Ժամանակը չէ՞, որ քրդերն ու պաղեստինցիներն արթնանան
2007 թվական, Ստամբուլ, Պալատների համաշխարհային կոնգրես: Հիմա չեմ հիշում՝ «Հուրիեթ», թե «Միլիեթ» թերթի մի երիտասարդ թղթակից մոտեցավ ինձ, ժպտադեմ բարեւեց ու առանց նախաբանի ասաց. «Թուրքիան, իհարկե, կճանաչեր հայերի ցեղասպանությունը, բայց խնդիրը փոխհատուցումն է»: Իմ պատասխանը եղավ. «Մեր պատվիրակությունը ներկայացնում է Հայաստանի առեւտրաարդյունաբերական պալատը, մեր այցի նպատակը զուտ առեւտրային է: Բայց քանի որ Դուք բարձրացրիք այդ հարցը, ապա ասեմ, որ Թուրքիայի տնտեսությունը ներկայում աշխարհի առաջատար տնտեսություններից մեկն է: Ուժեղ երկիր է: Իսկ ուժեղի կողմից ներողամտություն հայցելն ավելի արժանապատիվ քայլ կլինի, քան փոխհատուցումը»: Նա մի պահ հապաղելուց հետո ասաց. «Մեր ամենամեծ հիմնախնդիրը քրդերն են»:
Հարգելի քրդեր («հարգելի» ասում եմ ակնկալիքով, որ դուք կվերականգնեք ձեր ազգային արժանապատվությունը), թուրքերը սարսափում են ձեզնից, ինչքա՞ն կարող եք նվաստացած, առանց պետություն ունենալու ապրել: Փաստորեն, 3 միլիոնանոց հայ ժողովուրդն ավելի՞ շահեկան վիճակում է, քան տասնյակ միլիոնավոր քրդերը: Դա արդար չէ: Ավելին, դուք միթե Արցախի Հանրապետության 150 հազար հայ բնակչության չափ էլ չկաք: Փաստորեն, չկաք, թեպետ ներկայում քուրդ կոմպակտ բնակչությամբ տարածքը Մերձավոր Արեւելքում կազմում է շուրջ 500 հազ. ք/կմ, որտեղ բնակվում է մոտավորապես 30 մլն մարդ: 150-200 հազ. ք/կմ տարածքում քրդական պետականության ստեղծումը միանգամայն իրատեսական կարող է դիտվել: Ընդ որում, նկատի ունենալով այն, որ 15 մլն քուրդ բնակվում է ներկայիս Թուրքիայի տարածքում, ապա հենց այդ տարածքն էլ կարող է լինել ապագա Քրդստանի հիմնական տարածքը:
Բա էլ ինչո՞ւ եք բողոքում «հրեշտակ» թուրքերից: Դե, ուրեմն, վերջ տվեք ձեր՝ Թուրքիայի նկատմամբ երկչոտ գործողություններին: Իսկ եթե որոշել եք շարունակել անկախության համար ձեր պայքարը, ապա ի վերջո հասկացեք, որ ձեր փրկության գործը ձեր ձեռքին է, եւ ոչ ոք չի կարող ձեզ օգնել: Եվրոպացիներից մի նեղացեք, որ ձեզ չեն կարողանում աջակցել, նրանք շատ խիստ զբաղված են ավելի կարեւոր խնդիրներով՝ էկոլոգիա, սեռական փոքրամասնություններ, Նավալնի, ինչ-որ Բելառուս. էդ Բատկան դիմադրում է, շուկայական տնտեսությունից բան չի հասկանում ու չի թողնում, որ պետական ունեցվածքը քամուն տան, մարդկանց էլ գործազուրկ դարձնեն: Չնայած Բելառուսի տնտեսության քայքայումը հայերին ձեռնտու է. էլ «Պոլոնեզ» չեն արտադրի: Ախր, այ Բատկա, «Պոլոնեզը» չեն արտադրում, այլ՝ լսում են:
Ի դեպ, վերոնշյալը վերաբերում է նաեւ պաղեստինցիներին. դեռ որքա՞ն ժամանակ պետք է մնաք առանց պետականության: Դուք պետք է ունենաք ծովային ելքով պետություն:
