Հլա դեռ ջուրը չտեսած, բոբիկացել են բոլորը․ Արամ Սարգսյան

Հլա դեռ ջուրը չտեսած, բոբիկացել են բոլորը․ Արամ Սարգսյան

Ապրիլի 29-ից Երևանում մեկնարկել է «Ղրիմի օրերը Հայաստանում» միջոցառումների շարքը, որի կապակցության Հայաստան էին ժամանել Ղրիմի պաշտոնական պատվիրակությունը՝  ՌԴ նախագահին առընթեր Ղրիմի Հանրապետության ներկայացուցիչ, Ղրիմի փոխվարչապետ Գեորգի Մուրադովի գլխավորությամբ։

Մարտի 18-ին ռուսական «ՌԻԱ Նովոստի» լրատվական գործակալությանը տված հարցազրույցում  ասել էր, որ «Ղրիմի օրերը Հայաստանում» միջոցառումների ծրագրերի մեջ էր մտնում անցկացնել մի շարք գիտաժողովներ։ «Ղրիմի պաշտոնական պատվիրակության այցը ծրագրված է ապրիլի առաջին կեսին: Բայց պայմանով, որ Հայաստանում կպահպանվի ընդունելի և կայուն քաղաքական իրավիճակ», - ասել էր Ղրիմի փոխվարչապետը: 

Միջոցառումների շրջանակում անց էր կացվել Արցախյան հիմնահարցին նվիրված գիտաժողով, որին ելույթ էր ունեցել նաև Հայաստանի Դեմոկրատական կուսակցության նախագահ, «Հայահավաք» շարժման կազմկոմիտեի ներկայացուցիչ Արամ Սարգսյանը։

«Կոնֆերանսին, որին ներկա են եղել նաև Ղրիմից ժամանած պատվիրակությունը, ներկայացրեցի Արցախյան հիմնահարցի իրավական փաթեթները։ Եվ հյուրերը, հատկապես՝ Ղրիմի փոխվարչապետը և Ղրիմի խորհրդարանի ազգամիջյան հարաբերությունների հանձնաժողովի նախագահը, մեծ հետաքրքրությամբ լսեցին։ Եվ շատ շնորհակալ էին, որովհետև չգիտեին անգամ, թե հիմնահարցի էությունն ինչ է», - «Հրապարակի» հետ զրույցում ասաց Սարգսյանը։

- Պարո՛ն Սարգսյան, ի՞նչ կետեր եք նշել Ձեր ելույթի ժամանակ։

- Հայտնի է, որ «Ի պաշտպանություն Արցախի Հանրապետության» կազմկոմիտեն, որը մենք ստեղծել էինք 1996 թվականին, Ղարաբաղյան հիմնահարցի վերաբերյալ իրավական փաթեթ է ձևակերպել։ Մենք, այսպես ասած, «Ղարաբաղյան իրավական թղթապանակ» ենք ստեղծում, որտեղ սկսած 1921-23 թվականների փաստաթղթերն են, որ Արցախը «Լեռնային Ղարաբաղ» անվան տակ բռնակցվել է նոր այսպես կոչված պետությանը [Ադրբեջանին] Կոմունիստական կուսակցության բյուրոյի որոշմամբ։ Բայց այստեղ շատ կարևոր էլեմենտ կա․ անգամ բռնակցման արդյունքում մտել է դրա կազմի մեջ իր սահմաններով, իր տարածքով, իր ժողովրդով և իր իշխանությամբ։ Դա պետականության էլեմենտներն են, որ պահպանվել են Արցախի համար մինչև 1988 թվականը։ Եվ ինքը, օգտվելով պետականության այդ էլեմենտների իրավասությունից, հնարավորություն է ստացել 1990 թվականի ապրիլի 3-ին դուրս գալ Ադրբեջանի կազմից օրենքին համապատասխան։ Այդ գործողությունները կատարել է էլի իրավական դաշտում։ Որից հետո 1991-ի դեկտեմբերի 10-ին համապատասխան առաջին հանրաքվեով՝ որպես ինքնորոշման իրավունքի արտահայտություն, դուրս է եկել Խորհրդային Միության կազմից և հռչակել իրեն որպես անկախ հանրապետություն։ 

- ԼՂԻՄ տարածքը, չէ՞, նկատի ունեք։

- Այո, արդեն ԼՂԻՄ-ը դարձավ հանրապետություն։ Եվ ասել եմ, որ մնացած տարածքները, որ իրենք [ադրբեջանցիները] հա «տարածքներ, տարածքներ» են ասում, մենք բանակցային գործընթացում  միշտ հաղթող ենք դուրս եկել։ Համենայնդեպս, երբ որ իրենք դնում էին այդ տարածքների հարցը, մենք իրենց ասել ենք հետևյալը. «Դուք պատերազմ եք հրահրել, դուք հարձակվել եք Արցախի խաղաղ բնակչության վրա, պարտվել եք, որի արդյունքում ձևավորվել են այդ 7 ազատագրված տարածքները։ Պատմականորեն հայկական տարածքներ են եղել։ Եվ որից հետո, որպեսզի դուք ինչ-որ արդյունքի գայիք, պետք է գնայիք խաղաղության պայմանագիր կնքելու ճանապարհով։ Չեք արել դա։ Իսկ եթե տարածքներ եք ուզում, մենք էլ ձեզ դիմում ենք Նաև մեր Շահումյան, Գետաշեն, Մարտունաշեն, նաև Մարտունի-Մարտակերտի այն հատվածների համար, որ մնացել էին իրենց օկուպացիայի տակ, և նաև Նախիջևան, որը որևէ օրինական իրավունքը չունեք պահելու»։

