Կալիֆորնիան իր գույքահարկի հարցը լուծեց հանրաքվեով, բնակիչը պետք է մասնակցի

Կալիֆորնիան իր գույքահարկի հարցը լուծեց հանրաքվեով, բնակիչը պետք է մասնակցի

Քաղաքական ամենաթեժ քննարկումների ու ամենատարբեր դիսկուրսների տեղիք տված գույքահարկի ավելացման թեման «Հրապարակը» քննարկել է Երևանի կենտրոնի նախկին թաղապետ, քաղաքային պլանավորման մասնագետ Վիկտոր Մնացականյանի՝ Երևանը սիրող, Երևանին նվիրված մարդու հետ։

Գույքահարկի մասին փոփոխությունների իդեան նա համարում է լավը, բայց օրենքի կատարման հետ կապված նա շատ ու շատ վերապահումներ ունի։ Եթե դա ամփոփելու լինենք, օրենքի փոփոխություններում երևանցին պետք է լիներ մասնակցային, իսկ փոփոխությունները կատարվեին ոչ թե շեշտակի, այլ փուլային․ առաջինը սկսեին կոմերցիոն տարածքներից, ապա մայրաքաղաքի փոքր կենտրոնում վարձով տրված առաջին հարկերի համար սանդղակներից՝ հետո՝ հատուկ ռեժիմով, ապա անցնեին այլ թաղամասերի, և վերջապես՝ դրանից առաջ փոփոխեին ՏԻՄ մարմիններին վերաբերող օրենքները։

-Պարոն Մնացականյան, այնուամենայնիվ,  կարո՞ղ են իրականանալ կանխատեսումները, մտահոգությունները, որ երևանցիները, որոնք հայրական, պապական կամ սովետից ժառանգությամբ տուն են ստացել, մի գեղեցիկ օր կհայտնվեն ծայրամասերում։ 

-Մտահոգությունները առավել քան ընդունելի են։ Թեև կառավարության իդեան համարում եմ լավը․ միանշանակ է, որ գույքահարկը Երևանում ու կենտրոնում պետք է բարձրանա, որովհետև իրոք անհասկանալի թվեր են։ Հ1-ով ֆինանսների փոխնախարարին էի լսում,  օրինակ բերեց, որ գույքահարկը մեր բոլոր հարկերի 0․2 տոկոսն է։ Ես գտնում եմ, որ սա շատ քիչ է ու պաշտպանում եմ օրենքն ընդունողներին։ Բայց այստեղ երևի կատարման հետ կապված ունեմ որոշակի վերապահումներ։ Որո՞նք են։ Նախ, ասեմ, որ մենք առաջին քաղաքը չենք, որ այս խնդրին ենք առնչվում։ Լինենք անկեղծ․ սա ազդում է ոչ թե բոլոր երևանցիների, այլ ավելի շատ Կենտրոնի և մի քանի այլ թաղամասերի՝ Այգեձոր, Բլուր, Մարաշ, այդ՝ 5-րդ շեմից բարձր գտնվող սեփական տների վրա։ 75-100 միլիոնից բարձր արժողությամբ սեփական տների։ Այդ սանդղակների ավելացումները այստեղ են։ Գումարած այլ գործոններ․ ունե՞ս լողավազան, տունը  3 հարկանի՞, թե երկհարկանի է և այլն։ Սա հասկանալի է, և գումարները, այո, պետք է ավելանան։ Իհարկե, ֆինանսապես ինչ-որ մարդիկ տուժելու են, բայց շահելու է քաղաքը։ Բայց նախքան ավելացումը պետք է գրագետ աշխատանք տարվեր։ Ինքս՝ որպես ուրբանիստիկայով հետաքրքրվող անձ, կարևոր եմ համարում նաև նման հարցերով սոցիոլոգիական հետազոտությունները և այս օրենքի սոցիլական էֆեկտի գնահատումը․ յուրաքանչյուր օրենք ընդունելուց առաջ պետք է նախ հասկանալ այդ սոցիալական էֆեկտը՝ ի՞նչ է լինելու հետո։ Եվ եթե ես լինեի, նախ կփոխեի մեզ համար պատուհաս դարձած օրենքները։ Օրինակ՝ բազմաբնակարան շենքերի կամ համատիրությունների մասին օրենքները, որոնք չգործող, միայն քաղաքի զարգացմանը խանգարող օրենքներ են։

Ֆինանսապես ինչ-որ մարդիկ, անշուշտ, տուժելու են, բայց շահելու է քաղաքը։ Բայց դրա մասին ոչ ոք չի խոսում․ թե ինչո՞վ է քաղաքը շահելու։ Երկրորդ․ մենք այս ընթացքում տարբեր թվեր լսեցինք, բայց չլսեցինք կոնկրետ, թե Երևանի սեփական եկամուտները, որոնք իրոք շատ քիչ են, որքա՞ն են ավելանալու։

