Երկու խաղաղ առավոտ
Գարնան կեսին Շուշիում արեւը ծագում է եկեղեցու հետեւից՝ Երկրի ընդերքից լույս ու ջերմություն բերելով Շուշիին: Կարծես ինքը՝ Տեր Աստվածն է քնից արթնանում, որ իր աչքով տեսնի դրախտը:
Լռություն է:
Շուշիում գրեթե միշտ լռություն է: Այնքան լուռ է, որ գլխիդ մեջ պտտվող մտքերդ էլ չեն ուզում խախտել սրբազան լռությունն ու շշուկով են պտտվում ուղեղիդ անսահման ծալքերում:
Աշխարհի արարման պես է Շուշիի առավոտը: Ի սկզբանե խավարն է, որի մեջ լուսավորված է միայն եկեղեցին, ու Աստծո հոգին շրջում է քնած քաղաքի թաղերով: Հետո կամաց-կամաց լույս է լինում: Աստծո աչքը իր վառ շողերով դանդաղ բարձրանում է քաղաքի վրա: Աչքը նայում է ամեն մի տան ու բակի, որ տեսնի, թե ով է նկատում իր գաղտնի հոգատարությունը:
Նրբորեն շոյելով ողջ քաղաքը, Աստծո աչքը՝ հպարտ իր արարչագործությունից, կանգնում է քաղաքի գլխին որպես պահապան ու նշան այն բանի, որ արարումը Տեր ունի:
Գարնանային այդ առավոտ էլ արեւը հպարտ կանգնել էր քաղաքի վրա ու գիշերը մրսած քաղաքին ջերմություն էր պարգեւում:
Հեռախոսի զանգ: Հարեւանն է, լուրերը տեսե՞լ եք:
Կռիվ է…
Չէ, պատերազմ է…
Սկսվեց…
Մեծ հույսերով ու փխրուն աշխարհով երկու հոգի, իրար գրկած՝ կանգնել են ու չգիտեն ինչ անեն: Ուղեղում էլ շշուկ չկա, միայն գոռոց է ու պայթյունների ձայներ: Տղան ու աղջիկը լուռ են, քաղաքը լուռ է: «Ո՞ւր ես, Աստված» դեռ չասած՝ եկեղեցու զանգերը տվեցին.
- Այստեղ եմ…
Չէ, այս անգամ Աստված չասաց՝ թող լույս լինի, ասաց՝ այստեղ եմ, ու խաղաղություն իջավ իրար գրկած տղայի ու աղջկա մտքերին: Լռության մեջ միայն լսվում էր, թե ինչպես են ճաք տալիս նրանց երազանքները, ու ամեն ճաքի հետ գլուխներն օրորվում էին՝ ասես քնեցնելով նրանց։
Քնեք… Հանգստացեք…
Քնել չկա, թշնամին իր դարավոր արհեստն է բանեցնում, ուզում է նորից մեզ ջնջի ու իր երազանքի մեծ թուրանը սարքի: Քնել չկա: Հավաքում են պատրանքներից մնացած բեկորներն ու լացի, թուլության, վախի ու հուսահատության համար բանտ սարքում:
Դատավճիռը՝ ազատազրկում մինչեւ հաղթանակի լուրը ստանալը:
Հիմա լացի ժամը չէ՝ կռվի ժամն է:
Ու կռիվը թեժացավ, ու մարդիկ ընկան, ու հերոսներ հայտնվեցին, ու սրիկաներ խոսեցին, ու աշխարհն էլի իր անբարոյական դեմքը ցույց տվեց:
Իսկ տղան ու աղջի՞կը…
Նրանք էլ խոսեցին: Վախեցած երեխաների հետ հեքիաթի լեզվով խոսեցին, եկան տուն ու իրար գրկելով՝ քնեցին, որ եթե…, ապա միասին։ Բայց՝ չէ, մեռնել չկա, զարկվողը դավաճան է: Ու ապրեցին, հեքիաթ ասացին, ուժ տվեցին, երեխայի արցունք սրբեցին, վախը ձեռքից առան ու իրենց բանտում փակեցին, որ չվնասի, որ եթե հետո կարիք լինի՝ էլ չվախենան:
Օրեր անցան, ու լռություն եղավ: Ու զենքը լռեց: Ու խոսեցին փողկապները, համոզեցին, խնդրեցին ու սպառնացին, բայց քաղաքը ոչինչ չէր զգում: Զգալու կարողությունը բանտարկված էր, ու քաղաքն անտարբեր էր թափ տված մատների նկատմամբ, որովհետեւ դժոխքի միջով անցնողը մատից չի վախենա:
Ու խաղաղություն եղավ, բայց…
Տարիներ անցան: Տղան ու աղջիկը բանտը քանդեցին ու բաժանեցին սարերին, քարերին ու ձորերին: Սարերը նրանց հարազատի պես գրկեցին ու ցավն առնելով՝ պահեցին իրենց սրտերում:
Երեւանյան կիրակիները ծույլ են սկսվում: Շաբաթվա վազքից հետո քաղաքը խորը քնել է ու դժվար է աչքը բացում:
Տղան սովորականի պես արթնացել ու սուրճ խմելու ընթացքում երազն էր հիշում: Երազում մի բարձր տեղ կանգնած, ձեռքի փոքր գլաքարով խփում էր մի մեծ քարի կտորին ու մանրացնում: Ժպտաց իր անիմաստ երազի վրա ու…
Զանգ չեղավ այս անգամ:
Կռիվ է…
Չէ, պատերազմ է…
Էլի սկսվեց…
Ու էլի խոսեցին զենքերը, գրիչները ճառեր գրեցին, մարդը աստվածային զորություն առավ ու մարտի գնաց: Գնաց ու հաղթեց: Հաղթեց, որովհետեւ էլ աշխարհ չուներ, որ փշրվեր, որովհետեւ էլ վախ չուներ, որ վախենար, որովհետեւ էլ արցունք չուներ, որ լացեր:
Հաղթեց, որովհետեւ միայն կռվող մարդը կարող է փոքր գլաքարով մեծ քարից կտորներ պոկել ու փշուր-փշուր անել: Հաղթեց…
Էդգար ԹԱԹԻԿՅԱՆ
«Մշակութային Հրապարակ» ամսաթերթ
Կարծիքներ