- Նախիջևանի մասով նկատի՞ եք առել Մոսկվայի և Կարսի պայմանագրերը։

- Մոսկվայի և Կարսի պայմանագրերը, հատկապես Կարսի պայմանագիրը, որն ամբողջովին, ծայրից ծայր խախտված է, որը որևէ իշխանություն չցանկացավ օգտագործել։ Բազմիցս դա ասել էինք իրենց, որ անգամ Կարսի այդ անիրավ պայմանագրով Նախիջևանը, որ Ադրբեջանի կազմի մեջ է մտցվել, ունեցել է մի անկլավային կարգավիճակ։ Եվ իրենք իրավունք չունեին պրոտեկտորատի անվան տակ ստացած տարածքը դարձնել Ադրբեջանի պետության անքակտելի տարածք, դա պրոտեկտորատ էր։ Մենք ասում էինք, որ խախտվել է անգամ այդ պայմանագիրը։ Վերջին 5-6 տարվա մեջ էլ զգուշացնում էինք, որ Նախիջևանը դարձել է թուրքական բանակի պոլիգոն։ Եվ այդպես էլ եղավ։ Է՜հ, որ չեն լսում․․․ Նախիջևանի մասին, այո։ Բանակցությունների ժամանակ, որ մերձմոսկովյան Սնիգիրիում էր անցնում Միացյալ Նահանգների և Ռուսաստանի կազմակերպիչների օրոք, Դաշնության կոնֆերանսի մակարդակով, մենք դա ներկայացրել ենք ու ստացել ենք, իմիջիայլոց, շատ կարևոր փաստաթուղթ, որը որևէ խնդիր մեզ մոտ չառաջացրեց։ Բայց Ադրբեջանում նրանց դարձրին որպես դավաճաններ և հրաժարվեցին այդ պայմանագրից։ Այնպես որ, մենք փորձ ունենք և այդ առումով շատ լավ գիտենք, թե ինչպիսի հարցադրումներ պետք է արվեին։ Ես այդ ամենն ասել եմ նաև կոնֆերանսի իմ ելույթում։ Եվ ասել եմ, որ «մենք հիմա ձեզ շնորհավորում ենք, որ Ղրիմը միավորվել է Ռուսաստանի հետ, հուսով եմ, որ շատ շուտով կլինի այնպես, որ դուք կշնորհավորեք մեզ, որ Արցախը դարձել է Հայաստանի անքակտելի մաս, միացել է մայր հայրենիքին»։

- Իսկ Ձեր ելույթին ի՞նչ արձագանքներ եղան։

- Հանձնաժողովի նախագահ Յուրի Գեմպելն ուղղակի մոտեցավ ինձ, ասաց. «Գիտե՞ք, ես ընդհանրապես տեղյակ չէի այդ բոլոր նրբերանգներից, որը դուք ներկայացրեցիք, շատ շնորհակալ եմ։ Եթե կարելի է ինձ էլեկտրոնային հասցեով ուղարկեք Ձեր մշակած փաստաթղթերը»։ Ասացի․ «Մեծ ուրախությամբ»։ Եվ մենք պատրաստվում ենք երկուշաբթի ուղարկել։ Իր ելույթում Գեորգի Մուրադովը հատուկ շեշտում էր, որ Արցախի հարցն իսկապես պետք է կարգավորվի, նրա կարգավիճակի հարցը, գերիների հարցը։ Բավական լուրջ ելույթ էր։ Եվ ինքը խոսում էր նաև ցիվիլիզացիոն խնդիրների վերաբերյալ։ Շատ հետաքրքիր մի բան ասաց՝ ոչ տրադիցիոն, ոչ ավանդական ցիվիլիզացիոն նկատառումների վերաբերյալ տարբեր ժողովուրդների մոտ։

«Եթե մենք մի քաղաքակրթության ենք պատկանում, ապա մեր շահերը պետք է կարողանանք պաշտպանել համատեղ» և այլն։ Այնպես որ, որևէ հակասություն չկար, որ դժգոհեինք։ Արցախի հետ կապված իրենք մեր պատմական արդարության և իրավական արդարության կողմնակիցն էին։

- Իսկ Դեմոկրատական կուսակցությունն արտահերթ ընտրությունների հետ կապված ո՞ւմ հետ է համագործակցում։

- Առաջինը․ հավանաբար լսել ենք, որ մենք «Հայահավաք» շարժում ենք ձևավորել։ Հավանաբար միասին, երբ միասնական որոշում կունենանք մասնակցության վերաբերյալ։ Բայց հարցը հետևյալն է, որ մենք այս իշխանությունների օրոք ընտրություններ կազմակերպելը համարում ենք անընդունելի։ Բայց մեկը մյուսին հերթ չտալով՝ ասում են որ «մենք մասնակցելու ենք»։ Եվ արդեն մեկը մյուսի դիմաց է դուրս գալիս այսպես կոչված ընդդիմության շարքերում։ 

- Նկատի՞ ունեք Քոչարյանի դաշինքը, ՀՀԿ-Հայրենիք դաշինքը։

- Միայն դրանք չեն։ Ինչի՞, «Բարգավաճը» չէ՞, կամ «Լուսավոր Հայաստանը» չէ՞։ Ես դեմ չեմ, որ ամեն մեկն իր ծրագրով գնա, որովհետեւ մենք էլ ցանկություն չունենք հների հետ միավորվելու, ո՛չ էլ նորերի հետ ցանկություն ունենք։ Մենք ասել ենք, որ կգնանք ընտրությունների, եթե այդ ընտրությունները կայանան։ Հլա դեռ ջուրը չտեսած, բոբիկացել են բոլորը։ Առաջինը, պետք է լինեն այն իրավական ակտերը։ Երկրորդը, նախագահը պետք է նշանակի ընտրությունների օրը։ Մենք ասել ենք, որ ճիշտ կլիներ, որ ձևավորվել ժամանակավոր կառավարություն։ Այսօրվա վարչապետը, որ հրաժարական է տվել, չի էլ կարող լինել վարչապետ այս պահին։ Եվ եթե ինքն ուզում էր ազատ, արդար ընտրություններ, ապա հրաժարականից հետո պետք է հեռանար իշխանությունից, և իր կուսակցության հետ մասնակցեր, ինչպես մնացած կուսակցությունները, այլ ոչ թե որպես իշխանական կառույց։ Այնպիսի մի «աջափսանդալ են սարքել», որ չգիտես՝ թթվելո՞ւ է, թե՞ հնարավոր կլինի ներկայացնել ժողովրդին ինչ-որ ձևով։ Եթե կայանան այդ ընտրությունները, մենք կմասնակցենք։ Եվ մեր կարգախոսը շատ հստակ է՝ «Մենք ո՛չ հինն ենք, ո՛չ նորն ենք, մենք երկրի ապագան պետք է լինենք»։ Եվ դա նշանակում է, որ ցուցակը պարզ է լինելու բոլոր այն մարդկանց, որոնք որ հարիր ձևով կգտնեն, որ մեր գաղափարախոսությանը համապատասխան, մեր ծրագրին համապատասխան առաջարկներով կարող են միավորվել, որպեսզի կուսակցությունների միջև փողի մրցակցություն և վճարովի քարոզ չլինեն, այլ լինի գաղափարական, ծրագրային մրցակցություն։ 

- Բանակցությունների մե՞ջ եք Հայկ Բաբուխանյանի «Սահմանադրական իրավունք միության» հետ, Մհեր Արմենիայի «Ազգի Ձայն» կուսակցությունների հետ։

- Ո՞վ, ո՞վ։

- Երգիչ Մհերը։

- Դե որ երգիչ է, թող երգով էլ զբաղվի։

- Կուսակցություն էր բացել, դրա համար հարցրի։

- Էնքան մարդ է կուսակցության բացել։ Կուսակցություն կարելի է ստեղծել ոչ թե մի հոգով, այլ պետք է լինի համակիրների մի ամբողջ բանակ։ Եթե այդքանը չեն հասկանում, թող, ստեղծեն, ի՞նչ ասեմ։ Մի քանի փողով մարդ է եկել, ուզում է փող դնել, որպեսզի դառնա եսիմ ինչ։ Էդ ճանապարհով որ գնանք, պիտի կործանենք Հայաստանը։ Հիմա եթե իրենք չեն հասկանում, որ կուսակցությունը ձևավորվում է տարիների ընթացքում, ուրեմն ինչ ասեմ, վայ էդ մարդկանց, վայ մեզ, որ այդ իրավիճակում ենք։ Մենք հիմա դեռ ոչ մեկ հետ բանակցություններ չենք վարում։ Պետք է ձևավորվի տեխնոկրատների կառավարություն, և դրա հաշվին մոտ 6-7 ամիս զբաղվենք մեր ներքին հարցերը կարգավորելով և այլն, նոր գնանք ընտրությունների։ Որ բոլորը հասկանան՝ փողը չի աշխատելու կամ ադմինիստրատիվ ռեսուրսը չի աշխատելու։ Այլ իսկապես մարդիկ կարողանան ներկայացնել, թե ինչ ծրագրով են հանդես գալիս, նոր այն ժամանակ կարելի է լուրջ խոսել։ Մեկը «Ինտելեկտուալ Հայաստան» է ստեղծում առանց հասկանալու, թե ինչ է նշանակում ինտելեկտուալ և այլն։ Այս մակարդակով եթե մենք պիտի բանակցենք մարդկանց հետ, անհարմար է ուղղակի։