Հարկայց Կանո. Կորսված բաներ, գտնված հույսեր

Հարկայց Կանո. Կորսված բաներ, գտնված հույսեր

Հարկայց Կանոն (ծնվ. 1975թ.) Բասկերի Երկրի ճանաչված արվեստագետներից է՝ ոչ միայն որպես բանաստեղծ, այլեւ՝ արձակագիր, թարգմանիչ, վավերագրող ու արվեստի տեսաբան: Գրականությունից բացի, նրա ստեղծագործական հետաքրքրությունների ծիրում են թատրոնը, կինոն, երաժշտությունն ու պարը: Կանոյի ստեղծագործություններն աչքի են ընկնում քննադատական խորաթափանցությամբ եւ գեղարվեստական նրբագեղությամբ՝ բացահայտելով ընթացիկ գլոբալ խնդիրների, Էուսկադիի խճճված պատմության եւ ժամանակակից աշխարհում հին լեզվի գոյատեւության տարբեր ասպեկտներ: Գրողի արձակն ու պոեզիան թարգմանվել են տասնյակ լեզուներով, ներառյալ Fakirraren ahotsa եւ Twist и Belarraren ahoa վեպերը: Երեք անգամ արժանացել է Էուսկադիի եւ չորս անգամ՝ Իսպանիայի ազգային քննադատության մրցանակին: Նրա տեքստերը հրապարակվել են The New Yorker եւ The Indian Quarterly պարբերականներում, դասախոսել է Չիկագոյի համալսարանի EQZE կինոդպրոցում: Կանոյի բանաստեղծությունների ժողովածուն հրատարակության է պատրաստվում «Ոգի-Նաիրի» գեղարվեստի կենտրոնում: Ընթերցողներին է ներկայացվում մի շարք՝ ապագա գրքից:

Նոր կայարան 

Նրանք ստեղծեցին նոր կայարան մեր 
ջահելության մասունքներից։
Գնացքները ժամանում են լեփ-լեցուն՝ 
շչալով ու մխալով:
Երկաթգծի երկայնքով փռված քարերը 
հուշարձաններ են դարձել նախկին 
գժանոցի տեղում։
Հարթակներից տարօրինակ հոտ է գալիս։
Վրդովմունքի շինծու ատամներից սարքված երկաթգծերը
ավելի անվերջ են, քան խենթությունը:
Մեր կյանքը ոչ մի այլ բանով նման չէ ճամփորդությանը,
բացի բեռներով լի մեքենաներից։
Խորտակված ճամպրուկները ծաղկել են ջրի երեսին։
Մեր մահը ոչ մի այլ բանով նման չէ ճամփորդությանը,
բացի միտումնավոր մոռացված ճամպրուկներից:
Ես կարող էի շատ բան ասել, բայց միայն կասեմ, 
որ երեկոներին ծովը ցավակիր ու ցիտրուսային մրգի տեսք է առնում:

Փետուրե մահճակալ 

Գուցե նաեւ ճիշտ չէ, բայց ասում են՝
սպանվել է վերջին սուրհանդակը,
հրկիզվել՝ բոլոր նամակներն ու 
դպրոցները։
Ընդհատուն ծխի ու փակ պատուհանների օրերն են մոտենում։
«Գուցե սա իմ վերջին թռիչքն է ազատության մեջ»,- մտածում է նա։
«Թեպետ էրոտիզմը գեղեցիկ է հնչում»,- կրկին մտածում է նա։
Նա վառում է ծխախոտն ու հարցնում.
«Որքա՞ն ես մնալու»:
Կինը պատասխանում է.
«Այնքան, որքան թույլ կտան 
հիշողությունները»:
Հետո յուրաքանչյուրն իր կողմն է շրջվում․
լարվածությունը միայն սավանի մեջ չէ,
այլ, երբ մի բան, որ երկաթե հիմք չունի,
ճռռում է    
ներսից։
Այս օթեւանը, անշուշտ,
անառողջ, հակասանիտարական եւ վտանգավոր շենքերից է,
եւ, կարծես, նույնիսկ ներքնակներն այստեղ լի են սատկած թռչուններով։

