Ֆուէկի-ռյուկու
Չնայած այս փոթորկալից ու ողբերգական ժամանակներին, այնուամենայնիվ, կարևոր հարցեր բարձրացնելիս, հատկապես մշակութային, կարծում ենք, որ պետք է լինել չափազանց զգուշավոր, նրբանկատ:
«Յամադայի «Յամահան»» հրապարակման մեջ («Հրապարակ օրաթերթ», 06 Հոկտեմբեր 2021) հանդիպում են արտահայտություններ, որոնք, գուցե, անմիջականությունից ու երախտագիտության բարձր զգացումից են բխում, բայց կարող են ճիշտ չընկալվել: Եթե, նույնիսկ, Ճապոնիայի մեծարգո դեսպան Ջուն Յամադան չունենար երաժշտական կրթություն, միևնույն է, ընդառաջելու էր Կամերային երաժշտության ազգային կենտրոնին՝ «Յամահա» ռոյալի հարցում: Ուղղակի, ինչ-որ անհարմար զգացում է առաջանում այն արտահայտություններից, որոնք օգտագործվել են այդ հոդվածի մեջ: Դրանք վերագրենք այն ոչ հաճելի մթնոլորտին, որը տիրում է մեր հասարակությունում:
Ճապոնացիները զարմանալի, խորհրդավոր ժողովուրդ են: Նրանց հասկանալու համար պետք է կարողանալ ընկալել նրանց մշակույթը: Մի քանի հասկացություններ կան, որոնց միջոցով հնարավոր է հասնել այդ ընկալմանը: Դրանցից մեկն անվանում են «ֆուէկի-ռյուկու» (ճապոներեն՝ 不易流行)՝ «հավերժը-ընթացիկը կամ «հավերժն ընթացիկի մեջ»:
Ըստ էության, պարոն Յամադան մեզ համար ընթացիկ խնդրի, այսինքն՝ ռոյալի բացակայության մեջ, տեսել է հավերժականը, ընդ որում, ոչ թե առանձին առանձին է դիտարկել այդ երկուսը, այլ այն խոր գիտակցությամբ, որ հավերժականը միաձուլված է ընթացիկին: Բավական պատկերավոր է արտահայտվել այդ մասին բանաստեղծ Տակահամա Կյոսին. ««Հավերժականի» և «ընթացիկի» տարբերությունը երբեմն բացահայտվում է ոչ միանգամից: Երկու տարրն էլ ինքնաբերաբեր չպետք է բխեն մեկը մյուսից, այլապես նրանց միջև չի լինի լարվածություն: Միաժամանակ, նրանք չպետք է լինեն միանգամայն անկախ. արձագանքելով միմյանց, նրանք պետք է առաջացնեն նույն հնչերանգները, ասոցիացիաները»: Հոդվածագրի դատողությունները հիմք են եզրակացնելու, որ այդպիսի ընկալումը մեզանում բացակայում է…այլ խոսքով՝ արտահայտված խոսքը գեղեցիկ չէ:
Մի կողմ թողնելով հաշվարկները, թե ինչքան գումար է անհրաժեշտ, որպեսզի մեր երաժիշներն իրենց «երջանիկ զգան», հարկ է անդրադառնալ ևս մեկ արտահայտության. «Կոնսերվատորիայի նախկին ռեկտոր Շահեն Շահինյանը ժամանակին հյուրընկալվել էր Աշխաբադի կոնսերվատորիայում եւ բերանը բաց հետ եկել․․․ Ասում է՝ շենքը վխտում էր «Սթեյնվեյ»-ներով։ Բա նոր Հայաստանի հպարտ քաղաքացիներն ու ղեկավարությունը թուրքմենների չափ չկա՞ն»: Այո, նրանք ընդհանրապես չկան, բայց ինչու է անհրաժեշտ ոչ կոռեկտ համեմատություն անել: Որքանով է հարմար ինչ-որ «Սթեյնվեյ»-ների համար այդպիսի համեմատություն անելը: Թույլ տվեք հակադարձել այսպես. «Ոչ միայն նոր Հայաստանի, այլև հնինը այդ չափ չկան»:
Հ.Գ. Արվեստը, գրականությունը, երաժշտությունը կոչված են մարդկանց մեջ սերմանել վեհը, գեղեցիկն ու արժանապատիվը: Մեր հասարակության այս մշակութային անկման համար, արդյոք, երաժիշտները զգու՞մ են իրենց մեղքի բաժինը: Այս հռետորական հարցը հավասարապես վերաբերում է ինչպես մշակույթի, այնպես էլ կրթության ոլորտի պատասխանատուներին և անմիջականորեն նրանց ովքեր կոչված են ձևավորելու իրական ազգային արժեհամակարգով (որը չի կարող ներդաշնակ չլինել համամարդկային արժեքներին) առաջնորդվող, մշակութային պատշաճ մակարդակով ստեղծարար մարդուն:
Գագիկ Վարդանյան
Տնտեսագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր
Կարծիքներ