Հարգելի իսրայելցիներ, երբ ձեզ եվրոպաներում ճնշում էին, լավ չէր, չէ՞: Իսկ ի՞նչ կասեք պաղեստինցիներին ճնշելու մասին: Հասկանալի է, որ ցեղասպանությունը ձեր մենաշնորհն է, ուստիեւ հարց չեմ տալիս. «Երբ ձեզ ցեղասպանում էին, լավ չէր, չէ՞: Իսկ ի՞նչ կասեք, որ ձեր աջակցությամբ թուրք-ադրբեջանական ահաբեկիչները փորձում են կրկին ցեղասպանել հայերին»: Հա, ի դեպ, հարգելի իսրայելցիներ, Ադրբեջանի նավթի եւ սեւ խավիարի բաղադրիչ է կազմում Սիրիայից «ներմուծված» ահաբեկիչների միսը, որը շաղ է տրվել ադրբեջանական ուղղաթիռներից:
Ինչեւէ, հարգելի քրդեր, հարգելի պաղեստինցիներ, չե՞ք կարծում, որ արցախահայերի պայքարի վառ օրինակն ընդօրինակման արժանի է՝ պետականության համար ձեր պայքարը մինչեւ վերջ հասցնելու համար: Արթնացեք տեւական քնից:
ՀԳ 1. Քրդերի եւ պաղեստինցիների ազգային զարթոնքին եւ պետականության հաստատմանը խթանելը արաբական երկրների եւ Իրանի պատվախնդրության հարցն է: Կներեք, հարգելի արաբներ եւ իրանցիներ, խնդրի խիստ ձեւակերպման համար:
ՀԳ 2. Խորհրդային տարիներին ավանդույթ կար, ըստ որի՝ ամանորյա տոնակատարության համար գնումներ էինք անում Մոսկվայում: 1974 թվականին ես եւ եղբայրս մեկնել էինք Մոսկվա: Սովորաբար կանգ էինք առնում ԽՍՀՄ պաշտպանության նախարարության հյուրանոցում, «Մոսֆիլմի» մերձակայքում, վերցնում էինք «կիսալյուքս» համար՝ բաղկացած երկու սենյակից: Ուշ գիշեր էր, թեպետ մենք խորը քնի մեջ էինք, սակայն ավագ եղբայրս լսել էր, թե ինչպես է համարի դուռը բացվում: Հետո պարզվեց, որ հյուրանոցի տնօրենը կրկնակի անգամ է «վաճառել» այդ համարը: Բայց դա չէ կարեւորը: Մեր անկոչ հյուրերը Լենինգրադի հրեաներ էին: Բավական հետաքրքիր մարդիկ էին, եկել էին Մոսկվա՝ իրենց «03» ավտոմեքենան ստանալու: Հետո միասին գնացինք մեքենան տեսնելու: Դուռը բացելուց հետո եղբայրներից մեկն ասաց. «Не машина, а сказка!» Միասին նշեցինք այդ գնումը, որի ժամանակ նրանք անկեղծանալով խոստովանեցին, թե կարծել են, որ մենք արաբներ ենք, ու մի պահ մտածել են, թե ինչպես վարվեն մեզ հետ: Ծիծաղեցինք: Հետո նրանցից գնեցինք անգլիական հրաշալի սպասք, որն ամեն անգամ օգտագործելիս ջերմորեն հիշում ենք նրանց: Բայց ինչու հիշեցի սա: Ախր, հարգելի իսրայելցիներ, ահաբեկիչ արաբների (թող ինձ ներեն օրինավոր արաբները) մսի պարունակությամբ նավթն ու խավիարն ինչպե՞ս եք մարսելու: Չնայած՝ «փողից հոտ չի գալիս»: Նույն տեմպով շարունակեք ռազմական արտադրանքով բեռնել Silk Way-ի օդանավերը:
Այնուամենայնիվ, ես ուրախ եմ, որ իմ կյանքում պատիվ եմ ունեցել հանդիպելու արժանապատիվ արաբների եւ հրեաների:
Գագիկ ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ
Տնտեսագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր
Կարծիքներ