-Ինչու՞ եք համարում, որ բեռն ընկնելու է Կենտրոնի վրա։

-Կենտրոնն ամենատուժածն է լինելու, որովհետև Կենտրոնի բնակֆոնդն ամենահինն ու ամենամաշվածն է։ Հիմա՝ սոցիալական արդարության մասը․ հավատացեք, բնակիչն էս պահին դեռ վստահություն չունի իր համայնքի որևէ իշխանության նկատմամբ։ Դա կլինի Գյումրիում, Դիլիջանում, թե Երևանում՝ ինչ-որ անհասկանալի աղբահանության վճարներ տալով համատիրություններին։ Աղբահանությունից որոշները գոհ են, բայց կան նաև մարդիկ, որոնք ասում են՝ բակերի վիճակը շատ վատ է, մուտքերը շատ խայտառակ վիճակում են։ Հայաստանում մուտքեր կան, որ ընդհանրապես դուռ ու լուսավորություն չունեն կամ աստիճանավանդակներն են քանդվում։ Եվ ես կարծում եմ, որ այս ամենի ֆոնին մի քիչ շուտ էր մտցնել գույքահարկի բարձրացում։ Եվ ամենակարևորը, ինքս, որպես քաղաքային պլանավորման մասնագետ՝ կարծում եմ, որ այսուհետ Երևանում և մնացած տեղերում կառավարումը լինի քաղաքաշինական, ոնց որ, օրինակ, Ֆիրդուսի որևէ ծրագիր, լինի օրենքի փոփոխություններ, պետք է բնակիչների համար լինի մասնակցային։ 

-Չմոռանանք նաև, որ կորոնավիրուսի համավարակ է և այդ պատճառով հանրային քննարկում չեղավ, բնակիչներին չլսեցին։ Ինչևէ, բարձրացման հիմնավորման համար բերում են տարբեր երկրների օրինակներ՝ Իսրայել, ԱՄՆ, Եվրոպա, երեկ փոքրիկ Լատվիայի օրինակով համեմատել են իրենց դրույքաչափերը աշխատավարձերն ու թոշակները։ Ռիգայում, օրինակ, միջին աշխատավարձը 960 եվրո է։ Մեր մոտ պետական սեկտորում միջին աշխատավարձը 150 հազար է։ Արդյոք նման սոցիալական երկրում կարելի՞ է նման փոփոխություններ կատարել։

-Կարելի է, բայց ոչ հիմա՝ հաշվի առնելով տնտեսական անկումը, որը, հասկանալի է, ողջ աշխարհով  է։ Համեմատում են մեքենայի ու բնակարանի գույքահարկերը։ Մեքենան քաղաքի համար պրոբլեմ է։ Ինձ համար այն մի ագրեսիվ բան է, որը խանգարում է, տեղ է զբաղեցնում, օդն է կեղտոտում․․․էլի անկեղծ լինենք՝ մենք ունենք մինչև 2000 դոլարանոց մեքենաներ, որոնց համար 10-15 հազար դրամ գույքահարկ են տալիս, բայց կենտրոնում զբաղեցնում են բավականին շատ տեղ, խցանումներ է առաջանում։ Եվ Ձեր ասած երկրներում շատ-շատ երիտասարդներ, ուսանողներ, չեն կարում իրենց թույլ տալ մեքենա գնել, որովհետև մեքենայի գույքահարկը շատ բարձր է։ Այստեղ խնդիրը շատ ավելի գլոբալ է։ Եվ պետությունը ծախս է անում, չէ՞, մեքենայի համար․ ասֆալտ, լուսավորություն։ Նույնը՝ գույքահարկի դեպքում։ Եվ բնակիչը եթե իմանա, որ մուտքերը վերանորոգվելու են, բակերում, դալաններում լուսավորություն է լինելու, այդ բոլոր հարցերը, ի վերջո, նման հարկերով են չէ՞, լուծվում, կտա այդ գումարները։ Սրան կողմ եմ։  

Իսկ հիմա մտահոգությունների մասին, որոնք ինձ համար սկզբունքային են։ Վերցնենք Կասկադը։ Այնտեղ ապրում են դասախոսներ, անձամբ ճանաչում եմ կնոջ, որը դասավանդել է Կոնսերվատորիայում, երեխաները Մոսկվայում են, ինքը մենակ ապրում է։ Հիմա իր տունը արժի ասենք թե՝ 100 միլիոն դրամ։ Ես դեմ եմ՝ ինքը չպետք է վճարի ավելի, քան նախկինում։ Ինքը պետք է վճարի այնքան, որքանով այդ գույքը ձեռք է բերել։ Դա է սոցիալական արդարության, դա է իրավական պետության խնդիրը։ Մարդը պետք է վստահություն ունենա իր ապագայի ու պետության ճիշտ որոշումների վերաբերյալ։ Իսկ հետո ով գնի Կասկադի իր  բնակարանը, խնդրեմ, թող վճարի 300 հազար դրամ՝ գիտակցելով, որ եթե ուզում է ապրել կենտրոնում, Հյուսիսային պողոտայում, դրա համար պետք է վճարի տարեկան 1 միլիոն կամ 500 հազար։ Վերջ։ Բայց դա, նորից եմ ասում, չպետք է անդրադառնա, այդ, այսպես ասած՝ բնիկ երևանցու վրա։ Եթե վճարում է 20 հազար, պետք է շարունակի այդքան վճարել։ Դուք ասում եք՝ Լատվիա, ես բերեմ Կալիֆորնիայի օրինակը, որովհետև այնտեղ ամենաշատ հայերն են ապրում։ Ապրում են մեր մենթալիտետով մարդիկ,մի մասն էլ՝ Հայաստանից գնացած։ Եվ Կալիֆորնիայում այդ թեմայով հանրաքվե եղավ։ Մարդիկ ասում էին՝ ինչու՞ մենք պետք է Լոս Անջելեսում ապրելով տուժենք, երբ անընդհատ չինացի, ֆիլիպինցի կամ հայ է այստեղ գալիս, տներ են առնում, գները բարձրացնում և գույքահարկը դարձնում տարեկան 3 տոկոս։ Եվ մարդիկ, հանրաքվեի միջոցով, որն էլ մասնակցային կառավարման ամենավառ օրինակն է, որոշեցին սանդղակը։ Բայց ամենակարևորը, այսինքն՝ եթե մարդը 73 թվականին, կամ 84-ին տուն է առել, լինի ամենալավ,  թե ամենավատ թաղամասում, ինքը մի՛շտ տալու է այդ ժամանակ ֆիքսված գույքահարկը։ Նույնը՝ ով իր տունը հետո գնեց, նա արդեն գույքահարկը տալու է նոր սանդղակով։  

-Չե՞ք կարծում, որ Ձեր ասած պարագայում ներդրումներն են տուժելու, սփյուռքահայերն էլ Հայաստանում տուն չեն առնելու։

-Ոչ, որովհետև սփյուռքահայը Երևանում տունը առնում է առաջինը՝ որպես հայրենիք։ Իսկ թե ինչքանով կկարողանան մեր քաղաքները սիրունացնել, դա ուրիշ բան։ Եվ այս դեպքում միայն հայերը չեն առնի, այլև օտարերկրացիները։ Բայց  ես նորից անդրադառնամ ամենակարևորին, մարդը չի կարող անընդհատ մտածել՝ ինքը կարո՞ղ է այդքան գումարը տալ, թե ոչ։ Մարդը, ի վերջո, քիչ լույս է վառում, քիչ գազ, բայց չի կարող «քիչ ապրել»։ Հիմա Երևանում հարյուրավոր նորակառույցներ են կառուցվում, խնդրե՛մ։ 

-Մեկնաբանություն եղավ, որ բնիկ երևանցին քաղքենություն է։

-Բացարձակ։ Այս դիսկուրսի մեջ, որը համարում եմ սնոբիզմ, չեմ ուզում մտնել, բայց եթե մարդը Կոնդում նստած՝ պայքարում է, որ իր պապի կամ պապի պապի տունը չծախի, չի ուզում այն ծախել, քաղքենությո՞ւն է։ Մեկն ուզում է իրեն այնտեղից հանի, որ այնտեղ ռեստորան սարքի, մեկն էլ գույքը բարձրացնելով հանի՞։ Կամ արեշցին, որ հպարտանում  է, որ արեշցի է․․․ ինչ-որ մեկը պետք է արեշցու սեփական տունը քանդի, սարքի հյուրանո՞ց։ Բնական է, որ արեշցին ասում է՝ ընկեր ջան, մենք չենք ուզում։ Ինքը պայքարում է այն ամենի համար, ինչն իրեն հոգեհարազատ է, ուզում է պահպանել իր հիշողությունը։ Ինչպեսև՝ մենք ասելով, որ պահպանե՛նք հին շենքերը, պահպանենք Երևանի դեմքը։ 

-Խոսում եք նաև փուլային քայլերի մասին, որո՞նք են դրանք։

-Օրինակ՝ բիզնեսների, որոնք այսպես ասենք՝ մաշում են, օրինակ, Կասկադը, բակերին են անհանգստացնում, չէ՞։ պետք է փորձեն նրանց ներգրավվել։ Ողջ աշխարհում կա բնակելի և կոմերցիոն գույք, և ամենը պետք է սկսվեր կոմերցիոնից։ Սա նաև բացատությունն է նրան, թե ի՞նչ է թաքնված «կադաստրային արժեք» հասկացողության տակ։ Շատ-շատ կարևոր է, որ մեր երևանցիները հասկանան, թե ի՞նչ է այն նշանակում։ Երևանի կենտրոնում կա մի քանի հարյուր սրճարան, որոնց մեծ մասը 1000-ից մինչև 15000 դոլար ամսական վարձավճար է տալիս։ Ներսի 100 քմ․ տարածքի համար տնտեսվարողը սեփականատիրոջը տալիս է 6000 դոլար, իսկ քաղաքին 6 ամսվա համար, օրինակ, տալիս է էդ քառակուսի մետրի 10 տոկոսը՝ 100-200 դոլար։ Բայց եթե այդ սրճարանի ներսի տարածքից  դուրս սեղաններ չլինեին․ և քաղաքը չթույլատրեր, իր բիզնեսը ուղղակի կփակվեր։ Եվ պետությունը պետք է տարածքի սեփականատերին ասի, որ «ընկեր ջան, դա քո սեփականությունը չէ, դա համայնքային հող է», ինչո՞ւ դու պետք է աշխատես 6000, քաղաքը՝ 100 դոլար։ Սա ծիծաղելի թիվ է։ Այ, այստեղ էին նախկին կոռուպցիոն ռիսկերը, և դրա համար էր, որ չէին բարձրացնում։ Հիմա շատ թափանցիկ է ու շատ լավ՝ աճուրդով։ Եվ Թունյանը, կառավարությունը շատ ճիշտ են, ասում են՝ ընկեր, առաջ էդ փողը գնում էր «լևի», հիմա սա չկա, եկե՛ք օրինական աշխատենք։ Բայց այս ամենը բնակիչներին չի բացատրվել, նրանք այս ամենին մասնակից չեն դարձել, ու սա ինձ համար խնդիր է։ Ու մենք որքան էլ ուզենք կառուցել հզոր քաղաքներ, հզոր Հայաստան, մինչև բնակիչներին մասնակից չդարձնենք կառավարման խնդիրներին, առաջ չենք գնալու։ Քաղաքն էլ չի զարգանալու։

Նաև․ պետք է արվեն փուլային․ նախ պետք է Երևանի կենտրոնը ճանաչեինք հատուկ վարչական շրջան՝ նկատի ունենալով, որ ամեն ինչ՝ սրճարաններ, ռեստորաններ, գրասենյակներ, մշակութային գոտիներ, տեղակայված է կենտրոնում։

-Ասում եք՝ քաղաքում շատ փող կա, է՞լ ինչ ձևերով կարելի է լրացնել այդ գումարը։

-Ասեմ, որ եթե քաղաքին, քաղաքներին փող է պետք, ապա այդ փողերը, հավատացեք, կան։ Հատկապես կենտրոնում։ Անկեղծ լինենք, ես, իհարկե, պետք է խնդրեմ, որ մասնագետները հաշվեն, բայց վստահ եմ, որ եթե Հայաստանի բոլոր քաղաքները գումարես իրար ու հասկանաս, թե ինչքան գումար է գեներացվել, Երևանինը երևի ավելի շատ լինի։ 

Տեսնում եք՝ կենտրոնում ինչ կռիվներ են, թե ինչու՞ են շենք սարքում, փոքր խտության վրա։ Ինչո՞ւ, որովհետև մարդկանցից շատերն ուզում են կենտրոնում ապրել։ Ես էլ առաջարկում եմ ձևը՝ եկեք մանսարդները վաճառենք, ոչ թե նոր շենքեր սարքենք։ Հավատացնում եմ՝ շատ ավելի հազարավոր քառակուսի կունենանք կենտրոնում, քան եթե նոր շենքեր սարքենք։ Մանսարդները  վաճառելու դեպքում այդ գումարից պետությանը մի քանի անգամ շատ գումար կհավաքվի, պայմանով, որ նախագիծը պետք է քաղաքը տա, ոչ թե ամեն մեկն իր քիմքով ու ճաշակով անի։ Ասեմ, որ Փարիզի և Վիեննայի մանսարդների մեծ մասը նոր են։ Եվ պետությունը խրախուսում է սա։ Եվ մասնարդով մենք լուծում ենք կենտրոնի հարցը։