Ով արյուն կլափի, թող գա իր երեխու դեմ

Այս շաբաթ լրատվամիջոցները ողողվեցին բանակում տեղի ունեցած դժբախտ դեպքերով՝ սպանություններով: Հինգ օրվա ընթացքում՝ երեք սպանության դեպք, որոնք պաշտոնապես ձեւակերպվում են ինքասպանություններ: Երկու դեպք գրանցվեց Ղարաբաղում, մեկը՝ Իջեւանի զորամասում: Բանակի խաթարված բարոյահոգեբանական մթնոլորտի, գողական օրենքների հետեւանքով տեղի ունեցած սպանությունների շուրջ զրուցեցինք պաշտպանության փոխնախարար Վլադիմիր Գասպարյանի հետ:



Նախ նա իր վրդովմունքը հայտնեց երեկ նախագահականի մոտ հավաքված բողոքողների պահվածքի վերաբերյալ: Պարոն Գասպարյանը խորապես վիրավորվել էր որդեկորույս ծնողներին աջակցող ակտիվիստների կողմից ՊՆ ղեկավարությանը հասցրած անձնական վիրավորանքների համար.



«Ցավացող ծնողը լկտի չի լինի, ցավացող ծնողը կանգնած է, բայց ես տեսնում եմ լկտիություն բանակի նկատմամբ, նախարարի նկատմամբ, ես տեսնում եմ թույն մեջները: 20 տարեկան պոչիկներով լակոտներին, որ բերել են Հելսինկյան կազմակերպությունները, ու էդ լակոտների բերանների արտահայտություններն անձնական վիրավորանք են հասցնում: Երբ փսլնքոտ լակոտը երկիր պահած, երկրի համար տուժած մարդուն վիրավորում է լկտի բացականչություններով, ես դա չեմ հանդուրժելու... Նրանք անպատվում են պաշտպանության նախարարին, ասելով՝ էդ միոտանին: Ես ասում եմ՝ էդ չորսոտանիներիցդ շատ գործ է անում մեր միոտանին, չէ՞ որ էդ մարդն ինչ որ արել է, ես չեմ պաշտպանում, արել է էս երկրի համար, որ էդ ոտքը կորցրել է»:



- Պարոն Գասպարյան, Դուք չեք հանդուրժում վիրավորանքը, իրենք ինչպե՞ս հանդուրժեն իրենց որդիների կորուստը:



- Սրտացավ ծնողները մեզ մոտ են՝ էստեղ, իրանց խնդիրներով, եւ մենք լուծում ենք էդ խնդիրները... Թե չէ  թմբլիկ թաթիկներով ու պոչիկներով ոչինչ չարածներդ կանգնել եք՝ ո՞ւմ եք քննադատում:



- Ի՞նչ խնդիրներ եք լուծում, եթե ծնողները տարիներ շարունակ բողոքում են, որ տասը տարվա վաղեմություն ունեցող սպանությունները չեն բացահայտվում, ու անպատիժ են մնում իրական մեղավորները:



- Կա 5-6 գործ, որը 8-10 տարիների պատմություն ունի, որոնց մեջ ինքս, անկեղծ լինեմ, շատ անհասկանալի բաներ եմ տեսնում, բայց մի տարի է` էս համակարգում եմ, ասում եմ` այս ընթացքում ու ապագայում չի կարող լինել էդպիսի դեպք: Ես ապշած եմ, որ գալիս են էն մարդկանց կոնսուլտացիայով, որոնք ժամանակին այդ գործի համար պատասխանատվություն են կրել, քննել են եւ դատախազներ են եղել: Եվ գործերն էնպես են ջարդել, որ շատ դժվար է:



