Չարլզ Բուկովսկի. Ուրեմն, հիմա՞

ՀԻՇՎՈՂ ԺՊԻՏ

Մենք ունեինք ոսկե ձկնիկներ, որ լողում էին գլոր-գլոր
Անշուք վարագույրների կողքի սեղանին դրված անոթի մեջ՝
ծածկելով լուսամուտի պատկերը:
Միշտ ժպտերես մայրս ուզում էր բոլորս երջանիկ լինենք:
Ինձ ասում էր. «Հենրի, երջանի՜կ եղիր»:
Եվ նա ճիշտ էր. ավելի լավ է երջանիկ լինել,
թե կարող ես:
Հայրս շարունակ ծեծում էր ինձ ու նրան. 
մեզ մոլեգնում էր տուրուդմփոցը 
շաբաթական մի քանի անգամ,
իսկ նա չէր կարողանում հասկանալ,
թե ինչու էր մեզ ծեծում այդքան, 
թե իրեն ինչն էր դրդում դրան:

Մայրս խեղճ մի ձուկ էր՝ 
շաբաթը երկու-երեք անգամ ծեծվող, 
երջանիկ լինելն էր նրա ցանկությունը,
եւ ինձ էլ էր ասում՝ եղի՜ր երջանիկ. 
«ժպտա՛, Հենրի: Ինչո՞ւ երբեք չես ժպտում»։

Հետո նա ժպտում էր՝ ցույց տալու, 
թե ինչպես պետք է դա անել.
տեսածս ամենից անուրախ ժպիտը դա էր: 

Մի օր ոսկե ձկնիկները սատկեցին, հինգն էլ:
Ջրի վրա էին, իրենց տեղերում, աչքերը դեռ բաց,
երբ հայրս տուն մտավ: 
Նա դրանք նետեց կատվի մոտ՝ խոհանոցի հատակին, 
իսկ մենք ակնապիշ նայում էինք մորս դեմքին:
Ժպտա՜ց:

ՍԻՐՈ ԹԵՎԵՐԻՑ ԴՈՒՐՍ...

Սիրո թեւերից դուրս՝
մեկ ուրիշի գրկում,
ես փրկվել եմ խաչի վրա մեռնելուց
մի կնոջ շնորհիվ, ով խոտ է ծխում,
երգեր ու պատմվածքներ է գրում
եւ շատ ավելի բարի է, քան նախորդը,
առավելապես ավելի գթոտ ու անչար է,
իսկ սեր անելը նույնքան հիասքանչ է 
կամ ավելի սքանչելի՜:
Ցանկալի չէ խաչի վրա դրվելն ու մնալը,
շատ ավելի հաճելի է մոռանալ այդ սերը, 
որի մտքից դուրս ես թռել,
ինչպես բոլոր սերերը՝
ի վերջո...
Շատ ավելի դուրեկան է սիրով զբաղվել
Դել Մարի ափին
42-րդ համարում, 
իսկ դրանից հետո
անկողնում նստած
լավ գինով կոկորդ թրջել, 
խոսք ու զրույց անել,
մի երկու ծուխ տալ,
ալիքներին ականջ դնել...

Ես շատ անգամ եմ մահացել՝
փակվել սենյակում,
հավատով սպասել, 
նայել ճաքած առաստաղին՝
աչքս պահելով հեռախոսին,
նամակին, թակոցին, ձայնին...
մինչ նա ազատ ու անկաշկանդ
պարում էր օտարների հետ 
ակումբներում գիշերային…
մեկ՝ սիրո գրկում,
մեկ՝ ուրիշի…
Խաչի վրա մեռնելը հաճելի չէ,
շատ ավելի դուրեկան է լսել 
ինչպես են անունդ շշնջում
թանձրախավարում: 

ԱՅՈ, ԱՅՈ

Երբ Տերն արարեց սերը, Նա դրանով չօգնեց բոլորիս, 
երբ Տերն արարեց շներին, Նա լավություն չարեց շներին,
երբ Տերն արարեց բուսականությունը, Նա ստեղծեց միջակությունը,
երբ Տերն արարեց ատելությունը, մենք ունեցանք միանմուշ օգուտներ, 
երբ Տերն արարեց ինձ, Նա արարեց ինձ,
երբ Տերն արարեց կապիկին, Նա քնած էր,
երբ արարեց ընձուղտին, Նա հարբած էր,
երբ Նա արարեց թմրանյութ, ճախրում էր,
եւ երբ արարեց ինքնասպանությունը, Նա իջավ ցած:

Երբ Նա արարեց քեզ անկողնում պառկած,
այո, այո, լա՜վ գիտեր, թե ինչ է անում:
Նա ճախրում էր եւ հարբած էր,
ծովն ու կրակը արարեց համաժամանակ 
եւ լեռները բովանդակ:

Նա որոշ սխալներ թույլ տվեց, հարկավ,
բայց երբ արարեց քեզ անկողնում պառկած,
Նա եկավ Իր արքայությամբ, զորությամբ, փառքով 
եւ օրհնյալ տիեզերքով համակ:

ԿՈՐՍՎԱԾ

Ասում են՝ դժոխքը բազմամարդ է, սակայն
թե դու արդեն այնտեղ ես,
միշտ մենությունն է քեզ պատում:
Եթե դժոխքում ես, բան չես կարող մեկին ասել, 
կմտածեն՝ խենթ ես,
քանզի խենթ լինելը դժոխքում լինել է,
եւ մեղսունակ լինելը եւս դժոխային է:

Ովքեր փախչում են դժոխքից, 
սակայն երբեք չեն խոսում այդ մասին,
հետո էլ ոչինչ չի հուզում նրանց:
Նկատի ունեմ այսպիսի բաները՝ կերակուրը բաց թողնելը,
բանտ գնալը, ավտոմեքենադ քանդելը,
կամ նույնիսկ հենց մահվան գաղափարը:

Երբ հարցնում ես նրանց՝
ինչպե՞ս են գործերդ,
միշտ պատասխանում են. «Ընտի՜ր…»

Թե եղել ես դժոխքում եւ վերադարձել ես,
բավական է,
դա մարդուն հայտնի մեծագույն գոհացումն է:

Թե եղել ես դժոխքում եւ վերադարձել ես,
դու չես նայի ճռռացող հատակին
եւ արեւին, որ միշտ ծագում է կեսգիշերին
կամ այնպիսի բաների, ինչպիսիք են մկների աչքերը,
իսկ մի լքված անվադող ազատ տարածքում
կարող է քեզ ժպտալ,
թե եղել ես դժոխքում եւ վերադարձել ես: 

ԿՈՇԻԿՆԵՐ

Երբ դու ջահել ես
մի զույգ
իգական
բարձակրունկ կոշիկներ՝
պարզապես դրված
պահարանում,
կարող են հրդեհել
ոսկորներդ:
Երբ դու ահել ես,
դրանք ուղղակի
մի զույգ կոշիկ են՝
առանց որեւէ մեկի,
եւ դա էլ վատ չէ
բոլորովի՜ն:

ՑՈՂԵԼՈՎ

Պատրանք է, թե պարզապես 
կարդում ես այս բանաստեղծությունը.
իրականությունն այն է, որ սա ավելին է,
քան բանաստեղծությունը:
Սա մուրացկանի դանակ է,
վարդակակաչ է,
սա Մադրիդում քայլերթով անցնող
զինվոր է։
Սա ինքդ ես՝ 
քո մահվան մահճում:
Սա Լի Պոն է, որ հրճվում է
անդրշիրիմում:
Սա Աստծո անիծյալ
բանաստեղծություն չէ, 
քնած ձի է,
ուղեղդ մտած թիթեռ է,
սատանայի կրկես է:
Դու սա չես կարդում էջից,
էջն է քեզ կարդում,
զգացի՞ր դա:
Սա կոբրայի նման մի բան է,
սենյակում պտտվող 
սովահար արծիվ է:
Սա բանաստեղծություն չէ:
Բանաստեղծությունները տաղտկալի են՝
ստիպում են քնել,
իսկ այս խոսքերը դրդում են քեզ
դեպի նոր
խելագարություն:

Դու օրհնված ես,
դու հրված ես դեպի
լույսի տարածք կուրացնող:

Փիղը երազում է
քեզ հետ
հիմա:
Տարածության կորակամարը
թեքվում եւ
ծիծաղում է ահա:

Դու կարող ես մեռնել հիմա:
Դու կարող ես մեռնել հիմա, ինչպես
նախատեսված է մահը մարդկանց համար՝
հիանալի,
հաղթական,
երաժշտություն լսելով,
մեղեդի լինելով,
մռնչալով,
հառաչելով,
ու գոչելով…

ԻՐՈՔ

Լորկայի լավագույն տողերից մեկն
է,
«Չարչարանք է, անվերջանալի 
չարչարանք...»:
Մտածեք այս մասին, երբ 
միջատ եք սպանում  
կամ վերցնում եք ածելին, 
որ սափրվեք
կամ թե՝ արթնանում եք առավոտյան
արեւին դեմ-հանդիման:

ՄԱՐՏԱՀՐԱՎԵՐ ԴԵՊԻ ԽԱՎԱՐ

Կրակել աչքին,
կրակել գանգին,
կրակել հետույքին,
կրակել՝ ասես գնդակոծում ես պարող ծաղկին:

Զարմանահրաշ է, թե ինչպես է մահը հեշտորեն հաղթում, 
զարմանահրաշ է, թե ինչպես է կյանքի ապուշ ձեւերին վստահություն տրվում, 

զարմանահրաշ է, թե ինչպես է ծիծաղը հեղձամահ լինում,
զարմանահրաշ է, թե ինչպես է արատավորն այսքան կայուն:

Պետք է շուտով իմ պատերազմը հայտարարեմ նրանց պատերազմին,
պետք է պահեմ իմ վերջին կտոր հողը,
պետք է պաշտպանեմ իմ ստեղծած փոքրիկ տարածքը, որն ինձ տվել է կյանք:

Պետք է պաշտպանեմ իմ կյանքը, ոչ թե նրանց մահը,
իմ մահը, ոչ թե նրանց մահը...

ՍՈՒՅՆ

Ինքնաշնորհավորանք - ցնդաբանություն է,
երբ հայտնիները հավաքվում են՝
ծափահարելու իրենց թվացյալ
մեծությանը:
Զարմանում եմ՝ 
ո՞ւր են իրականները 
ի՞նչ հսկա քարանձավ է
թաքցնում նրանց,
ինչպե՞ս է մահացու տաղանդավորը
պարգեւների առաջ աղեղվել, 
ինչպես որ հիմարներն են
վերստին խաբվել:
Զարմանում եմ՝ 
ո՞ւր են իրականները,
եթե այդպիսիք կան:
Ինքնաշնորհավորանք - ցնդաբանությունը սույն
տեւել է տասնամյակներ, 
որոշ բացառություններով՝ դարեր։
Այնքան գորշ է այս ամենը՝
բացարձակ անողոք,
տակնուվրա է լինում ներսդ,
շղթայվում է հույսդ,
այ քեզ ճղճիմ արարքներ՝
վարագույրը ծածկիր
կոշիկներ հագիր,
փողոց դուրս արի
անտանելի է
եւ անիծելի
ինչպես որ հավաքները հայտնիների՝ 
թվացյալ մեծությանը 
ծափահարելը 
հիմարների վերստին խաբվելը:
Մարդկություն, գրողը տանի,
դու հիվանդ ես անտանելի:

ՑՆԾԱՑՈՂ ՍԻՐՏԸ

Քո կյանքը քոնն է
թույլ մի տուր, որ գորշ հպատակությունը դիպչի քեզ:
Արթուն կաց:
Ելքեր կան,
ինչ-որ տեղ լույս կա:
Գուցե պայծառ չէ շատ, 
բայց հաղթում է խավարին հաստատ:
Արթո՜ւն կաց,
աստվածները քեզ համար 
ունեն պահած հնար:
Ճանաչիր նրանց,
վերցրու դրանք,
դու չես կարող մահին հաղթել, բայց երբեմն անարգել
կարող ես վախճանդ ընկճել:
Եվ որքան հաճախ ես սովորում դա անել,
այնքան լույս կլինի:
Քո կյանքը քոնն է:
Իմացիր այս, քանի դեռ այն ունես:
Դու հիասքանչ ես,
աստվածները սպասում են ակնդետ
հրճվելու քեզ հետ:

ՈՒՐԵՄՆ, ՀԻՄԱ՞

Բառերն անցել-գնացել են՝
հիվանդ նստած եմ:
Հեռախոսը զանգում է, կատուները քնած են,
Լինդան փոշեկուլն է միացրել:
Ես սպասում եմ ապրելուն,
սպասում եմ մեռնելուն,
կուզեի մի բան անել հիմա՝
քաջ, հերոսակա՜ն,
բայց դա ողորմելի լուծում է ունայն:
Դրսում մի ծառ՝ ամեն ինչից անտեղյակ,
քամու հետ շարժվում է հանդարտ
ետմիջօրեի արեւի տակ:
Հայտարարելու ոչինչ չկա,
պարզապես սպասում եմ հիմա.
ամեն ոք սրան առերեսվում է միայնակ:
Ա՜խ, ես այնքան երիտասարդ էի մի ժամանակ,
Ա՜խ, ես անհավանակա՜ն երիտասարդ էի մի ժամանակ…

Թարգմանությունն անգլերենից՝ Սիրան Գրիգորյանի 
«Մշակութային Հրապարակ» ամսաթերթ