Պարտված բեմադրիչը

"Ինչո՞ւ է դահլիճում նստած երիտասարդն իրեն լավ զգում ժամանցային ներկայացումներ դիտելիս, որովհետեւ բեմի վրա ինքն իրեն է տեսնում ու ինքն իր աչքին բարձրանում է, որովհետեւ բեմը իջել-հասել է իրեն, բեմի եւ իր միջեւ տարածություն չկա, բեմն ու դահլիճը հավասարվել են, հեռավորությունը վերացվել է":



Արմեն Մեհրաբյան



Բեմադրիչ Արմեն Մեհրաբյանը 1976 թվականին ստեղծել է թատրոնի մի տեսակ, որն իր նախադեպը չի ունեցել ամբողջ աշխարհում: Յուրօրինակ այդ թատրոնում դերասանները իրերն են եղել, թատրոնը հենց այդպես էլ կոչվել է "Իրերի թատրոն", եւ հենց իրերով էլ Արմեն Մեհրաբյանը "խոսել" է հանդիսատեսի հետ: "Օրինակ՝ մի ներկայացում ունեի, որտեղ Արարատ լեռը երկու կողմից էր երեւում հանդիսատեսին, մեկը՝ Հայաստանի, մյուսը՝ Թուրքիայի, հետո Թուրքիայի կողմից երեւացող լեռը փշրվում-ընկնում է, ուզում էի ցույց տալ, որ այդ կողմից լեռը տեսնելու հնարավորությունը մենք կորցրինք, ցեղասպանությունը ցույց տալու համար պետք չի երեխա մորթել կամ կին սպանել, ինչպես շատերն անում են, այդ "ռեալիզմը" ոչ մի կապ չունի արվեստի հետ",-մեզ հետ զրույցում պատմեց Արմեն Մեհրաբյանը:



- Իսկ թատրոնի այդ տեսակը այն ժամանակ հանդիսատես գրավե՞ց:



- 75 թվականին մեր հանդիսատեսի ճաշակը էդքան փչացած չէր: Նայած որ հանդիսատեսի մասին եք խոսում: Եթե էն հանդիսատեսի, որն այսօր Արմենչիկ է լսում կամ ժամանցային ներկայացումներ է դիտում, պարզ է, որ այդ հանդիսատեսը չէր գալիս:



- Ուզում եք ասել այսօր ժամանցային ներկայացումներն ավելի՞ են շատացել:



- Իհարկե: Արվեստը եթե մտածել չի տալիս, եթե այն ավարտվում է դահլիճի տարածքում, հանդիսատեսի հետ դուրս չի գալիս, ուրեմն դա արվեստ չի, դա ժամանց է ընդամենը: Այսօր լիքն են այդ ժամանցային ներկայացումները: Եկեք հիշենք, թե որտեղ է ժամանցը ուրախություն պատճառում՝ բանտում եւ բանակում: Այնտեղ գտնվող մարդիկ մեռնող օրվա հետ ուրախանում են, մեռնող օրվա հետ պակասում է մի դեպքում բռնության, մյուս դեպքում ծառայության ժամկետը: Իսկ եթե ժամանցը արվեստում է դառնում նորմա, դա արդեն նորմալ չէ, եւ չափազանց ցավալի է, որ մենք այսօր թվով շատ մեծ հանդիսատես ունենք, որ նախընտրում է ժամանցային ներկայացումներ: Այսինքն՝ մարդիկ ուրախանում են, որ օր են սպանում, դա նշանակում է, որ էդ մարդկանց վիճակն էդքան էլ լավ չի, դա նշանակում է, որ մեր կյանքում ամեն ինչ լավ չի:



- Արմեն, չե՞ք կարծում, որ մի կողմից մեր թատրոնների բեմադրությունները չափազանց հնաոճ են, դերասանների խաղը՝ պաթետիկ, եւ դա է պատճառը, որ "կենցաղային թատրոնը" այդքան ու միանգամից գրավեց մարդկանց...



- Բեմը աշխարհի ամենամեծ տարածքն է, ուր դու կարող ես տեղադրել անգամ տիեզերքը: Եթե դու գտնում ես, որ տիեզերքը չի տեղավորվի քո բեմում, հետեւաբար թատրոնը դառնում է փոքր մի բան: Չի կարելի այսօր բեմի վրա կառուցել տուն, կողքին ցույց տալ, ասենք, լողացող մարդիկ եւ ինձ՝ որպես հանդիսատեսի համոզել, որ դա կյանք է կամ, այսպես կոչված՝ "կենցաղային թատրոն"... դա այդպես չի: Դա ընդամենը կյանքի ծաղրանք է: Կյանքը էնպիսին, ինչպիսին կա, չի կարելի բեմ բարձրացնել, եւ մենք ի վիճակի էլ չենք այն բեմ բարձրացնել: "Կենցաղային թատրոնը" հորինածին մի բան է:



- Այսօր կադրային փոփոխություններ են կատարվում կոնկրետ Սունդուկյան թատրոնում: Դա փրկությո՞ւն է թատրոնի համար:



- Իմ ցավն այն չի, թե ասենք՝ այսօր Սունդուկյան թատրոնը կամ մեկ այլ թատրոն ով կղեկավարի, ցավն այն է, որ վաղը եթե անգամ ինձ առաջարկեն ղեկավարել, դա մեծ անիմաստություն է:  Ճիշտ է, էնտեղ եղել են լավ ներկայացումներ, բայց էդ թատրոնը շատ հին է, այդ թատրոնում խոսել նորի մասին, խոսել պայմանականի մասին, խոսել ռեժիսուրայի մասին որպես գիտություն, դա, մեղմ ասած, ծիծաղելի է: Խոսքն այն մասին է, որ ես չունեմ իմ պոտենցիալ հանդիսատեսը: Թատրոնը, բեմը այսօր դարձել է դահլիճի կցորդը: Թատրոնը վերածվել է էստրադայի, վերածվել է խիստ ընտանեկան, տնավարի արվեստի: Այսօր հումոր ասելով հասկանում են խուլիգանություն, խեղկատակություն: Ինձ կարող է թատերական ինստիտուտից մեղադրեն ու ասեն՝ ինչ ա, մենք գործ չե՞նք անում: Իհարկե չեք անում: Եթե դուք փողոցից 17-18 տարեկան պատանուն վերցնում եք, ու նա էն խուլիգանությունը, ինչ փողոցում է անում, նույնն էլ սկսում է ավարտելուց հետո բեմում կամ տեսախցիկի առաջ անել... դա ի՞նչ կապ ունի արվեստի հետ:



- Բայց երբ միջազգային թատերական փառատոններ են լինում, մենք տեսնում ենք, թե մեր երիտասարդներն ինչքան ծարավ են լավ, թարմ, նոր ասելիք ունեցող ներկայացումների... անգամ աստիճանների վրա նստած են դիտում դրսի ներկայացումները: Ուրեմն ինչո՞ւ չմտածել, որ այստեղ էլ նման ներկայացումներ անելու դեպքում մենք հանդիսատես կունենանք:



- Մյուս կողմից, էլի եմ ասում՝ ռաբիսը ներծծվել է մեր հանդիսատեսի մեջ, ու ոչ մի ռեժիսոր չի ուզում առաջին քայլն անի, ոչ ոք չի ուզում առաջին զոհը լինի եւ լավ ներկայացում բեմադրի...



- Դուք էլ չեք անում...



-  Ինձ հնարավորություն չի տրվում: Իմ թատրոնի տեսակը չափազանց ծախսատար է, այնքան ասելիք ունեմ, բայց չգիտեմ ում համար:



- Դուք է՞լ եք կարծում, եթե մեր երկրում իշխանափոխություն լինի, Ձեզ պես պարտված արվեստագետները կգտնեն իրենց տեղը:



- Ոչ, որովհետեւ մենք նախանձում ենք  մականունավոր իշխանավորներին: "Ջիփերի" հանցագործ շարասյունը գնում է, կարող է անպատիժ` մարդ սպանեն, իսկ շատ մարդիկ նայում եւ ասում են՝ "բա ես չլինեի՞ դրա տերը": Շատ քչերն են մեղադրում հանցագործներին: Մենք ունենք այնպիսի նախագահ, որին արժանի ենք, էնպիսի թատրոն, որին արժանի ենք եւ ուզում ենք ունենալ: