Հայկական լոբբիում կան հրեաներ

Շմուել Մեյրոմը Իսրայելի նորանշանակ դեսպանն է Հայաստանում: Նա վերջերս ժամանել էր Երեւան` ՀՀ նախագահին եւ ԱԳ նախարարին հանձնելու հավատարմագրերը: Երեւանում գտնվելու օրերին դեսպանը հանդիպել էր նաեւ ՀՀ վարչապետին, ԱԺ խոսնակին, մի շարք նախարարների: Սակայն սա պարոն Մեյրոմի առաջին այցը չէր Հայաստան, նույնիսկ ոչ առաջինը՝ դիվանագիտական առաքելությամբ: Մինչ Հայաստանում Իսրայելի դեսպանի պաշտոնը ստանձնելը պարոն Մեյրոմը դիվանագիտական ծառայության է եղել Լատինական Ամերիկայում, Արեւելյան Եվրոպայում, ինչ-որ ժամանակ վարչություններ է ղեկավարել Իսրայելի ԱԳՆ-ում, որի ընթացքում էլ հավանաբար կայացել են հայաստանյան այցերը:



Այժմ ինչ-որ առումով Մեյրոմն աշխատում է միայնակ երկուսի փոխարեն: Հայաստանի վերջին դեսպանը Իսրայելում եղել է ներկա ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյանը: Նրա` պաշտոնը թողնելուց ի վեր արդեն երկու տարի նոր նշանակում չի եղել: Պարոն Մեյրոմը կատակում է, թե հրաշալի կլիներ, եթե մեր նախարարը նաեւ Իսրայելի դեսպանի պարտականությունները շարունակեր կատարել: Հուսանք՝ Հայաստանը շուտով դեսպան կնշանակի Իսրայելում, սակայն քանի դեռ նշանակումը կատարված չէ, պարոն Մեյրոմի «ուսերին է ընկնում» երկկողմ հարաբերությունների ամրապնդման եւ ընդլայնման առաքելությունը: Առաքելությունը դյուրացնում է թերեւս այն հանգամանքը, որ հայ եւ հրեա ժողովուրդներն առնչություններ են ունեցել հազարամյակներ եւ հասկանում են միմյանց, անկախ նրանից՝ միասին են, թե իրականությունը նրանց թողել է բաժանարար գծերի տարբեր կողմերում:



- Պարոն դեսպան, ես չորս թեմայի պետք է խնդրեմ անդրադառնանք հարցազրույցում:



- Միայն չո՞րս. հրաշալի է:



- Կարո՞ղ եմ սկսել իսրայել-պաղեստինյան բանակցությունների մասին հարցից, որ մեկնարկեցին սեպտեմբերին, իսկ շատ չանցած առկախվեցին` բնակավայրերի շինարարության շուրջ տարաձայնությունների պատճառով: Իրավիճակը կարծես չի համապատասխանում մեկ տարում արաբ-իսրայելյան հակամարտության համապարփակ ու վերջնական լուծման հասնելու խոստումներին, որ հնչում էին ԱՄՆ-ից:



- Ներկա պահին Դուք ճիշտ եք` բանակցություններն առկախված են: Ես ամերիկյան հայտարարությունները` խնդրի շուտափույթ կարգավորման մասին, կգնահատեի ինչ-որ տեղ գերլավատեսական: Սակայն, ամեն դեպքում, բանակցությունների ընդհատման պատասխանատվությունն Իսրայելը չի կրում: Իսրայելի կառավարությունը բնակավայրերի շինարարության միակողմանի տասնամսյա մորատորիում էր հայտարարել` լարվածությունը լիցքաթափելու եւ բանակցությունների բարենպաստ միջավայր ստեղծելու համար: Պաղեստինցիները կատարվող քայլերին որեւէ կերպ չարձագանքեցին: Միայն 10-ամսյա ժամկետի ավարտին ԱՄՆ միջնորդությամբ նրանք մտան բանակցությունների մեջ եւ այժմ էլ պահանջում են մորատորիումի նոր երկարաձգում, որպես բանակցային սեղանի շուրջ մնալու պայման: Իհարկե, մեր կառավարությունում էլ մարդիկ այնքան միամիտ չեն, որ չհասկանան, թե ինչ է կատարվում` պաղեստինյան իշխանությունը բանակցությունների նախապայմաններ է դնում: Սա իրավիճակը բարդացնող մի հանգամանքն է:



Մյուս կողմից՝ կա մեր սեփական ժողովուրդը, որ չի համաձայնում բնակավայրերի շինարարության սառեցման հետ` ամենեւին ոչ քաղաքական նկատառումներով, այլ սեփական առօրյան դասավորելու խնդրից ելնելով: Մարդիկ, որ ապրում են խնդրահարույց, ընդլայնվող բնակավայրերում, ցանկանում են, որ իրենց զավակները շատ չհեռանան, երբ մեծանում են, ամուսնանում, նոր ընտանիքներ կազմում, եւ նոր բնակտարածության խնդիր է ծագում: Այնքան էլ հեշտ չէ անձնական կապվածության թելերը կտրել եւ մարդկանց հարկադրել թաղամասերից հեռանալ` հանուն բնակավայրերի նոր ընդլայնում թույլ չտալու: Դա իսկապես հեշտ չէ: Հետեւաբար ինչն այժմ մեր կառավարությունը փորձում է անել, դա, մի կողմից, արաբներին համոզելն է, որ նվազեցնեն իրենց պայմանները եւ անընդհատ նոր պահանջներ չառաջադրեն: Մյուս կողմից՝ մեր ժողովրդին էլ պետք է համոզենք, որ բնակավայրերի շինարարության նոր սառեցում լինի: Ահա թե հիմա ինչ փուլում ենք եւ ինչ ենք անում:



- Հնարավոր է՝ ես սխալ եմ, բայց ինձ թվում է, ԱՄՆ-ն ցանկանում եւ ջանում է Միջին Արեւելքում արաբ-իսրայելյան հակամարտության կարգավորման հասնել հատկապես մեկ տարում՝ Իրանի հետ հետագա բախման հնարավորությունը հաշվի առնելով: ԱՄՆ վարչակազմը հստակ հայտարարում է, որ Իրանի միջուկային խնդրի լուծման ռազմական ճանապարհը սեղանին դրված տարբերակ է: Հետեւաբար շատ վտանգավոր կարող է լինել մի նոր ռազմական թատերաբեմ ավելացնել արդեն գոյություն ունեցող բախումներին, մանավանդ Պաղեստինում, ուր ամեն շարժում կարող է վերակենդանացնել ռազմական գործողությունները «Համասի», «Հզբոլլահի», Իսրայելի, արաբների միջեւ եւ ուղղակի պայթեցնել ամբողջ տարածաշրջանը:



- Գուցե, բայց արաբ-իսրայելյան խնդրի կարգավորման հրատապությունը Իրանի հետ Արեւմուտքի հնարավոր ռազմական դիմակայությամբ պայմանավորելը` դա նոր մոտեցում է: Դա մի տեսակ նոր հայացք է: Իմ կարծիքը հայտնելով, կարող եմ ասել` այդ երկու խնդիրները բոլորովին անջատ են: Անշուշտ, իրանյան ռեժիմը հայտարարում է եւ երջանիկ պիտի լիներ, եթե կարողանար ընդհանրապես Իսրայելը վերացնել: Նրանց միջուկային ծրագրի առաջին թիրախն Իսրայելն է, եւ դա մեծ սպառնալիք է մեզ համար: Բայց Իրանի հետ խնդիրների ամբողջությունն անջատ է արաբների հետ հիմնախնդրի էությունից, ակունքներից: Դրանցից յուրաքանչյուրն իր ներքին տրամաբանությունը, արմատները, դինամիկան ունի,  եւ խնդիրները տարբեր են:



- Երկրորդ թեման, որին ցանկանում եմ անդրադառնալ, Իսրայելի եւ Թուրքիայի քայքայվող հարաբերություններն են: «Մավի Մարմարայի» դեպքերից հետո Իսրայելում մարդիկ բոյկոտում էին անգամ թուրքական մակարոնն ու կետչուպը: Ես երբեք չեմ կարծել, թե թուրք-իսրայելյան կապերն ինչ-որ ամուր հիմք ունեն, բայց չէի էլ պատկերացնի, որ կապերն այդքան արհեստական են եւ հասարակական աջակցությունից զուրկ:



- Այո, Թուրքիայի հանդեպ հակակրանքի արտահայտություններն անգամ սուպերմարկետների առօրյա գնումների վրա էին անդրադարձել: Բայց դա մարդկանց ինքնուրույն որոշումն էր: Կառավարությունը ոչ կոչ էր արել, ոչ կազմակերպել էր ինչ-որ բան: Մի երկու-երեք շաբաթվա ընթացքում սննդի շուրջ բարձրացած ալիքը խաղաղվեց: Համաձայն եմ, դա իռացիոնալ վարք էր: Այդուհանդերձ հասարակության մեկ այլ` թուրքական հանգստավայրեր չմեկնելու որոշումն ավելի երկարատեւ հետեւանքներ ու իրագործում ունեցավ: Ամբողջ ամառվա ընթացքում մարդիկ չմեկնեցին Անթալիա, մինչդեռ այդպես վարվել էին տարիներ շարունակ: Բայց դա էլ քաղաքացիների որոշումն էր, կառավարությունը որեւէ կերպ ազդեցություն չէր գործել:



- Ինչ խոսք, ինձ համար թուրք-իսրայելյան հարաբերությունների փլուզման թեման հնչում է որպես երաժշտություն: Այդուհանդերձ ավելի լայն հայացք նետելով տարածաշրջանին եւ ապագային, ցանկալի է թվում հին հակամարտությունների կարգավորումը, ոչ թե նորերի առաջացումը: Հազիվ թե դրական է, երբ այդքան արագ ու դյուրին կարող են կապեր խզվել:



- Իհարկե, ցանկալի չէ, եւ Իսրայելն իր կողմից չի անում ոչինչ, ինչը որեւէ մեկի հետ հարաբերություններ կվատթարացներ: Այն, ինչ կատարվում է, Թուրքիայի ընտրությունն է: Եվ Թուրքիայի հետ մեր հարաբերությունները սկսել էին վատանալ «Մավի Մարմարայի» միջադեպից շատ ավելի վաղ: Դա սկսվեց այն պահից, երբ Թուրքիայի վարչապետը սկսեց Իսրայելին քննադատել բարեկամ երկրների միջեւ միանգամայն անընդունելի եղանակով:



- Կան կարծիքներ, թե թուրքական կառավարությունը, մասնավորապես վարչապետ Էրդողանը, հակաիսրայելյան կեցվածք է որդեգրել՝ առաջիկա ընտրություններում լրացուցիչ քվեներ ապահովելու համար: Իրոք հիմքեր կան կարծելու, որ նա խաղում է: Օրինակ, ինչպիսի՞ն եղավ Էրդողանի արձագանքը երկու տարի առաջ Գազայում Ձեր ռազմական կամպանիային: Նա դռներ շրխկացրեց, բղավեց, հերոսի կեցվածք ընդունեց տեսախցիկների առջեւ, բայց ներեցեք, ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում Իսրայելի ինտերվենցիայի հարցը չբարձրացրեց, թեեւ այդ ժամանակ Թուրքիան ԱԽ-ի ոչ մշտական անդամ էր:



- Հնարավոր է Էրդողանի վարքագծում որոշ զգացական, քաղաքական մոտիվացիա ունեցող չափազանցումներ կան, բայց իրենց արտաքին քաղաքականությունում կատարվող տեղաշարժն արմատական է: Իշխանության գալուց ի վեր Էրդողանի արտաքին քաղաքականության խորհրդատուն եւ գաղափարախոսը պարոն Դավութօղլուն է: Նա դիվանագետ չէ, այլ ակադեմիական շրջանակներից եկած փիլիսոփա է... դրա  համար էլ մտորում է վաղուց վերացած Օսմանյան կայսրությունը վերակենդանացնելու կամ դրա ազդեցությունը վերագտնելու շուրջ: Իսրայելի հետ հարաբերություններն այդ տեղաշարժի մի մասն են միայն: Ոմանք ասում են՝ Թուրքիան հեռանում է Արեւմուտքից, փոխում է կողմնորոշման առանցքը, մերձենում է ռադիկալ երկրների հետ, ինչպիսին են Իրանը, Սիրիան, եւ դա անհանգստացնող է:



- Պարոն դեսպան, Դուք կարծում եք արտգործնախարար Դավութօղլուն այդքան իռացիոնա՞լ է:



- Նեո-օսմանյան հավակնությունները տեսանելի են նրանց քաղաքականությունում: Իրենք ջանում են ակտիվ լինել բոլոր ուղղություններում եւ հռչակել են «հարեւանների հետ զրո խնդիրների» քաղաքականություն: Իհարկե, կարգախոսը հրապուրիչ է հնչում, բայց դա իրատեսական դիրքորոշում չէ: Այժմ, այս համատեքստում Թուրքիան ջերմացրել է հարաբերություններն Իրանի հետ, որը մեր թիվ մեկ ախոյանն է, Իսրայելի գոյությունն անօրինական է համարում եւ այլն: Թուրքիան դեմ գնաց ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի որոշմանը՝ Իրանի դեմ պատժամիջոցներ կիրառելու եւ միջուկային ծրագրի հետագա ծավալումը կանխելու վերաբերյալ: Իրենց արտաքին քաղաքականությունում տեղաշարժը խորն է եւ, ցավոք, ներառում է թուրք-իսրայելյան վատթարացող հարաբերությունները:



- Կարծես բազմաթիվ մարդիկ էին նման տպավորություն ստացել, դրա արդյունքում էլ հնչում են ենթադրություններ, թե ԱՄՆ հրեական լոբբին այսուհետ չի աջակցի թուրքերին: Կարծում եք ենթադրությունը ճի՞շտ է, թե՞ հայերն ու հրեաները շարունակելու են միմյանց համար խոչընդոտներ հարուցել ԱՄՆ-ում:



- Չեմ կարող համաձայնել Ձեզ հետ, թե ԱՄՆ-ում հայկական եւ հրեական լոբբիների միջեւ կա որեւէ դիմակայություն: Իրականում պատկերը նույնիսկ հակառակն է: Դուք պետք է որ իմանաք` ԱՄՆ Կոնգրեսում հայկական հարցերով հանձնախմբի մի շարք նշանավոր անդամներ հրեաներ են, հայկական լոբբիում կան հրեաներ: Ես կարծում եմ՝ երկու լոբբիները չեն հակամարտում, այլ համագործակցում են՝ նույնիսկ բավական հաջող:  Բայց ամեն դեպքում հայ լինեն թե հրեա, նրանք ամերիկյան քաղաքական գործիչներ են, եւ նրանց քայլերի հիմքում նախ ամերիկյան առաջնահերթություններն են:



- Այժմ անդրադառնանք Հայաստանի եւ Իսրայելի երկկողմ հարաբերություններին: Վրաստանում կա Իսրայելի դեսպանատուն, Հայաստանում կան արաբական դեսպանատներ: Դուք չե՞ք դիտարկում Երեւանում Իսրայելի դեսպանատուն բացելու հնարավորությունը:



- Մենք այդ հարցը արդեն տեւական ժամանակ է՝ քննարկում ենք: Դա օրակարգում է երեւի արդեն տասը տարի: Բայց գիտեք, Իսրայելը Հայաստանի նման փոքր պետություն է: Ոչ միշտ եւ ամենուր ենք մենք կարողանում դեսպանատներ բացել, թեեւ կցանկանայինք դա անել: Հիմնականում բյուջեի հետ կապված դժվարություններ են: Սակայն իրերի ներկա դրությամբ, կարծում եմ, առաջինը Հայաստանը պետք է դեսպան նշանակի Իսրայելում:  Պարոն Նալբանդյանը երբ Ձեր դեսպանն էր Ֆրանսիայում, փարիզյան նստավայրից  դիվանագիտական առաքելություն էր իրականացնում նաեւ այլ երկրներում, այդ թվում՝ Իսրայելում: Իրենից հետո Իսրայելում Հայաստանի դեսպանի պաշտոնը թափուր է: Կարելի էր սպասել, որ Հայաստանն առնվազն այդ նշանակումն անի: Իհարկե Հայաստանի դեսպանի հետ աշխատելով երկուսով, ես էլ կարող եմ հուսալ աշխատանքի ավելի մեծ արդյունքներ:



- Երեւում է` մի հարցազրույց էլ մեր ԱԳՆ-ից է պետք խնդրել: Ամեն դեպքում հրաշալի է, որ գոնե Իսրայելի դեսպանը Հայաստանում նշանակված է եւ այժմ Հայաստանում է: Ես այնպիսի տպավորություն էի ստացել, թե Դուք մեր երկրում բոլոր կարեւոր պաշտոնյաներին հանդիպեցիք: Ինչպիսի՞ն են արդյունքները:



- Ես բավականին մեծ թվով հանդիպումներ ունեցա: Դրանցից մի քանիսը նախադրյալներ էին ստեղծում որոշակի ծրագրերում համագործակցության համար:  Օրինակ WFP-ն՝ Պարենի համաշխարհային ծրագիրը Հայաստանում իրականացնում է տարրական դպրոցների աշակերտների սննդի մատակարարման նախագիծ: Մենք այդ ասպարեզում ունեցած մեր փորձառությամբ կօժանդակենք: Ձեր առողջապահության նախարարությունը խնդրեց, որ մայրական խնամքին առնչվող ծրագրերի աջակցենք, ինչն անշուշտ կարվի: Ձեր խորհրդարանի խոսնակի հետ քննարկեցինք Հայաստանի Ազգային ժողովում Իսրայելի բարեկամների խումբ ձեւավորելու հնարավորությունը եւ Իսրայելի Քնեսեթում Հայաստանի հետ բարեկամության խմբի վերստեղծումը: Նախկին Քնեսեթում այդպիսի խումբ ունեինք, բայց Քնեսեթի լիազորությունների ժամկետի ավարտման հետ խմբի գործունեությունն էլ դադարեց: Ձեր վարչապետի հետ քննարկեցինք  համագործակցության գաղափարներ եւ նախադրյալներ շատ լայն ընդգրկման ոլորտներում՝ սկսած գիտությունից, տնտեսությունից, ֆինանսներից, առողջապահությունից...



Միով բանիվ կան համագործակցության բազմաթիվ գաղափարներ, առաջարկներ, նախաձեռնություններ, եւ ինչն էլ հաջողվի իրականություն դարձնել՝ լավ է: Հուսանք՝ Ձեր դեսպանը կնշանակվի, այնուհետ երկուսով ավելի դյուրին կլինի գաղափարների իրականացման համար աշխատելը:



- Եվ վերջին թեման, որին ցանկանում եմ անդրադառնանք՝ արդեն սրբության է վերաբերում՝ Սուրբ Երուսաղեմի հայկական թաղամասին: Ես այնքան եմ սիրում Սուրբ քաղաքի հայկական թաղամասի մասին գրվածքները, պատմությունները՝ առաքյալների, արքաների, շեյխերի, այլոց կողմից շնորհված գրությունների մասին, որոնցով ճանաչվել են հայության իրավունքները սուրբ հողի այդ փոքրիկ կտորի հանդեպ: Սակայն ես այնքան էլ չեմ հասկանում՝ այժմ ո՞վ է Հին Երուսաղեմի համար պատասխանատու:



- Իհարկե Իսրայելն է պատասխանատու: Երուսաղեմը իսրայելյան հող է, այն մեր հավերժական մայրաքաղաքն է, եւ Իսրայելի իշխանություններն են այնտեղ կառավարում:  Անշուշտ, մենք նույնպես ճանաչում ենք Սուրբ քաղաքի կրոնական համայնքների իրավունքները: Մենք ջերմ հարաբերություններ ունենք  Հայոց պատրիարքարանի հետ: Չկա որեւէ մեծ անհամաձայնություն կամ թյուրըմբռնում:  Ժամանակ առ ժամանակ, իհարկե, խնդիրներ ծագում են, դա բնական է առօրյա կյանքում, բայց դրանք մեծ մասամբ մունիցիպալ կառավարման հարցեր են:



- Ձեր նախագահն ասում է, որ Երուսաղեմը Միջին Արեւելքի հակամարտության ամենաբարդ հարցն է:



- Այո, այդպես է, որովհետեւ Երուսաղեմի հարցը բազմաթիվ ասպեկտներ ունի: Դա պատմական հարց է, նույնքան էլ կրոնական հարց է, մշակութային հարց է, քաղաքական հարց է, անվտանգության հարց է, այդ հիմնախնդրի մեջ միահյուսված է ամեն ինչ: Հետեւաբար Երուսաղեմի խնդրի կարգավորումը ամենից բարդն է միջազգային դիտանկյունից: Եթե արաբները ցանկանում են գալ եւ քաղաքին առնչվող ինչ-ինչ խնդիրներ քննարկել, թող այդպես վարվեն: Բայց Երուսաղեմը մեր քաղաքն է, եւ մենք ենք նրա համար պատասխանատու:



- Ինձ թվում է՝ մարդիկ սիրում են Հին Երուսաղեմը՝ անկախ հանգամանքից, թե ով է այնտեղ կառավարում, եւ անշուշտ ցանկանում են, որ այնտեղ տիրի խաղաղություն, «շալոմ» եւ «սալեմ»: Վերջում մի անձնական հարց՝ Դուք Հայաստանում ամենից շատ ի՞նչն եք սիրում:



- Խոր Վիրապը, Նորավանքը եւ Գառնին: Հաստատապես:



ՀԳ - Պարոն Մեյրոմի հետ զրույցից հետո ծանոթներիցս մեկից տեղեկացա, որ Ադամ Շիֆը՝ «ամենամեծ հայը» ԱՄՆ Կոնգրեսում, որ Հայոց ցեղասպանության մասին բանաձեւերի հեղինակն է եւ Կոնգրեսի հայկական հարցերով հանձնախմբի նախկին ղեկավարը, ազգությամբ հրեա է:





There are Jews in Armenian Lobby



H. E. Shmuel Meirom is the newly appointed Ambassador of the State of Israel to Armenia. He arrived to Yerevan recently to extend his credentials to Foreign Minister and the President of Republic. While in Yerevan the Ambassador met also with Prime Minister, Speaker of Parliament, several Ministers, etc. Actually this was Mr. Meirom’s not the first visit to Armenia, even not the first one with diplomatic mission. Before taking the post of Ambassador to Armenia Mr. Meirom served in Latin America, East Europe and for a while leaded Departments in Foreign Ministry of Israel itself - to which period probably date his visits to Armenia.



Now in some sense Mr. Meirom works for two in his new assignment to Yerevan. The last Armenian Ambassador to Israel was FM Edward Nalbandyan and since he left the post two years ago a new Ambassador to Israel wasn’t appointed. Mr. Meirom jests that it would be nice if our Minister could also carry on with the responsibilities of Ambassador to Israel. Hopefully, Armenia will appoint an Ambassador to Israel shortly, but unless that appointment is made it “lies on Mr. Meirom’s shoulders” to hold and expand bilateral relations. Perhaps the favorable circumstance is that the Armenian and Jewish nations are in touch for millenniums and understand the situation of each other - nonetheless are they together or the reality had divided and put them to different sides of lines.



- Mr. Ambassador, there are four topics I’d like to touch in our interview.



- Four topics only? That’s fine.



- May I start asking about the last Israeli-Palestinian talks that started in September and shortly afterwards were suspended due to disagreements over the settlement issue. The situation doesn’t accord much with promise of achieving a comprehensive and final settlement of Arab-Israeli conflict within a year as stated by the US.



- For the moment you’re right, the negotiations are suspended. I’d assess the American statements about settling the problem soon – a bit over-optimistic. But however not the Israel is in response for suspension of negotiations. The Israeli government had declared one-side moratorium on settlement constructions for 10 months – to ease the tensions and facilitate more favorable environment for negotiations. The Palestinians didn’t respond anyway to these steps. Only at the end of ten-month term, by the mediation of US they entered into negotiations and now demand new prolongation of moratorium as a condition for staying engaged. Surely people in our government aren’t naïve not to understand what is going on and that the Palestinian Authority is putting preconditions to the talks.



This one side of the complexity of the situation, yet on the other side we have our own people who don’t agree with this freeze of settlements – not for political reasons but given to need of conditioning their daily life. People who live in settlements want their children to stay nearby after they grow, marry, form new families and need new space for living. It’s not that easy to cut these ties and force the people to depart from the area - in sake of blocking the settlements enlargement. It’s really not easy. So what our government tries to do now – it’s one hand to persuade the Arabs to lessen their demands and not propose new ones all the time. On the other hand we must try to persuade our own people about a new freeze of settlements construction. Here is where we stand and what we do now.



- Perhaps I’m wrong, but I feel the US definitely wish and seek to settle the Jewish-Arab conflict in Middle East in one year because of later possible engagement in conflict with Iran. The US administration states clearly that military option for resolving Iran’s nuke issue is on the table.  So it might be too dangerous to add a new war-stage to already existing hostilities - especially in Palestine where any move may revive the fight between Hamas, Hezbollah, Israel, Arabs and blow up the entire region.



- Ok, but tying the urgency of settling the Arab-Israeli conflict with a possible Western military confrontation with Iran – that’s a new approach.  That’s kind of new vision. To my opinion these two issues are completely separate. Of course it’s true the Iran regime declares and would be happy to abolish the Israel at all. Their nuclear program seeks to strike Israel first and it’s a major thread to us. But this set of problems with Iran is separate from the essence and background of the conflict with Arabs. Each of them has inner logic, roots, dynamic and they`re different.



- The second topic is about the distorted relations between the Turkey and Israel. After the events of “Mavi Marmara” people in Israel boycotted even Turkish pasta and ketchup. I never believed that Turkish-Israeli bonds maintain a firm ground but couldn’t suppose they’re so artificial and unsupported in societies.



- Yes, the expressions of dislike towards Turkey impacted even ordinary purchases in supermarkets. But it was just a self-set behavior of people. The government neither called nor organized anything. After some two-three weeks the food issue calmed down. Of course, it was something really irrational. Still the decision of the public not to visit Turkish resorts lasted much longer. During the entire summer people didn’t go to Antalya – something they used to do for many years. But again it was a citizen decision – no anyway influenced by government.



- Surely to me the Turkish-Israeli relations distortion theme sounds like music. Still looking broader to the region and future – it’s must be desirous the old conflicts to be settled than the new ones to emerge. Hardly it’s good when the ties may be cut that easily and rapidly.



- Surely that’s not desirous and Israel on his behalf doesn’t do anything that could destroy relations with anyone. It’s the choice of Turkey. And the worsening of relations between us and Turkey stared much earlier than the “Mavi Marmara” accident happened. It started when the Turkish PM criticized Israel in a manner totally inappropriate between friendly states.



- There are suggestions that Turkish government, particularly PM Erdogan takes anti-Israeli stance for securing extra votes on upcoming elections. There is ground to think he’s just acting. What was his conduct during your military campaign in Gaza some two years ago? He shut doors, shouted, took a heroic stance before cameras, but, sorry he didn’t arise the intervention issue at UN SC, although Turkey then held a non-permanent seat there.



- There may be some emotional or politically motivated exaggeration in Mr. Erdogan’s conduct but the shifting in their foreign policy is pretty drastic. Anyway since rising to power his adviser and ideologue for foreign policy is Mr. Davutoghlu. He is not a diplomat, but an academician, philosopher and therefore reflects on possibilities of reviving the long-gone Ottoman Empire or regaining its influence. The relation with Israel is only a part of it. Some would say Turkey is drifting away from West, changing axis, getting closer to radical countries like Iran and Syria - this is worrisome.



- You believe the Turkish Foreign Minister Davutoghlu is that much irrational?



- The neo-Ottoman aspirations are observed in their policies. They try to be active in all dimensions and have proposed a policy of 'zero problems with the neighbores'. Surely the slogan sounds very attractive, but it’s not a realistic posture and behavior. Now in this context they have warmed relations with Iran which is our first adversary that claims about the illegitimacy of Israel, etc. Turkey went against the UN SC decision to put sanctions and prevent Iran’s nuclear program from further development. This shifting is profound and unfortunately includes the worsening of Israeli-Turkish relations.



- I think many people got the same impression and therefore sounded suggestions that now the Jewish lobby in US won’t support Turks. You think it’s true or the Armenian and Jewish lobbies will continue to cause obstacles to each other in US?



- I can’t agree with you that there is any confrontation between the Armenian and Jewish lobbies in US. The case is even the opposite. You must know that several prominent figures of Armenian Caucus in Congress are Jews, they are in Armenian lobby. I think the two lobbies do not confront but even cooperate quite successfully. But anyway either Armenian or Jewish they are American politicians and their actions are motivated by American priorities.



- Now lets turn to relations between Armenia and Israel. There is Israeli Embassy in Georgia and Arab Embassies in Armenia. Don’t you consider the issue of opening an Embassy in Yerevan?



- We consider it for quite a long while. It’s on agenda perhaps some ten years. But you know Israel is a small country like Armenia. Not always and everywhere we are able to open Embassies although we would like to do so. Mainly it’s about the budget difficulties. But I think in present state of relations first Armenia has to appoint an Ambassador to Israel. Mr. Nalbandyan while being your Ambassador in France also covered Israel and number of other countries from Paris. After him the position of Ambassador to Israel is vacant. One may wait Armenia at least to nominate an Ambassador. Surely working in pair with him or her I myself can hope to achieve something more.



- Seemingly there’s a need to ask for another interview at our Foreign Ministry. Anyway that’s fine that at least the Israeli Ambassador is nominated and he’s in Yerevan. I’d a sense you met exactly with every important official in our country. What are the outcomes?



- I had quite many meetings. Some of them were launching premises for particular cooperation initiatives. For example the World Food Program (WFP) is realizing a project here about nutrition of elementary school pupils. We’ll share our experience in the field. Your Health Ministry had asked about supporting in maternity care programs that surely we’ll provide. With your speaker of Parliament we discussed the possibility to form Israeli Friends group in Armenian Parliament and re-establish the Armenian Friendship Group in Israeli Knesset. We had one in former Knesset but its activities ceased with the expiration of previous Knesset term. With your Prime Minister we discussed the grounds and ideas of cooperation in wide range of areas – starting with science, economy, finances, health care, etc.



So there are many ideas, proposals, initiatives for cooperation and whatever we’ll succeed to do will be fine. Hopefully your Ambassador will be nominated, then it will be easier to work together for realization of ideas.



- And my last topic is about sacred issue – the Armenian quarter of Holy Jerusalem. I like so much the writings about Armenian block of Holy City – the stories of papers issued from apostles, kings, sheikhs etc confirming the recognition of Armenian rights over that tiny piece of sacred land. But I don’t understand much who is in charge for the Holy City now?



- Of course Israel is in charge. Jerusalem is an Israeli land, it’s our eternal capital and the Israeli authorities govern there. Surely we also recognize the rights of religious congregations in Holy City. We maintain warm relations with Armenian Patriarchate. No major discords or misunderstandings. Some issues of course rise from time to time but it’s normal for daily life but they are issues of municipal arrangement mainly.



- Your president says Jerusalem is the most complicated issue of Middle east conflict.



- Yes it is, because it has many aspects. It’s a historical issue, as well (as a)  religious issue, cultural issue, political issue, security issue – everything is included in that problem. So its solution is the most difficult from international view. If the Arabs want to come and discuss some matters about the city – let them do it. But Jerusalem is our city and we’re in charge for it.



- I think people love the Old Jerusalem nonetheless who governs there and wish the Peace, Shalom and Salem to reign there. In the end just a personal question – what do you like in Armenia most.



- Khor Virap, Noravank and Garni.  Definitely.



- Thank you for the choice and the interview.



P. S.



After the talk with Mr. Meirom I learned from a friend that Adam Shiff – “the greatest Armenian” in US Congress, the author of Armenian genocide resolutions and the Head of Armenian Caucus in Congress in a Jew.