Բայց նորից կրկնում եմ՝ չկա չբացահայտվող հանցագործություն, կա դժվար կամ հեշտ բացահայտվող, լավ կամ վատ աշխատողներ, որոնք չեն կարողանում բացահայտել: Մենք տարեսկզբից էնպես ենք դրել, որ անհնարին է ինֆորմացիայի բացակայությունը:  Կոնկրետ կոծկողների մասին է խոսքը, շատ վրդովվեցնող է, երբ մարդիկ՝ հրամանատարները, քրտնաջան աշխատում են, ու բոլորին նույն արշինով են չափում ու վիրավորում են, չեն մտածում՝ էդ սրտով էդ տղեն գնում է, կանգնում դիրքերում՝ թշնամուց 150 մ հեռավորության վրա:



- Դուք նեղսրտում եք ձեզ՝ պատասխանատուներիդ ուղղված վիրավորանքներից, մինչդեռ մարդիկ ձեզ վստահում են իրենց զավակներին, բայց ստանում դիակներ:



- Ես վիրավորանքի մասին չեմ խոսում, ես պատրաստ եմ կրել, մեզ անիծում են, հետո օրն է գալիս, մեզ օրհնում են: Չի լինի, չի կարող լինել՝ ոչ մի մարդասպան, ոչ մի արյուն լափող չի կարող դուրս մնալ պատասխանատվությունից. սա պատվի, կենսագրության, ինքնասիրության խնդիր է իմ ու ինձ վստահված ծառայությունների  համար:



Էն ժամանակ իմ պատասխանատվությունն էր՝ ֆիքսել, բռնել ու հանձնել, թե ինչ կլիներ քննչականում ու դատարանում՝ իմ պարտականությունների մեջ չէր մտնում: Հիմա ես համակարգող եմ, կոորդինացնում եմ բանակի իրավապահ մարմինների հետ աշխատանքը, որպեսզի բարենպաստ հող ստեղծվի աշխատանքի համար: Միաժամանակ այնպիսի  մեխանիզմներ ստեղծել, որպեսզի վերեւից իջեցվող ցուցումները, հրահանգները, մոտեցումները, մարտավարությունը մեր ապարատում կազմակերպված լինեն ու մինչեւ վերջ ճշգրիտ իրազեկվի, որովհետեւ մենք խնդիր ենք դնում մեզ տրադիցիաներ թելադրելու: Մենք մի տարի է՝ էդ քաղաքականությունն ենք անում:



- Պարոն Գասպարյան, հինգ օրվա ընթացքում երեք մահվան դեպք է գրանցվել, ըստ պաշտոնական վարկածի՝ ինքնասպանություն: Որո՞նք են իրական պատճառները, եւ ի՞նչ քայլեր եք անում դրանց դեմն առնելու համար:



- Ես երեք դեպքերն էլ լուծված եմ համարում, ոչ մի տեսակ խնդիրներ չունենք՝ եւ թե ապացուցողական, եւ թե մեղավորների շրջանակի առումով: Ունենք միայն մի խնդիր՝ մեղավորների շրջանակի հանցանքի չափը: Մեզ համար բացահայտված սպանություն է, մենք գիտենք, թե ինչից է սկսվել, ինչ է եղել, ովքեր են եղել, ուղղակի հիմա քննությունն է,  որպեսզի այդ ընթացքում բոլորի մեղքերը կոնկրետ դրվեն  իրենց տեղը: Մենք էս տարվա սկզբից առաջ քաշեցինք 0 հանդուրժողականության քաղաքականություն:



Խնդիրը կայանում է նրանում, ասեմ՝ չարդարացված գթասրտություն էինք ցուցաբերում եւ մեծ շրջանակ դատի չէինք տալիս: Այսինքն, մենք գտնում էինք, որ, բացի գլխավոր մասնակիցներից, մյուսներին այլ վարչական ներգործություն կիրառենք, իսկ հիմա խստացրել ենք: Եթե նախկինում գործով անցնում էր մի սպա, որը, 50 մ հեռավորության վրա արեւածաղիկ ուտելով, անցնում էր ու նայում էր, բայց  ուշադրություն չէր դարձնում, չնայած կռիվ էր տեսնում՝ մտածելով, որ իր վաշտն ու գումարտակը չեն՝ չխառնվի դրան, այ հիմա մենք կանչում ենք այ էդ տիպիներին պատասխանատվության, որ բանակում բոլորը բոլորի համար պատասխանատու են:



