Ազատություն, որը լուսավորում է աշխարհը
Միայն ենթադրել կարելի է, թե ինչ ակնկալիքներով է Ֆրանսիայի ժողովուրդն Ազատության հուշարձանը 1876 թվականին նվիրել Միացյալ Նահանգներին՝ անկախության 100-ամյակի առիթով: Անկախություն՝ Մեծ Բրիտանիայից: Այդ ժամանակից ի վեր շատ ջրեր են հոսել: Վերջերս Եվրոպան եւս «անկախացավ» Մեծ Բրիտանիայից:
Երբեմն թվում է, թե որոշ բրիտանացիներ խնդիր ունեն «արժանապատվություն» հասկացության հետ: Եվ ահա թե ինչու: Մեծ Բրիտանիան Թուրքիայի հետ գաղտնի պայմանագիր էր կնքել, որ Կիպրոսն իր վերահսկողության տակ վերցնի, մնացածը, այդ թվում հայկական հարցի տնօրինումը՝ թուրքերի: 100 տարի անց թուրքերը խախտում են պայմանավորվածությունը՝ զավթելով Կիպրոսի մի մասը: Ու ոչ մի հետեւանք Թուրքիայի համար: Եթե 1974 թվականին իսկական բրիտանացի, «երկաթե տիկին» Մարգարետ Թետչերը լիներ վարչապետ, գուցե օդուժ ուղարկեր՝ ի պաշտպանություն Կիպրոսի, այսինքն՝ Մեծ Բրիտանիայի շահերի: Պարոն Ջոնսոնի թուրք նախապապն էլ սպանվել է Հայոց ցեղասպանության մեղավորներին պատժելու վճռականության պատճառով: Իսկ պարոն Ջոնսոնից՝ արժանավոր օսմանցու թոռից, ոչ մի արձագանք Հարավային Կովկասում Թուրքիայի լկտի պահվածքի վերաբերյալ:
Ինչեւէ, ըստ սահմանման, ԱՄՆ-ն ազատության ու ժողովրդավարության բաստիոնն է, բայց որոշ բացառություններով: Այդ բացառություններից մեկը Թուրքիայի նման բռնապետական ու զավթողական երկրին աջակցելն է, նրան ՆԱՏՕ-ի երկրորդ բանակով օժտելը: Հավանաբար, դա ատավիզմ է, որը մնացել է Մեծ Բրիտանիայից: Այն Բրիտանիայից, որի «նավերը չեն կարողանում բարձրանալ Տավրոսի լեռները»՝ արդեն 100 տարի, բայց ռազմական ինքնաթիռները 1982 թվականին ակնթարթորեն հասան Ֆոլկլենդյան կղզիներ: Հիմա էլ ՆԱՏՕ-ի անդամ թուրքական օդուժին պատկանող ռազմական F-16-ները սպանում են խաղաղ բնակչությանն Արցախում եւ Հայաստանում, խոցում են հայկական ինքնաթիռ Հայաստանի տարածքում: Ինչպե՞ս կարող է ազատություն եւ ժողովրդավարություն քարոզող ու այդ ուղղությամբ գործուն քայլեր իրականացնող երկրի դաշնակիցը լինել մարդու հիմնարար ազատությունները ոտնահարող, ցեղասպանություններ իրագործող, եվրոպացիներին փախստականներով, ամերիկացիներին «օսմանյան ապտակով» սպառնացող, ռուսական ինքնաթիռը խոցող, ռուս դեսպանին սպանող, ահաբեկչական խմբավորումների հետ համագործակցող, զավթողական երկիր: Զավթելը, շուրջբոլորը մահեր սփռելը միթե համատեղելի են ազատության գաղափարի հետ:
Կարող է «ազատություն» բառն այլ իմաստ է՞լ ունի: Ասենք, օրինակ, ազատություն բարոյականությունից, ազատություն արժանապատվությունից ու պատվից եւ այսպես շարունակ, իսկ Թուրքիայի համար՝ ազատություն հայերի՞ց:
Այնուամենայնիվ, մենք հավատում ենք Ազատության հուշարձանի խոր իմաստին, մեծ խորհրդին. Ազատություն, որը լուսավորում է աշխարհը (Liberty Enlightening the World): Արցախի Հանրապետության ժողովուրդը ձգտում է ազատության Ադրբեջանից՝ Արցախ աշխարհն ու տարածաշրջանը լուսավորելու համար, ճիշտ այնպես, ինչպես ամերիկացիները ժամանակին նվաճել են իրենց ազատությունը՝ աշխարհը լուսավորելու համար:
ՀԳ1. Այս տողերը գրելիս հրապարակվեց պետքարտուղար Մայք Պոմպեոյի՝ իրավիճակին համարժեք հայտարարությունը. «Դա վտանգավոր է: Մենք այժմ ունենք Թուրքիա, որը միջամտել է եւ ռեսուրսներ տրամադրել Ադրբեջանին` մեծացնելով ռիսկը, մեծացնելով կրակային հզորությունը, որն առկա է պատմական հակամարտությունում: Լեռնային Ղարաբաղ կոչվող փոքրիկ վայր` մոտ 150 հազար բնակչությամբ»: Այո, մեծարգո Պոմպեո, դա սարսափելի վտանգավոր է: Իսկ գործողություններ հետեւելո՞ւ են Ձեր հայտարարությանը, օրինակ, Արցախի ժողովրդի արյան գնով նվաճված ազատության իրավունքի, Արցախի Հանրապետության անկախության ճանաչում, Թուրքիայի նկատմամբ պատժամիջոցների կիրառում:
ՀԳ2. Եթե Արեւմտյան Հայաստանի շուրջ ծավալվեին նման իրադարձություններ, ապա Թուրքիայի միջամտությունը գուցե լիներ տրամաբանական: Հայերը, վրացիները եւ Ադրբեջանի տարածքում բնակվող ժողովուրդները պետք է լավ հիշեն ռուս-պարսկական պատերազմում Ռուսաստանի կայսրության ձեռքբերումները, որոնցով Արեւելյան Վրաստանը, Քուր-արաքսյան Միջագետքը, Կասպից ծովի արեւմտյան ափերն անցան Ռուսաստանին: Այն ժամանակ Իրանը համաձայնել է իրերի այդ դրությանը ու երբեք էլ տարածքային հավակնություններ չի ներկայացրել այդ տարածաշրջանում, ինչը վկայում է իրանցիների քաղաքակրթական բարձր մակարդակի, հարեւանների հետ խաղաղ գոյակցելու ցանկության մասին:
Գագիկ ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ
Տնտեսագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր
Կարծիքներ