Սեփական անձնագիրն ուտելու ժամանակը

Նամակներ ինքնամեկուսացումից - 6

Իմ մտերիմ ընկերներից մեկը, սիրելի Արմինե, Լեւոն Գալստյանը, ով քո թերթում հրապարակած իմ նամակների մշտական ընթերցողներից է, երկտող էր ուղարկել՝ ինձ անվանելով զայրույթի բարի ասպետ։ Շնորհակալ եմ Լեւոնից, նա, ըստ էության, ճիշտ է բնութագրել իմ վարքը, քանզի ես ոչ մեկի հանդեպ չարություն չունեմ։ Իմ զայրույթն ու մտահոգությունը մեր պետության եւ մեր ազգի օր-օրի ահագնացող վիրուսահալած հուսահատության եւ սպասվող տառապանքի համար են։
Դժվար եմ քնում։ Տանը փակված՝ կարդում եմ աշխարհի մեծերին եւ փորձում գրել։ Բայց միտքս, միեւնույն է, թափառ է։ Մտածում եմ՝ ինչո՞վ է զբաղված շատվորների մեր ամբարիշտ խմբակը, երբ համաճարակը մտել է մեր երկիրը եւ հարմար տեղավորվել՝ ամենօրյա սահմռկեցուցիչ մահերի գույժով։ Իսկ նրանք իրենց խմբակով երկիրը համավարակի դեմ անտեր թողած՝ հակասահմանադրությամբ Սահմանադրություն են փոխում՝ օգտվելով արտակարգ իրավիճակի թվացյալ օրինականությունից․․․ երբեմն լսում եմ նրանց վճարովի ֆեյքերին՝ զրահաբաճկոնը հագներին, ու չեմ ըմբռնում, չեմ հասկանում, թեեւ բոլորս նույն ազգից ենք ու նույն երկրում ենք ապրում, բայց, միեւնույն է, չեմ հասկանում․․․

Ես իմ ամբողջ կյանքն աշխատել եմ երիտասարդության հետ՝ «Գարուն» ամսագրում, իմ իսկ ստեղծած «Ար» հեռուստաընկերությունում, «Անդին» ամսագրում նաեւ, բայց շատվորների այս ջահել խմբակն ինձ անծանոթ է, ես չեմ ճանաչում նրանց, այս ինքնավստահ ամբարիշտների տեսակը չկար մեր երկրում, որտեղի՞ց հայտնվեցին․․․

Խոսքս, թերեւս, ծանրացավ, պատճառը մեր հոգսաշատ կյանքն է, այնինչ ես ուրախության լուր ունեմ․ ծնվեց իմ առաջին ծոռը՝ Նարե թոռնիկիս առաջին զավակը։ Եվ ես երեկ երկար տնակյացությունից հետո ուրախությունից դուրս եկա մեր թաղում շրջելու։ Կարոտել էի Երեւանի հոտին, բաց ու փակ խանութների ցուցանակներին, կարոտել էի հատկապես սրճարաններին, չէ որ ես սրճարանի մարդ եմ։ Պտտվեցի հրապարակով, վերադարձա մեր Զաքյան փողոցը։ Եվ երբ արդեն մոտեցել էի մեր շենքին, երկու ոստիկան կանգնեցրին ինձ․ պատիվ տվեցին եւ անձնագիր պահանջեցին։ Ես փութով ստուգեցի գրպաններս, բայց ոչ մի փաստաթուղթ չկար, թերեւս սխալ բաճկոն էի հագել, ասացի՝ չունեմ։
- Ընդհանրապե՞ս չունեք,- զարմացած հարցրեց կրտսեր սպան։
- Այո, չունեմ,- ասացի։
- Առանց անձնագիր ինչպե՞ս եք ապրում, ի՞նչ եք արել Ձեր անձնագիրը։
Դիմակի տակից ժպտացի,- ասացի․ 
- Կերել եմ անձնագիրս, մանր կտրատեցի, տիկնոջիցս թաքուն լցրեցի մածունով լի ափսեի մեջ ու գդալով կերա, ափսոս, տանը մեղրը վերջացել էր, առանց մեղրի դժվար էր ուտելը։ Ինչպես ժամանակին՝ բրեժնեւյան լճացման տարիներին, իմ Խորեն ընկերը՝ «Միջանցահովիկ» սրճարանում․ դուք ջահել եք, դուք այդ սրճարանը չեք հիշում, հիմա այդ սրճարանը չկա, թախծից՝ բոլորիս աչքի առաջ մածունի մեջ կտրատեց իր անձնագիրն ու կերավ։
Ոստիկանները զարմացած նայում էին ինձ։ Մեկն արդեն հանել էր տուգանքի թուղթն ու շփոթված կանգնել։
- Այո, մի զարմացեք, տղեք, լինում են պահեր, որ մարդ ձանձրույթից ու վիրավորանքից ուզում է իր անձնագիրն ուտել, որ չլինի հպարտ քաղաքացի, այլ դառնա սովորական բնակիչ կամ անհետանա այս իրականությունից, որովհետեւ, եթե չկա անձնագիր, չկա նաեւ մարդը։ Ձեզ հետ էլ կարող է մի օր պատահել, որ ուզենաք ձեր անձնագիրն ուտել, բայց խորհուրդ եմ տալիս՝ մի քիչ մեղր խառնել, որովհետեւ դժվար է ուտել առանց մեղրի, քանզի ուտում ես քո լուսանկարը, բազմաթիվ պաշտոնական կնիքներ, ստորագրություններ։ Այո, խորհուրդ եմ տալիս՝ մածունի հետ մի քիչ մեղր խառնել։

Փողոցով մարդիկ էին անցնում, մի քանիսը, ճանաչելով ինձ, բարեւեցին։ Ես բարեկամաբար նայում էի, թե մյուս ոստիկանն ինչպես է լրացնում տուգանքի թուղթը։ Եվ մեկնեցի նրան տասը հազար դրամը։ Լուռ էինք, միջանձնային տարածությունը պահած՝ կանգնել նայում էինք իրար։ Եվ հանկարծ կրտսեր սպան աշխուժացավ․
- Ես Ձեզ ճանաչեցի, Դուք գրող եք,- ասաց նա։
- Ես էլ ձեզ ճանաչեցի։
- Որտեղի՞ց ճանաչեցիք, մենք էլի՞ ենք հանդիպել,- դիմակի տակից բարեկիրթ ժպտալով՝ ասաց կրտսեր սպան։
- Ոչ, չենք հանդիպել, ես ձեզ հեռուստատեսությունից ճանաչեցի, երբ տասը հոգով փորձում էիք ասֆալտին պառկեցնել մեր նշանավոր մարզիկ Ռոման Ամոյանին ու չէիք կարողանում։ Ինչո՞ւ էիք անում այդ բանը, չէ որ նա եկել էր ընդամենը Ազգային օլիմպիական կոմիտեի նախագահին իր ներկայությամբ սատարելու։
Նկատեցի, թե ինչպես դիմակի տակից սպայի ժպիտն անմիջապես անհետացավ, եւ սրտնեղեց․
- Ես հրաման էի կատարում։
- Հեշտ է ասել՝ հրաման էի կատարում, եթե Ամոյանի փոխարեն ձեր եղբայրը լիներ կամ, ներողություն, ձեր հայրը, նույն հրամանը կկատարեի՞ք։
Սպան վերջնականապես շփոթվեց, հետո պաշտոնական ձայնով հարցրեց․
- Ի՞նչ եք ուզում ինձնից։
- Ոչինչ,- ասացի,- պարզապես ամեն օր մի ամբողջ ազգի արժանապատվությունն ու արժեքային համակարգը ոտնատակ են դրվում, իսկ դուք հրաման եք կատարում։
Մյուս ոստիկանը լրացրել էր տուգանքի թուղթը, ասացի՝ տուր ստորագրեմ, թեեւ անձնագիր չունեմ։ Անձնագիր հարցնում են սահմանին, երբ արժանապատվորեն ներկայացնում ես քո երկիրը, իսկ եթե անձնագիր հարցնում են քո փողոցում, ուրեմն անձնագիրն այդ արժեզրկվել է, դարձել է թղթի կտոր, որը պետք է մածունի մեջ բրթել ու ուտել․․․
Խոսքս կիսատ մնաց, հարեւանս հանդիպեց, հարցրեց՝ բա՞ն է պատահել, տուն չե՞ս գալիս։
- Ոչինչ չի պատահել, պարզապես ընկերոջս տղան է, վաղուց չէինք տեսել, զրուցում ենք։
Ես ցտեսություն ասացի արդեն լուռ կանգնած ոստիկաններին։ Ասացի՝ հայրիկիդ կբարեւես, եւ հարեւանիս հետ գնացի։ Իսկ երբ թեքվում էինք շենքի անկյունը, շրջվեցի ու գոռացի․
- Համենայնդեպս, մի քիչ մեղր ավելացրեք, այդպես ավելի հեշտ է ուտելը։

Հարգանքներով՝ Մերուժան  ՏԵՐ-ԳՈՒԼԱՆՅԱՆ