Լավ գայլ 

Լավ գայլը նա է,
որ չի ուտում մեկ այլ լավ գայլի:
Որն առաջին հերթին կարողանում է տարբերել:
Որը լուսանցիկ հայացքով նայում է քեզ,
տեսնում վտանգը, երբ դու անցնում ես սառցակալած լճի վրայով:
Նա իր ժանիքները կխոթի պարանոցդ միայն մի դեպքում -
երբ ելք չունենա.- հետո նորից կկրծոտի ձյունը՝
որպես խոստովանություն կամ պատիժ:
Նա կսեւեռի հայացքը քո աչքերին եւ, անվստահության դեպքում,
իսկույն կցատկի քո սեւ բիբի մեջ:

Վատ գայլ 

Նա այն լավ գայլն է,
որ նախկինում էր լավ կամ՝ վատ լինելուց անմիջապես առաջ:
Կամ ոռնացող փոթորկի ժամանակ:
Կամ, իհարկե, երբ թաթը թակարդի մեջ է։
Երբ արծաթագույն գնդակը մխրճվում է կուրծքը։
Նա ողջ է մնում եւ մեղավորներ փնտրում,
Նա պատճառը տեսնում է 
երախի մեջ։
Վատ գայլի լավ կողմը
նրա կույր հավատն է իր ոտքերին ու 
ժանիքներին:
Երբ նա զգում է ինչ-որ մեկի վախը,-
այնքան դանդաղ է շարժվում նրա կողքով,
ասես անցնում է ոտնաթաթի չափ նեղ կամրջով։
Նա հավատում է, որ իր նրբագեղությունը կփրկի իրեն։
Այն չի փրկի նրան, բայց, շնորհիվ դրա, նա 
ավելի կուժեղանա: 

Կորսված բաներ, գտնված հույսեր 

Նիցշեի համար հույսը կորստի սկիզբն է։
Իսկ մենք կարող ենք ասել ավելին.
ամեն ինչի սկիզբը կորստի սկիզբն է:
Մենք բոլորս կորցնում ենք ինչ-որ բան, բայց ոմանք՝ 
ավելի հազվադեպ, քան մյուսները։
«Իսկ ինչպե՞ս»,- անողորմ հարցնում ենք մենք։    
«Հազվադեպ»,- պատասխանում ենք՝
իրականում չիմանալով պատասխանը։
Հազվադեպ կորցնելը նաեւ կարող ենք 
կոչել ձեռքբերում:
Բայց ես, որ չեմ սիրում կորցնել ինչ-որ բան, 
սիրում եմ ինքս ինձ անտառում կորցնել։
Հատկապես 
երաժշտության ու շնչառության,
մաշկի ու մորթու անտառների մեջ:

Լավ օր 

Կալա Մորել, ամռանը
ես հազար բառ եմ գրել։
Լողալով անցել հազար մետր:
Կարդացել Սինթիա Օզիք*:
Սափրվել առանց դեմքս վնասելու:
Էլփոստում ոչ մի նամակ՝ ոչ ստացած, 
ոչ ուղարկված:
Մարմինս ու գլուխս հանգիստ լռում են, ու
ես դեռ կարողանում եմ տարբերել թռչունների երգը
ծլվլոցից, երբ նրանք թռչում են ճյուղից:
Նրա ինքնաթիռը ժամանեց ժամանակին։
Գիշերը աստղային ատլասը տպվել է 
մեր ծնկներին՝
այն ուրախությամբ, որ մեզ չի 
պատկանում, բայց մերն է,
մենք երկնքում հայտնաբերեցինք հնագույն մի համաստեղություն։

*Սինթիա Օզիք (ծնվ. ապրիլի 17, 1928թ.) - ամերիկացի վիպասան եւ էսսեիստ
 
Եթե երբեւէ ստիպված լինեի վաճառել այն տունը, որն իմը չէ 

Ես կասեի՝ այն ունի տասը քառակուսի մետր երկարությամբ պատուհան, 
տասը քառակուսի մետր երկարությամբ ջինջ, կապույտ երկինք՝
ամեն կողմից երեւացող,
այն ոչ մեկի մոտ ցանկություն չի 
առաջացնի 
վերցնել պտուտակահանը եւ պոկել 
պատուհանները պատից
ու դնել հատակին 
եւ մտնել այդ տասը քառակուսի մետրանոց չժանգոտվող կապույտ երկինքը:
Եվ ինչպես բանաստեղծն ասել էր 
տարիներ առաջ՝
երկինքը կապույտ չէ, երկինքը
նույնիսկ 
երկինք չէ։