Մենք՝ իրավապահներս, մեզ վրա լրացուցիչ ֆունկցիաներ ենք վերցրել եւ ամեն զորամասում հենակետեր ենք ստեղծել, որպեսզի ամեն շաբաթվա մեջ երեք-չորս օր աշխատակիցը գնա զորամաս, ու միշտ ներկայություն լինի: Էն տեղում, որտեղ չափից անցած զինվոր կա, որ հրամանատարն ասում է՝ ինչի՞ ես ծխում, ասում է՝ լավ եմ անում, ու որ հրամանատարը կարգի է բերում, ասում  է՝ գլուխդ կջարդեմ, ու հեռախոսով կանչում է իր հորեղբոր տղային, մենք ստիպված ենք դրա դեմն առնել, որ ոստիկանն էնտեղ լինի, որ օրենքով արվի:



- Դուք խոսում եք այն զինվորների վարքի մասին, որոնք պաշտպանված են եւ իրենց թույլ են տալիս նման պահվածք, մինչդեռ, «դժբախտ» զուգադիպությամբ, միշտ սպանվում են անապահով ու անպաշտպան ընտանիքների զինվորները, որոնք չեն դիմանում ստեղծված պայմաններին ու դրվածքին:



- Դուք շատ լուրջ սխալվում եք. կան եւ էնպես, եւ էնպես: Նայեք ճշմարտության աչքերին: Ե՞ս պետք է սովորացնեմ որտեղ զինվորը միզի: Բանա՞կը պետք է սովորացնի, որ միզում են զուգարանում, այլ ոչ թե էնտեղ, որտեղ ծառայում ես: Ե՞ս պետք է սովորացնեմ, որ էնտեղ միզելու համար չեն տալիս-սպանում. միգուցե սովորած պետք է գան, որ չի կարելի ոհմակ դառնալ, միզել, մարդ սպանել: Առանձին-առանձին խոսում ես, իբր թե տրամաբանություն ունեն, բայց երբ միասին են, ոհմակ են դառնում: Ես ուզում եմ ընկալվի մի բան՝ դրանք սիտուացիոն հանցատեսակ են կոչվում, պահի տակ առաջացած: Այսինքն՝ արա, ինչի՞ ես արել, լավ եմ արել, եւ հայհոյանք ու ապուշ խոսակցությունից ոհմակ դառնում՝ մեկին դեմ տալիս:



- Այսինքն, կատարվածի ողջ մեղքը բարդում եք զինվորների՞ վրա, իսկ պատասխանատուներիդ մեղքե՞րը:



- Ես մեր փայաբաժին մեղքն ունեմ: Իմ մեղքը նրանում է, որ ես մինչեւ վերջ մեր զինվորին բացատրում եմ ու չեմ կարողանում  հասկացնեմ, թե ոնց ինքն իրան պիտի պահի բանակում: Տարվա սկզբից մենք մշակված փաստաթղթեր ենք տալիս, որ դնեն գրպանում եւ կարդան իրենց իրավունքներն ու պարտականությունները: Ամսվա մեջ ամեն զորամաս ամենաքիչը մի անգամ կամ Ռազմական ոստիկանությունը, կամ քննչական ծառայությունը դասընթացներ է անցկացնում իրավախախտումների մասին, բոլոր զորամասերում ամեն պատի վրա տեղի ու անտեղի իմ կարգադրությամբ հեռախոսի համարներ են կպցրած, սկսած 188-ից, որն ուղիղ իմ հետ կապ ունի:



Համապատասխան մարմինների համարները, ու եթե չեն վստահում ինձ, զանգեն նրան: Դրա արդյունքում ես ունեմ 30 տոկոս նվազում: Իհարկե, դրանից հետո թերթերն ինձ ծաղրեցին, թե Գասպարյանն օրինական գործակալական ցանց է ստեղծում: Այո, ստեղծում եմ, իսկ իրենց ծաղրանքի արդյունքում ես ունեմ 30 տոկոս աճ: Ի տարբերություն որոշ ունց-երի, որոնք աշխատավարձ են ստանում ուրիշ երկրից:



- Պարոն Գասպարյան, Դուք խոսում եք Ձեր գրանցած արդյունքներից, սակայն ամեն սպանության լուրից հետո մոլեգնում են սարսափն ու անվստահությունը բանակի հանդեպ: Մարդիկ ամեն ինչ անում են իրենց որդիներին ծառայությունից ազատելու համար:



- Ես մի քանի անվստահություն հայտնողներին կարող եմ կոչ անել մի ամբողջ վստահողների բանակ, որ իրենց դեմ կկանգնի, որովհետեւ մենք բարի գործ ենք անում, ճշմարիտ գործ ենք անում, չի կարող լինել մի դեպք, որ չբացահայտվի: Էս պարագայում, երբ ես կոորդինացնում եմ, աշխատում ենք մեր թիմով: Ես տեր եմ բոլոր անտերներին, տեր եմ բոլոր գործերին, չկա մի դեպք, երբ իմ դուռը ծեծեն, զանգեն, գիշեր թե ցերեկ, ու մենք հետամուտ չլինենք: Ինքնասպանությունների ու այլների դեմն առնվում եւ առնվելու է: Մենք ունենք նվազման դինամիկա, չունենք չբացահայտվածներ:



Բացի նախկիններից, նոր մեխանիզմները ճիշտ են աշխատում, չունենք դժգոհողներ եւ ունեք ակտիվ պրոֆիլակտիկա: Երբ իմ զինվորին ծեծում ու ստորացնում են, տուժում եմ ես, իմ բանակի մարտունակությունը: Ով արյուն կլափի, թող գա իր երեխու դեմ,  ուրիշ ինչ ասեմ ես, որ մեկն ուզում է լինի, սկսած ինձանից, թող ինքն արժանանա էդ մարդկանց բախտին... Ինձ էնքան անիծողներ են եղել, հետո էլ՝ օրհնողներ:



Տերը, որ տեր էր, Քրիստոս Հիսուս, որ Աստված էր, իր երկիրը մտան-քարկոծին, ասին՝ հյուսնի տղա չե՞ս, ի՞նչ ես եկել դուրս տալիս: Աստծուն քարկոծեցին, մենք ո՞վ ենք, որ մեզ չքարկոծեն... Սա շահարկողներին է վերաբերում, ծնողը խաղից դուրս է, նա երբեք չի մխիթարվի, դաժան բան է, Աստված կարոտ պահի...



- Մարդիկ չեն վստահում ՊՆ-ից պաշտոնապես «ինքնասպանություն» ձեւակերպումներին, ասում են, որ ի սկզբանե ինքնասպանություն եք որակում՝ բանակում տիրող վիճակը կոծկելու նպատակով:



- Մի թերթում տպվել է պարոն Ջհանգիրյանի հարցազրույցը, որ ասել է՝ որակվում է ինքնասպանություն: Պարոն Ջհանգիրյանը քննիչ չի եւ չի հասկանում, թե ինչ է քննությունը, նա լավ սահմանադրագետ է եւ լավ կեղծարար: Եթե ես տեսնում եմ դեպքի վայրում զենք է դրված՝ իրան կրակած, ես ի՞նչ պետք է էդտեղ հարուցեմ, ինքն առաջարկում է սպանություն, ես էնտեղ մարդ չեմ տեսնում, միայն զենք եմ տեսնում ու մահացած մեկին, ես ի՞նչ պետք է անեմ, ես ֆիքսում եմ դա, քննություն եմ կատարում, դառնում է ինքնասպանության հասցնել, դառնում է հետո սպանություն:



Եթե ես հիմա ընդհակառակն անեմ, ոնց որ ընտրակեղծիքն է ասում, եթե ես հարուցեմ սպանություն, կես ժամ հետո տեսնեմ ինքնասպանություն է, դուք ինձ կմեղադրեք, թե ինձ կաշառեցին, ու սպանությունը դարձավ ինքնասպանություն: