Արա Աբրահամյանը «քցե՞լ» է մտավորականներին
Գրականագետ Արքմենիկ Նիկողոսյանի հետ մեր զրույցը գիտության եւ մշակույթի ոլորտում վերջերս մեծ հնչեղություն ստացած հարցերի մասին է: Մեր զրուցակիցը բանասիրական գիտությունների թեկնածու է, ՀՀ ԳԱԱ Մ. Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող:
- Վերջերս մեծ աղմուկ բարձրացավ Գիտության պետական կոմիտեի կազմակերպած մրցույթի շուրջ: Գիտական թեմաներին պետական ֆինանսավորում հատկացնելու այս գործընթացից ի՞նչ տպավություն եք ստացել:
- Ժամանակին, երբ ստեղծվում էր Գիտության կոմիտեն, տագնապ հնչեցվեց, որ այդ կոմիտեն ստեղծվել է, որպեսզի ԳԱԱ-ն վերացվի: Թեմատիկ վերջին հաստատումները կարծես դրան են միտված: Նշեմ միայն մի փաստ. մենք հաշվարկ ենք կատարել. ԵՊՀ-ին հատկացված թեմաների քանակը` մոտ 30, ավելի շատ է, քան ակադեմիայի բոլոր ինստիտուտների թեմաները միասին վերցրած: Իհարկե, այստեղ որոշակի միտում տեսնելը դժվար չէ: Կար ակնհայտ արհամարհանք ակադեմիայի եւ հատկապես հայագիտության նկատմամբ: Հաստատված թեմաների 17 տոկոսը ֆիզիկայի բնագավառին են վերաբերում: Որքան էլ բամբասանքներին տեղիք չտանք, ասենք, որ մարդիկ արդար են աշխատել, ամեն դեպքում, Գիտության կոմիտեի նախագահ Սամվել Հարությունյանը ֆիզիկոս է, եւ, բնականաբար, գործել է մասնագիտական համերաշխության սկզբունքը:
- Ակադեմիայի նախագահն էլ է ֆիզիկոս:
- Բայց հանրապետության նախագահն էլ բանասեր է: Ըստ Գիտության կոմիտեի ներկայացրած տվյալների` 14 տոկոսը հատկացվել է հայագիտությանը: Բայց երբ մանրամասն ծանոթանում ենք թեմաներին, տեսնում ենք, որ այդ 14 տոկոս ասվածի տակ մեծ մասամբ պատմական թեմաներ են ներկայացվել: Մեծապես արհամարհված են հայ գրականությունը, գրականության պատմությունն ու հայոց լեզուն: Ընդամենը մեկ թեմա է անցել գրականությունից, որը ներկայացրել էր Կրթության ազգային ինստիտուտը:
- Ձեր թեման եւս մերժվել է:
- Այո՛, մերժվել է: Ես եւ իմ գործընկերները բողոքարկել ենք: Մենք Գրիգոր Արծրունու ակադեմիական հրատարակությունն էինք հրապարակել:
- Տեսակետ կա, որ գիտական լավագույն կադրերը համալսարանում են հավաքված, ինչով էլ բացատրվում է թեմատիկ բաշխման նման պատկերը` հօգուտ համալսարանի:
- Դա ընդամենը կարծիք է, որի հետ ես համամիտ չեմ: Ժամանակին, երբ ստեղծվեց ակադեմիան, հիմնավորումն այն էր, որ այն պետք է իրականացներ գիտական գործառույթներ, որի հենքով էլ բուհերը պետք է իրականացնեին կադրերի պատրաստման եւ մանկավարժության գործառույթը: Այլ հարց է, որ ժամանակի ընթացքում, խոսքս գրականության մասին է, համալսարանում եւս առաջ եկան հեղինակություններ, ովքեր փորձում էին իրենց ուղղությունն առաջ մղել: Արդյունքը եղավ այն, որ համալսարանում ստեղծվեց գրականագիտական թայֆաբազություն: Պատահական չէ, որ շատ ու շատ լավ գրականագետներ, օրինակ` Գրիգոր Հակոբյանը, Արամ Ալեքսանյանը, Մաթեւոս Խաչատրյանը համալսարանից դուրս մղվեցին եւ եկան գրականության ինստիտուտ: Դրանով համալսարանն ինքն իրեն արջի ծառայություն մատուցեց:
- Բայց այնտեղ եղել են ու այսօր էլ կան հեղինակություններ` Հրանտ Թամրազյան, Սեյրան Գրիգորյան, Սամվել Մուրադյան: Անուններ էլի կարելի է տալ:
- Թամրազյանին ես համարում եմ մեծ գրականագետ, նա իմ ուսուցիչներից է եղել, բայց գիտությունն առաջ է գնում: 21-րդ դարում գրականություն մատուցել թամրազյանական ոճով, մեղմ ասած, ժամանակավրեպ է: Ինչ վերաբերում է Սեյրան Գրիգորյանին. ունենալով մեծ ներուժ, ցավոք, վերջին տարիներին նա գիտությամբ գրեթե չի զբաղվում, ավելի շատ այլ աշխատանք է կատարում, եւ դա բոլորը գիտեն:
- Փաստորեն, լինելով ԵՊՀ շրջանավարտ` Ձեզ համալսարանական «շկոլայի» ներկայացուցիչ չե՞ք համարում:
- Օրհնում եմ այն սհաթը, երբ հայտնվեցի ակադեմիայում, որովհետեւ այնտեղ աճելու, զարգանալու շատ ավելի մեծ հեռանկար կա: Իհարկե, ես գիտելիքների ու էլի շատ բաների համար շնորհակալ եմ համալսարանին: Վերջապես կաղապարների հանդեպ ընդդիմացումն իմ մեջ այնտեղ է ձեւավորվել: Փաստ է, որ համալսարանի գրականագիտական «շկոլան» վերջին տարիներին ակնհայտ անկում է ապրում: Ես չեմ ուզում բոլորին վիրավորել, բայց համալսարանում մեծ մասամբ մնում են նրանք, ովքեր հարմարվող են, հնազանդ եւ դեմ չեն կաղապարներին:
- Դա՞ է պատճառը, որ Արքմենիկ Նիկողոսյանը պետհամալսարանում չի դասավանդում:
- Այո՛:
- «Տաշիր 2011» մրցանակաբաշխությունը դիտե՞լ եք:
- Դիտել եմ եւ ծիծաղի ու հրճվանքի ցավագին պահեր ապրել: Նմանատիպ մրցանակաբաշխություններում ավելի հստակ է երեւում մեր հասարակության ապրած անկումը: Տեղի ունեցածը պետական մշակութային քաղաքականության հետեւանք է: Մեր մշակութային ոլորտի չինովնիկներն այնպիսի աուրա են ստեղծել, որ ժամանցային արվեստը կամ շոու-բիզնեսը դիտվում է որպես «լուրջ» մշակույթ: Մեծահարուստն իրականում լավ գործ է անում. նա ուզում է աջակցել արվեստին: Բարեգործն անտեղյակ է, նա մշակույթ է ընկալում այն, ինչ իրեն մատուցվում է:
- Ո՞վ է այդ մատուցողը:
- Մենք բոլորս, պետական կառույցները, հասարակությունը: Ինչո՞ւ այսօր որեւէ տաղանդավոր գրող, նկարիչ կամ կոմպոզիտոր չի վայելում այնպիսի ժողովրդականություն, ինչպես ինչ-որ մի Արմենչիկ: Մի անգամ Մաշտոցի պողոտայում հանդիպեցի Տիգրան Մանսուրյանին, ով մեր ժամանակների հանճարեղ կոմպոզիտորներից է: Ես միակ մարդն էի, որ նրան բարեւեցի: Պատկերացնո՞ւմ եք ինչպիսի ալեկոծություն կլիներ այդ նույն փողոցում, եթե այնտեղով քայլեր, ասենք, Արամեն կամ Նունե Եսայանը, կամ էլ Արման Հովհաննիսյանը:
- Մեր աստղերի պահվածքի մասին ի՞նչ կասեք, նրանցից եւ ոչ մեկը չուզեց հրաժարվել իր թանկարժեք նվերից:
- Մենք ենք նրանց աստղ դարձրել: Նրանք այսօր կուռքեր են, լեփ-լեցուն դահլիճներում համերգներ են տալիս, ինքնագրեր են բաժանում: Աստղերին չեմ մեղադրում. մեր շնորհիվ իրենք ունեն այն գիտակցումը, որ արժանի են ե՛ւ մեծարանքի, ե՛ւ բնակարանի, ե՛ւ թանկարժեք ավտոմեքենայի: Եվ այն, ինչ ստացել են, համարում են իրենց արդար վաստակը:
- Դուք եւս մասնակցել եք բարերարների կողմից հովանավորվող մրցանակաբաշխությունների, եթե գաղտնիք չէ, ինչպե՞ս եք վարձատրվել:
- Արա Աբրահամյանը մրցանակաբաշխություն է հիմնել, որը կոչվում է «Հայերը 21-րդ դարում», մրցանակային ֆոնդը, ի դեպ, բավականին պատկառելի է, մի խոսքով` շատ լավ գործ է արվում: Ես, Աելիտա Դոլուխանյանը, Գուրգեն Խանջյանը, Սուրեն Աբրահամյանը, Վարուժան Այվազյանը եւ Գրիգոր Ջանիկյանն աշխատել ենք հիշյալ մրցանակաբաշխության 2010 թվականի գրականության հանձնաժողովում: Ուղղակի մի տեսակ զավեշտալի էր, որ այդպիսի հնարավորությունների տեր մարդը, այսպես ասած, «քցեց» մրցութային հանձնաժողովի անդամներին: Պայմանագրով նախատեսված էր, որ պետք է ստանանք 200-ական դոլար: Հետո բարերարի կողմից խոստում եղավ, որ կստանանք 100 հազարական դրամ: Բայց, ի վերջո, ստացանք 51 հազարական դրամ՝ 4 ամիս ուշացումով: Այնպես որ, ի տարբերություն «աստղերի», մեր բախտն առանձնապես չբերեց:
ՀԳ - Մեր տեղեկություններով` Գիտության կոմիտեի հայտարարած մրցույթում չի հաստատվել նաեւ ԵՊՀ ռեկտոր Արամ Սիմոնյանի հայտը:
Կարինե Մանուկյան
- Վերջերս մեծ աղմուկ բարձրացավ Գիտության պետական կոմիտեի կազմակերպած մրցույթի շուրջ: Գիտական թեմաներին պետական ֆինանսավորում հատկացնելու այս գործընթացից ի՞նչ տպավություն եք ստացել:
- Ժամանակին, երբ ստեղծվում էր Գիտության կոմիտեն, տագնապ հնչեցվեց, որ այդ կոմիտեն ստեղծվել է, որպեսզի ԳԱԱ-ն վերացվի: Թեմատիկ վերջին հաստատումները կարծես դրան են միտված: Նշեմ միայն մի փաստ. մենք հաշվարկ ենք կատարել. ԵՊՀ-ին հատկացված թեմաների քանակը` մոտ 30, ավելի շատ է, քան ակադեմիայի բոլոր ինստիտուտների թեմաները միասին վերցրած: Իհարկե, այստեղ որոշակի միտում տեսնելը դժվար չէ: Կար ակնհայտ արհամարհանք ակադեմիայի եւ հատկապես հայագիտության նկատմամբ: Հաստատված թեմաների 17 տոկոսը ֆիզիկայի բնագավառին են վերաբերում: Որքան էլ բամբասանքներին տեղիք չտանք, ասենք, որ մարդիկ արդար են աշխատել, ամեն դեպքում, Գիտության կոմիտեի նախագահ Սամվել Հարությունյանը ֆիզիկոս է, եւ, բնականաբար, գործել է մասնագիտական համերաշխության սկզբունքը:
- Ակադեմիայի նախագահն էլ է ֆիզիկոս:
- Բայց հանրապետության նախագահն էլ բանասեր է: Ըստ Գիտության կոմիտեի ներկայացրած տվյալների` 14 տոկոսը հատկացվել է հայագիտությանը: Բայց երբ մանրամասն ծանոթանում ենք թեմաներին, տեսնում ենք, որ այդ 14 տոկոս ասվածի տակ մեծ մասամբ պատմական թեմաներ են ներկայացվել: Մեծապես արհամարհված են հայ գրականությունը, գրականության պատմությունն ու հայոց լեզուն: Ընդամենը մեկ թեմա է անցել գրականությունից, որը ներկայացրել էր Կրթության ազգային ինստիտուտը:
- Ձեր թեման եւս մերժվել է:
- Այո՛, մերժվել է: Ես եւ իմ գործընկերները բողոքարկել ենք: Մենք Գրիգոր Արծրունու ակադեմիական հրատարակությունն էինք հրապարակել:
- Տեսակետ կա, որ գիտական լավագույն կադրերը համալսարանում են հավաքված, ինչով էլ բացատրվում է թեմատիկ բաշխման նման պատկերը` հօգուտ համալսարանի:
- Դա ընդամենը կարծիք է, որի հետ ես համամիտ չեմ: Ժամանակին, երբ ստեղծվեց ակադեմիան, հիմնավորումն այն էր, որ այն պետք է իրականացներ գիտական գործառույթներ, որի հենքով էլ բուհերը պետք է իրականացնեին կադրերի պատրաստման եւ մանկավարժության գործառույթը: Այլ հարց է, որ ժամանակի ընթացքում, խոսքս գրականության մասին է, համալսարանում եւս առաջ եկան հեղինակություններ, ովքեր փորձում էին իրենց ուղղությունն առաջ մղել: Արդյունքը եղավ այն, որ համալսարանում ստեղծվեց գրականագիտական թայֆաբազություն: Պատահական չէ, որ շատ ու շատ լավ գրականագետներ, օրինակ` Գրիգոր Հակոբյանը, Արամ Ալեքսանյանը, Մաթեւոս Խաչատրյանը համալսարանից դուրս մղվեցին եւ եկան գրականության ինստիտուտ: Դրանով համալսարանն ինքն իրեն արջի ծառայություն մատուցեց:
- Բայց այնտեղ եղել են ու այսօր էլ կան հեղինակություններ` Հրանտ Թամրազյան, Սեյրան Գրիգորյան, Սամվել Մուրադյան: Անուններ էլի կարելի է տալ:
- Թամրազյանին ես համարում եմ մեծ գրականագետ, նա իմ ուսուցիչներից է եղել, բայց գիտությունն առաջ է գնում: 21-րդ դարում գրականություն մատուցել թամրազյանական ոճով, մեղմ ասած, ժամանակավրեպ է: Ինչ վերաբերում է Սեյրան Գրիգորյանին. ունենալով մեծ ներուժ, ցավոք, վերջին տարիներին նա գիտությամբ գրեթե չի զբաղվում, ավելի շատ այլ աշխատանք է կատարում, եւ դա բոլորը գիտեն:
- Փաստորեն, լինելով ԵՊՀ շրջանավարտ` Ձեզ համալսարանական «շկոլայի» ներկայացուցիչ չե՞ք համարում:
- Օրհնում եմ այն սհաթը, երբ հայտնվեցի ակադեմիայում, որովհետեւ այնտեղ աճելու, զարգանալու շատ ավելի մեծ հեռանկար կա: Իհարկե, ես գիտելիքների ու էլի շատ բաների համար շնորհակալ եմ համալսարանին: Վերջապես կաղապարների հանդեպ ընդդիմացումն իմ մեջ այնտեղ է ձեւավորվել: Փաստ է, որ համալսարանի գրականագիտական «շկոլան» վերջին տարիներին ակնհայտ անկում է ապրում: Ես չեմ ուզում բոլորին վիրավորել, բայց համալսարանում մեծ մասամբ մնում են նրանք, ովքեր հարմարվող են, հնազանդ եւ դեմ չեն կաղապարներին:
- Դա՞ է պատճառը, որ Արքմենիկ Նիկողոսյանը պետհամալսարանում չի դասավանդում:
- Այո՛:
- «Տաշիր 2011» մրցանակաբաշխությունը դիտե՞լ եք:
- Դիտել եմ եւ ծիծաղի ու հրճվանքի ցավագին պահեր ապրել: Նմանատիպ մրցանակաբաշխություններում ավելի հստակ է երեւում մեր հասարակության ապրած անկումը: Տեղի ունեցածը պետական մշակութային քաղաքականության հետեւանք է: Մեր մշակութային ոլորտի չինովնիկներն այնպիսի աուրա են ստեղծել, որ ժամանցային արվեստը կամ շոու-բիզնեսը դիտվում է որպես «լուրջ» մշակույթ: Մեծահարուստն իրականում լավ գործ է անում. նա ուզում է աջակցել արվեստին: Բարեգործն անտեղյակ է, նա մշակույթ է ընկալում այն, ինչ իրեն մատուցվում է:
- Ո՞վ է այդ մատուցողը:
- Մենք բոլորս, պետական կառույցները, հասարակությունը: Ինչո՞ւ այսօր որեւէ տաղանդավոր գրող, նկարիչ կամ կոմպոզիտոր չի վայելում այնպիսի ժողովրդականություն, ինչպես ինչ-որ մի Արմենչիկ: Մի անգամ Մաշտոցի պողոտայում հանդիպեցի Տիգրան Մանսուրյանին, ով մեր ժամանակների հանճարեղ կոմպոզիտորներից է: Ես միակ մարդն էի, որ նրան բարեւեցի: Պատկերացնո՞ւմ եք ինչպիսի ալեկոծություն կլիներ այդ նույն փողոցում, եթե այնտեղով քայլեր, ասենք, Արամեն կամ Նունե Եսայանը, կամ էլ Արման Հովհաննիսյանը:
- Մեր աստղերի պահվածքի մասին ի՞նչ կասեք, նրանցից եւ ոչ մեկը չուզեց հրաժարվել իր թանկարժեք նվերից:
- Մենք ենք նրանց աստղ դարձրել: Նրանք այսօր կուռքեր են, լեփ-լեցուն դահլիճներում համերգներ են տալիս, ինքնագրեր են բաժանում: Աստղերին չեմ մեղադրում. մեր շնորհիվ իրենք ունեն այն գիտակցումը, որ արժանի են ե՛ւ մեծարանքի, ե՛ւ բնակարանի, ե՛ւ թանկարժեք ավտոմեքենայի: Եվ այն, ինչ ստացել են, համարում են իրենց արդար վաստակը:
- Դուք եւս մասնակցել եք բարերարների կողմից հովանավորվող մրցանակաբաշխությունների, եթե գաղտնիք չէ, ինչպե՞ս եք վարձատրվել:
- Արա Աբրահամյանը մրցանակաբաշխություն է հիմնել, որը կոչվում է «Հայերը 21-րդ դարում», մրցանակային ֆոնդը, ի դեպ, բավականին պատկառելի է, մի խոսքով` շատ լավ գործ է արվում: Ես, Աելիտա Դոլուխանյանը, Գուրգեն Խանջյանը, Սուրեն Աբրահամյանը, Վարուժան Այվազյանը եւ Գրիգոր Ջանիկյանն աշխատել ենք հիշյալ մրցանակաբաշխության 2010 թվականի գրականության հանձնաժողովում: Ուղղակի մի տեսակ զավեշտալի էր, որ այդպիսի հնարավորությունների տեր մարդը, այսպես ասած, «քցեց» մրցութային հանձնաժողովի անդամներին: Պայմանագրով նախատեսված էր, որ պետք է ստանանք 200-ական դոլար: Հետո բարերարի կողմից խոստում եղավ, որ կստանանք 100 հազարական դրամ: Բայց, ի վերջո, ստացանք 51 հազարական դրամ՝ 4 ամիս ուշացումով: Այնպես որ, ի տարբերություն «աստղերի», մեր բախտն առանձնապես չբերեց:
ՀԳ - Մեր տեղեկություններով` Գիտության կոմիտեի հայտարարած մրցույթում չի հաստատվել նաեւ ԵՊՀ ռեկտոր Արամ Սիմոնյանի հայտը:
Կարինե Մանուկյան
Կարծիքներ