Լռելու 15 պատճառ

Որովհետեւ ասելիք չունեմ։
Որովհետեւ չնայած շատ բան ունեմ 
ասելու,
դու ուշադրություն չես դարձնում:
Որովհետեւ նախընտրում եմ լսել քո 
ասածը:
Որպեսզի ինքս ինձ չխոսեմ:
Որպեսզի պատի հետ չխոսեմ:
Որպեսզի չխոսեմ պատի ճեղքի հետ։
Որպեսզի չարթնացնեմ պատի ճեղքում ապրող ծղրիդին։
Որովհետեւ շուրթերս մեղրով կնիքված են։
Որովհետեւ ես համբուրում եմ քեզ:
Որովհետեւ ես նեղացած եմ:
Որովհետեւ ես նեղացած եմ եւ 
համբուրում եմ քեզ:
Որովհետեւ ես սիրում եմ լռել։
Որովհետեւ մեր շունչն ինքնին խոսում է։
Որովհետեւ ես բառերից ավելի մեծ գաղտնիք եմ պահում:
Որովհետեւ սիրտս բերանումս է։

Գոռալու 15 պատճառ

Որովհետեւ դու երկար ժամանակ է՝ 
չես գոռացել:
Համոզվելու համար, որ բոլոր 
ձայնավորները
դեռ գտնվում են իրենց տեղերում:
Որովհետեւ դու մենակ ես եւ, հուսակտուր, արձագանքի կարիք ունես:
Գոթական տաճարի բարձրությունը 
չափելու համար։
Իտալացի հեծանվորդին ուրախացնելու համար։
Դժգոհ մկնիկին քշելու համար:
Որ քեզ լսեն թատրոնի դահլիճի վերջին շարքից:
Որ քեզ լսեն գետակի մյուս կողմից:
Որ ցանցն ընկած ձկները քեզ լսեն:
Որ երբ մինչեւ պարանոցդ ջրի մեջ լինես, կանչես փրկարարին:
Անհատակ ջրհորի խորությունը չափելու համար։
Գայլերին ծննդյանդ տոնին հրավիրելու համար:
Որպեսզի բոլորն իմանան, որ գոռալն այնքան էլ հեշտ չէ:
Քանզի ոմանք չեն կարողանում գոռալ:
Որ անտառները սովորեն քո անունը:

Փնտրել ու վերափոխել
 
Նախկինում ներողություն խնդրելու պատճառ չունեինք։
Մինչեւ մեր բոլոր ընկերները չեկան յուր օրենքներով։
Եվ մենք էլ սկսեցինք ստեղծել մերը:
Հեշտ չէր։
Ստիպված էինք իրարից «ներողություն» խնդրել,
բայց «ներողությունը» միշտ չէր գալիս
քո ուզած պահին։
Այն գալիս է հենց այն ժամանակ,
երբ չես ուզում ընդունել նրան:
Առաջին փոքրիկ ներողությունն անցյալ տարի էր,
երկրորդը՝ գրեթե կրնկակոխ եկավ:
Ասում են՝ չպետք է շատ երկար սպասել.
իրար ետեւից եկող «ներողությունները»
ավելի լավ են համակերպվում միմյանց հետ:
Ես կասեմ՝ որն է անհնարինը.
ունենալ «ներողություն» եւ չսիրել այն:
Պետք է ամբողջովին տրվես 
«ներողություններիդ»:
Նրանք փոխում են քո կյանքը, եւ շատ բան
կարող ես սովորել նրանցից:
Եթե ամեն ինչ լավ ընթանա, հաջորդ տարի
մենք կփնտրենք ու կգտնենք երրորդին եւս։
Պարզագույն օրենք՝ նոր 
«ներողությունները»
ծնվում են հնից։
Միշտ փորձիր լինել ավելի լավը․
փնտրիր եւ վերափոխիր
Ինքդ քեզ։

Թարգմանություններն անգլերեն տարբերակից՝ Քրիստինե ՔՈՉԱՐՅԱՆԻ

«Մշակութային Հրապարակ» ամսաթերթ