Ստեղ դուք պետք ա ինձ օգնեք, ոչ թե ես՝ ձեզ, ավելի շատ դուք պետք ա աշխատեք, քան՝ ես

Նախկին փաստաբան, այժմ իշխանական «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Նիկոլայ Բաղդասարյանից հետաքրքրվեցինք, թե կառավարության ծրագիրն ինչ կտա մեզ իրավական անվտանգության, երկրում արդարադատության, անկախ դատական համակարգի կայացման առումով։ 

Նա նախընտրեց հարցին պատասխանել կառավարության ծրագրի իրավական մասից մեջբերում անելով․ «Նախ՝ անցումային արդարադատության գործիքակազմի մասին է խոսվել ծրագրում, երկրորդը․ որ շատ կարեւոր ինստիտուտ է, մեղավորության կանխավարկածը, որը նորություն է մեզանում, եւ պետք է այն բավականին շատ մամուլով հնչեցնի, որպեսզի հասարակությունն ըմբռնի, թե ինչի մասին է խոսքը։ Մյուսն արտադատարանական գործիքակազմի ներդրումն է, մասնավորապես արբիտրաժային արդարադատության մասին է խոսքը, եւ պետությունն էստեղ լուրջ անելիք ունի՝ թոթափելով դատական համակարգը եւ մատչելի դարձնելով արդարադատությունը հասարակությանը։ Նաեւ խոսք կա հանրային պաշտպանի մեխանիզմների ներդրման մասին»։

- Պարոն Բաղդասարյան, անցումային արդարադատության ներդրման գաղափարը շատ քննադատվեց այս ընթացքում, մեր երկրի նման երկրին պե՞տք է, ընդհանրապես, անցումային արդարադատություն։

- Ստեղ դուք պետք ա ինձ օգնեք, ոչ թե ես՝ ձեզ, ավելի շատ դուք պետք ա աշխատեք, քան՝ ես։ Նախ պետք է լրագրողները շատ հստակ պատկերացնեն՝ ինչ բան ա անցումային արդարադատությունը, վարչապետը հրապարակում հայտարարեց, որ խոսքը չի վերաբերում արտակարգ դատարանների մասին, մեկ իրավաբան ասեց՝ խոսքը վերաբերում ա արտակարգ դատարանների մասին, մյուս իրավաբանն ասեց՝ եթե արտակարգ դատարանների մասին ա վերաբերում, ապա դա հակասում ա Սահմանադրությանը, երրորդ իրավաբանն ասեց՝ վարչապետը կենթարկվի քրեական պատասխանատվության։ Այսինքն՝ իրականում վարչապետի ելույթը փորձեցին նենգափոխել։ Ես կներկայացնեմ, որ արտակարգ դատարանների հետ հաստատապես որեւէ կապ չունի անցումային արդարադատությունը։ Անցումային արդարադատությունը բացառապես արտադատարանական գործիքակազմի մասին է։

- Սա չի՞ նշանակում, որ մենք ունենք ճգնաժամային դատական համակարգ, որը չի կարողանում երկրում արդարադատություն, իրավական անվտանգություն ապահովել, եւ մենք հիմա ստիպված այլընտրանքային դատական համակարգի ենք գնում, որը կիրառվել է աֆրիկյան երկրներում։

- Սա նշանակում ա, որ ես քիչ եմ այս մասին ընդհանրապես խոսել, դուք քիչ եք այդ մասին ընդհանրապես ինձանից լսել, սա նշանակում ա, որ մենք պետք է շատ խոսենք ձեր հետ միասին այս մասին, որպեսզի դուք ճիշտ ընկալեք՝ ինչ բան ա անցումային արդարադատությունը, որ դուք իմանաք, որ անցումային արդարադատության այն մեխանիզմը, որի մասին վարչապետը խոսում ա, երբեւիցե չի կիրառվել աֆրիկական երկրներում, դա եվրոպական երկրներում ա կիրառվել, կիրառվել ա Վրաստանում, կիրառվել ա Ուկրաինայում, Լատվիայում, Գերմանիայում, կիրառվել ա Չեխոսլովակիայում (հավանաբար, նկատի ունի Չեխիայում՝ Վ․ Մ․), Սլովակիայում, Ռումինիայում եւ մի շարք այլ եվրոպական երկրներում։ Խոսքը վերաբերում ա ոչ հումանիտար իրավունքների խախտման արդյունքում առաջացած անցումային արդարադատությանը։ Աֆրիկական երկրներում կիրառված մեխանիզմն անցումային արդարադատության վերաբերյալ, դա հումանիտար իրավունքի խախտում է, դա լրիվ այլ բան է։

- Դուք նախկինում երբեւէ խոսե՞լ եք անցումային արդարադատության մասին, թե՞ խոսեցիք այն ժամանակ, երբ Նիկոլ Փաշինյանը խոսեց այդ մասին։

- Ես խոսել եմ նախկինում, ես մի 10 տարի առաջ եմ խոսել, երբ որ ոչ մեկ չգիտեր, որ լինելու ա հեղափոխություն, ես խոսել եմ 8 տարի առաջ, ես խոսել եմ իմ դասախոսությունների ժամանակ, անցումային արդարադատության վերաբերյալ դասախոսություն եմ կարդացել, հատուկ փաստաթղթեր ունեմ եւ Եվրոպայում վերապատրաստում եմ անցել։

- Հիմա կառավարության այս ծրագրով որո՞նք են լինելու առաջին քայլերը, ինչպե՞ս են ներդրվելու անցումային արդարադատության մեխանիզմները։

- Առաջին քայլը, իմ անձնական տեսակետն ա դա, պետք ա լինի կառավարության որոշումը, որտեղ սահմանվելու է այդ շրջանակը անձանց, որոնց վրա տարածվելու ա անցումային արդարադատությունը եւ այն չափանիշները, ուղենիշները, որի հիման վրա ընդունվելու են համապատասխան օրենքներ, եւ էդ օրենքներն ընդունվելուց հետո ստեղծվելու են համապատասխան մարմիններ, էդ մարմիններն էլ էդ օրենքները կիրառելու են։ Ես ասել եմ, որ անցումային արդարադատության անհրաժեշտ օրենքները, որ պետք ա ընդունվեն, վերաբերում են մարդու իրավունքների պաշտպանվածության մակարդակի բարձրացմանը, որ հետադարձ ուժ է տրվելու այն անձանց նկատմամբ, ում իրավունքները նախորդ իշխանությունները խախտել էին մասսայական իրենց ելույթներում։

- Մենք հիմա ունե՞նք անկախ դատական համակարգ։

- Հիմա՝ ե՞րբ։

- Այս պահին։

- Անկախ դատական համակարգը մենք ունենք օրենքի ուժով եւ Սահմանադրությունն ընդունելուց հետո, իսկ փաստացի, եթե Դուք իմ ելույթները նայեք, «համակարգ» բառը մի քիչ սխալ եք օգտագործում, եթե ասում եք՝ անկախ ա դատական համակարգը, եթե «դատական համակարգ» տերմինն եք օգտագործում, ինքն անկախ չի կարա լինի։ Դատարանը համակարգ չի լինում, լինում ա դատական իշխանություն, լինում են դատավորներ, եւ համակարգը, ճիշտ եք ասում, նախորդ իշխանության ժամանակ ա եղել, որտեղ վերեւից ներքեւ ինքը կառավարելի ա եղել։

- Հիմա մեր դատարաններն անկա՞խ են։

- Ոչ թե դատարանները, այլ՝ դատավորները։ Մենք ունենք դատավորներ, որ անկախ են, եւ մենք ունենք դատավորներ, որոնց մասին ես մամուլով եմ հրապարակել, որ չեմ հավատում, որ իրանց դեմ չկան կոմպրոմատներ։

- Այսինքն՝ հիմա անցումային արդարադատությունը լուծելու է նաեւ ա՞յդ խնդիրը, որ ոչ անկախ դատավորներ այլեւս չլինեն։

- Ոչ, անցումային արդարադատության հիմնական նպատակն է մարդկանց մասսայական խախտված իրավունքները վերականգնելը։ Սա է հիմնական նպատակը։ Իսկ էդ հիմնական նպատակի համար գործիքակազմի մեջ կմտնի դատական համակարգի, ինչպես Դուք եք ասում, վերածելը դատական իշխանության, այո, դրա համար անհրաժեշտ են, որպեսզի համապատասխան իրավական ակտեր ընդունվեն, որի մասին ես հրապարակայնորեն եմ ներկայացրել, որպեսզի այդ մեխանիզմի միջոցով բոլոր դատավորներն անցնեն։