելու համար։

«Համենայնդեպս, պետական բյուջեից մսխված գումարների հաշվին ականատես եղանք Թորոսյանի կողմից բեմադրված ևս մեկ՝ գերթանկարժեք «PR ակցիայի», որն ըստ էության, ներգործություն չի ունենա դատագենետիկական նույնականացման գործընթացի վրա», -ասում է բժիշկ Հովհաննիսյանը։ Եվ սա միակ սկանդալը չէ․ Ինչպես հայտնի է՝ կառավարությունը շուրջ 2.5 միլիարդ դրամ է հատկացրել՝ COVID-19-ի դեմ պայքարի համար և գումարից 600 մլն դրամը նախատեսվում է օգտագործել 2020 թվականի դեկտեմբերի 30-ին և 31-ին կատարված ծախսերը փոխհատուցելու համար։ Գումարից 600 մլն դրամը նախատեսվում է օգտագործել 2020 թվականի դեկտեմբերի 30-ին և 31-ին կատարված ծախսերը փոխհատուցելու համար»:

«Մի կողմ թողնելով բանկային վճարային քարտի միջոցով կատարվելիք գնումների ռիսկերը, նշենք, որ գնված ապրանքների թվում են 100 հազար կորոնավիրուսային հիվանդության ախտորոշման թեստեր»,-ասում է Հովհաննիսյանը։  

Ավելին, ըստ նրա, նախարարությունը առ այսօր չի հրապարակել, թե ավելի քան 600 հազար իրականցված թեստավորման համար քանի թեստ է գնել, քանիսն է նվեր ստացել, քանիսն են եղել հայկական արտադրության և քանի թեստավորում են իրականացրել մասնավոր սեկտորի լաբորատորիաները իրենց թեստերով: Չկա տեղեկատվություն, թե կոնկրետ քանի թեստ իրականացվեց հայկական թեստերով, որ խմբերի շրջանում, ինչպիսի արդյունքներով: