Երջանիկ Հարությունյան․ Ցուրտը

Արդեն գիշերվա ժամը երեքն էր, բայց Լյուսին չէր կարողանում քնել. ինչ-որ բան խանգարում էր… Ցուրտ էր… Անգամ շոգ ամռանը մի քանի վերմակով ծածկվելով՝ Լյուսին շարունակում էր դողալ: Կար երկու պատճառ՝ կա՛մ անոմալ եղանակն էր, կա՛մ էլ հիվանդացել էր: Բա արցունքնե՞րը… 

Հինգ րոպե առաջ հիշել էր քսան տարի առաջվա դեպքերը: Ա՜խ, այդ հինգ րոպեները, որոնց հաջորդող մեկ րոպեի ընթացքում կա՛մ ինքնասպան ես լինում, կա՛մ քիթդ քաշելով քնում…

Ինքը Լյուսին էր, մանկատան տասը տարեկան Լյուսին, որին, լույսի շուրջ պտտվող թիթեռների նման, շրջապատում էին մանկատան մյուս երեխաները եւ խնդրում լո՛ւյս տալ եւ հույսեր… Այդ պահին Լյուսին միացնում էր իր փոքրիկ լամպիկը եւ բացում «Հույսեր» վերնագրով բարակ գիրքը. մի ժամանակ այն հաստ էր եղել, բայց ամեն անգամ բացելիս դրա մեջ եղած հույսերը թռչում էին, եւ երեխաները բռնում էին դրանք ու այլեւս հետ չէին տալիս: 

Հույս էր, երբ Լյուսին բացում էր գիրքն ու կարդում. «Մենք՝ բոլորս, մի օր մեր տունը կունենանք, մեր «մամ»-ը եւ «պապ»-ը, մեր սենյակը, սիրուն տիկնիկներն ու խաղալիք մեքենաները, նոր տեսակ-տեսակ շորերը, ու եթե բախտներս շատ-շատ բերի՝ քույրիկ ու ապերիկ էլ»…

Հույս էր, երբ Լյուսին թերթում էր գիրքն ու կարդում հաջորդ էջին գրվածը. «Եթե մեզ չորդեգրեն, սիրելիներս, հոգ չէ, մենք՝ ինքներս, մեզ կորդեգրենք եւ այնքա՜ն մեզ կսիրենք ու այնքան-այնքա՜ն լավը կդառնանք, որ ողջ աշխարհը կփոշմանի մեզ չորդեգրելու համար»…

Նրա կողքին հավաքված երեխաները, վեր-վեր թռչելով, իրենց փոքրիկ թաթիկներով խլխլում էին այդ հույսերն ու դրանք ձեռքում ամուր սեղմած՝ պառկում քնելու:

Հույս էր, երբ մանկատան վարիչը մի օր Լյուսիին ասաց, որ իրեն որդեգրելու են: Ջերմությունը պատեց Լյուսիին, բայց հետո կտրուկ փոխվեց ցրտի, երբ նոր ձեռք բերած «մամ»-ը նրան ձմեռվա ցրտին հանեց փողոց ու ասաց. «Մուրա՛, փո՛ղ մուրա ու ինչքան կարող ես՝ խեղճ ձեւացիր»… Գիտե՞ս, թե ինչ է լինում խաղողի ողկույզների հետ ջերմաստիճանի կտրուկ փոփոխությունից՝ ճաքում են: Ու եթե այդ ճաքած հատիկը չվերացնես, ողջ ճութը կբորբոսնի… Լյուսին խեղճ չէր, հա՛, չուներ ծնողներ, մանկատանն էր հայտնվել, բայց խեղճ չէր ու երբեք էլ չէր դառնա…

Կնոջը ձերբակալեցին, իսկ ինքը նորից հայտնվեց մանկատանը, որտեղից դուրս եկավ միայն չափահաս դարձած: Սկսեց աշխատել, սովորել. չէ՞ որ երկրորդ հույսը դեռ մնում էր, մնում էր՝ սրտում պահված: Ու մի օր էլ հանդիպեց նրան, ով, թվում էր՝ երբեք պետք է մենակ չթողներ իրեն… Լյուսին ճանաչեց նրան բույրով: Ավտոբուսի մեջ նստած՝ ակամայից հայացքը բարձրացրեց ու հառեց իր դիմաց կանգնած երիտասարդի ձեռքին: Օծանելիքի բույրը շատ անուշ էր. անպայման պետք էր իմանալ անունը: Հետո եկավ հաջորդ վայրկյանը, եւ Լյուսիի ձեռքը շփվեց երիտասարդի երկար մատներին, ու ինչ-որ տեղից լսվեց իր դողացող ձայնը.

- Ձեր օծանելիքի բույրը…
- Ինչ է, դո՞ւր է գալիս:
Բայց Լյուսին այլեւս դրա մասին չէր մտածում. իրեն նայող երկու մեծ, ժպտացող սեւ աչքերը մոռացնել էին տվել ամեն ինչ:
- Այո, դուր է գալիս,- նորից լսվեց թրթռացող ձայնը, ու երիտասարդի ժպիտն էլ ավելի լայնացավ, իսկ Լյուսիի դեմքին ինչ-որ տեղից ինչ-որ անհայտ ձեռք կարմիր ներկ քսեց:
Հետո պատերազմն էր, իրենց վերջին գրկախառնումն ու օծանելիքի բույրը, որ ձեռքերով ամուր կպավ-մնաց Լյուսիի հագուստին…

Ցուրտը շարունակում էր տանջել, ողջ մարմինը սաստիկ ցնցվում էր, բայց պետք էր վեր կենալ, պետք էր հագնվել, պետք էր գնալ գերեզմանոց. չէ՞ որ այսօր այն օրն է, երբ նա մահացավ… Թվաց, թե ինչ-որ տեղից սառը քամի փչեց: Լյուսին ուշադիր նայեց պատուհաններին. փակ էին: Բա որտեղի՞ց էր, ուրեմն, գալիս այդ ցուրտը:

Որոշեց քայլելով գնալ գերեզմանոց. գուցե թարմ օդը կազդուրի, իսկ ճանապարհին իրեն բախվող փոքրիկ չարություններից ինքն ամենեւին էլ չի վախենում, օրինակ՝ երեկ ավտոբուսի մեջ տեղ չտալու համար իրեն կշտամբող կնոջից: Լյուսին առանց մի բառ ասելու տեղը զիջեց նրան, եւ կինն առանց մի բառ ասելու նստեց: Հետո Լյուսիի քթից արյուն եկավ, հետո ուշքը գնաց, հետո շտապօգնություն կանչեցին… Բայց Լյուսին չի վախենում այդ փոքր, ճղճիմ չարություններից, իրեն վախեցնում է մեծագույն չարագործը՝ Պատերազմ անունով, որ սպանեց նրան… Որի գերեզմանի առջեւ հիմա կանգնած է…

Հիմա ինքն ինչպե՞ս ապրի, ինչպե՞ս, երբ նա այդքան երիտասարդ տարիքում մահացավ ու իր չապրած տարիները դրեց Լյուսիի ուսերի վրա… Հիմա ինքն ինչպե՞ս առաջ գնա այդքան ծանր բեռով…
Ձեռքերն ավելի ուժեղ դողացին, եւ խաչի ձեւը, որով փորձում էր խունկը լցնել տաք ածուխների վրա, աղավաղվեց՝ վերածվելով ինչ-որ անհասկանալի բանի, ինչպես… Ինչպես իր կյանքն էր:
Դողը մտել էր արդեն ոսկորների մեջ, պետք էր արագ գնալ տուն, ծածկվել վերմակով եւ տաք թեյ խմել: Որոշեց վերադառնալ ավտոբուսով, որովհետեւ ի վիճակի չէր այլեւս քայլելու: Կանգառում սիրտը հայտարարեց, որ սկսելու է էլ ավելի դանդաղ խփել, եւ ձեռքի մատները քարացան:
Բարձրացավ ավտոբուս. տեղ չկար նստելու… Թքա՜ծ, ինքը կանգնած էլ մի կերպ կհասնի տուն: Ու հանկարծ… Հանկարծ ինչ-որ մեկի ձեռքն է, որ հպվում է իր երկար ու սառը մատներին: Հայացքը զարմացած թեքում է կողք, բայց ոչ ոք չկա: Հետո իջեցնում է ներքեւ, իսկ այնտեղ մի փոքրիկ է, որն ասում է. «Կարող եք իմ ու մայրիկիս կողքին նստել»: Նստում է: Ու, օ՜, հրաշք, մատները շարժվում են, մարմինը տաքացել է: Ճիշտ է, ամառ է, ու վարորդը չի խելագարվել ջեռուցիչները միացնելու համար, բայց պետք է ամեն դեպքում ստուգել: Չէ՛, միացված չեն: Ուրեմն որտեղի՞ց այդ ջերմությունը… Հայացքը թեքում է կողք. մայր ու որդի են՝ ժպտում են իրար, մատներով խաղում… Մի՞թե ցուրտը սրանից վախեցավ, այս կենդանի ջերմությունից եւ «ԿՅԱՆՔ» բառից, որ գրված էր փոքրիկի աչքերում:
- Մա՞մ:
- Ասա, սիրելիս:
- Ես վաղը նորից դպրո՞ց եմ գնալու:
- Այո, բժիշկն այսօր ասաց, որ արդեն լավ ես: Ջերմություն էլ չունես:
- Բա ո՞ւր է գնացել ջերմությունը,- աչքերը լցնելով՝ ասաց փոքրիկը, որը, ակնհայտ էր, չէր ուզում դպրոց գնալ:
- Կորել է,- երեխայի գլուխը գրկելով՝ ասաց մայրը: Փոքրիկը սկսեց հոնգուր-հոնգուր լացել: Լյուսին ժպտաց: «Փոքրիկ, ես փնտրում եմ այն, ինչ դու կորցրել ես, ուրեմն մենք, թեկուզեւ տարբեր պատմություններով, բայց նման ենք իրար»: Մի քանի րոպե հետո առջեւում նստած աղջկան ասաց.
- Պատուհանը բացե՛ք, խնդրում եմ, շոգ է…

«Մշակութային Հրապարակ» ամսաթերթ