Ամուր փակել դեսպանության դռները դիլետանտների առաջ
Օրերս մենք գրել էինք, որ Բելգիայում Հայաստանի դեսպանության երկրորդ քարտուղար Մուշեղ Մկրտչյանը, ավարտելով իր դիվանագիտական ծառայությունը, Հայաստան չվերադառնալու որոշում է կայացրել եւ փորձել է մնալ Բելգիայում: Մեր բելգիական աղբյուրները պնդում են, որ նա քաղաքական ապաստան է խնդրել եւ փորձել է ընդդիմադիր ներկայանալ: Ինքը՝ Մկրտչյանը, հերքում է այս փաստը եւ հայտարարում, որ ապաստան չի խնդրել, այլ մնացել է հիվանդության պատճառով: Մենք փորձում ենք պարզել իրականությունը, սակայն մի բան հստակ է, որ մեր դիվանագետները եւ բարձր պաշտոնյաները հաճախ են խախտում պարկեշտության սահմանը եւ, օգտվելով իրենց բարձր դիրքից, հիմնավորվում են տարբեր երկրներում: Այս փաստն է մեկնաբանում արտակարգ եւ լիազոր դեսպան Արման Նավասարդյանը:
Բանակում զինծառայողի համար օրինակ է ծառայում գեներալի կերպարը: Դիվանագիտության ասպարեզում դիվանագետը փորձում է նմանվել դեսպանին: Սա բնական է: Այնպես որ Բելգիայում Հայաստանի դեսպանության երկրորդ քարտուղար Մուշեղ Մկրտչյանի գործուղման ավարտին բրյուսելյան իշխանություններից քաղաքական ապաստան ակնկալելը, որին անդրադարձել էր «Հրապարակը», չպետք է խիստ անակնկալ լիներ եւ կայծակ ու ամպրոպ թվար հայկական դիվանագիտության անամպ երկնակամարում: Երիտասարդն ընդամենը կրկնում է այն, ինչն իրենց թույլ են տալիս արտաքին գերատեսչության մի շարք առաջատար մասնագետներ: Բրյուսելյան միջադեպն անշուշտ նրա մեղքն է: Սակայն, եթե կուզեք իմանալ, այն գլխավորաբար հայկական դիվանագիտության կադրային քաղաքականության մեղքն է, նրա բացասական հատկանիշներից մեկը:
Մի՞թե իսպանական արքունիքի գաղտնիք է այն տխուր իրողությունը, որ մի շարք հայ դեսպաններ, թողնելով հայրենիքը, սփռվել են աշխարհով մեկ` տուն-տեղ դնելով օտար ափերում: Եթե չենք ուզում նմանակել ջայլամի հատուկ ժեստը, այլ պատրաստ ենք իրերն անվանել իրենց անուններով, ապա ստիպված ենք խոստովանել, որ մի ողջ նախարարություն տառապում է կադրային էրոզիայով, փտախտով: Այն էլ ի՜նչ նախարարություն:
Աքսիոմատիկ ճշմարտություն է, որ ցանկացած պետականություն կանգնած է 3 հիմնասյուների վրա` բանակ, արտաքին քաղաքականություն, հետախուզություն: Դրանցից յուրաքանչյուրի թուլությունը կամ պակասավորությունը կրծում է համակարգի արմատները, խարխլում նրա հիմքերը: Պետությունն ամուր է այն դեպքում, երբ համալրված է բարձրակարգ, հուսալի եւ նվիրված պրոֆեսիոնալներով: Այս հարցում դժվար է գերագնահատել ԱԳՆ-ի նշանակությունը: Մեր դիվանագիտական ծառայության վերլուծությունն առանձին թեմա է: Ասենք միայն, որ Հանրապետության հրապարակի այդ տանն ստեղծվել է պարադոքսալ իրավիճակ: Երբ 20 տարվա մեջ առաջին անգամ արտաքին գերատեսչության գլուխ կանգնեց պրոֆեսիոնալ դիվանագետ, ըստ տրամաբանության, պետք է որ անցյալում եղած բացթողումները շտկվեին, նախարարության գործունեությունը կատարելագործվեր եւ հղկվեր: Սակայն հույսերն ի դերեւ ելան: Այսօր այդ «թագավորությունում ինչ-որ բան սխալ է»: Ո՞րն է խնդիրը: Առանց մտնելու մանրամասների մեջ՝ կարելի է նշել ամենակարեւորը. այսօր դիվանագիտական ծառայությունում ամուր դիրքեր է գրավել մարտնչող դիլետանտիզմը: Համոզվելու համար աչքի անցկացրեք մեր դեսպանների ցուցակը: Մնացածն ածանցյալ է:
Ինչ վերաբերում է դիվանագետի տուն չդառնալուն, ինչ աստիճան էլ որ նա ունենա` ազգային խայտառակություն է: Գիտե՞ք արդյոք մեկ այլ երկիր, որի դիվանագետներն այդպես թքեն իրենց խմած ջրհորի մեջ եւ դատափետեն սեփական իշխանությունները արտասահմանյան առաքելությունն ավարտելուց հետո: Էլ ինչո՞վ են նրանք տարբերվում իրենց այն հայրենակիցներից, որոնք պատրաստ են համալրել միջազգային հոմոսեքսուալիստների շարքերը, միայն թե բույն դնեն արտասահմանում: Համաձայն չե՞ս քո իշխանության ներքին եւ արտաքին քաղաքականության հետ: Քո գործն է: Բայց ծառայիր ազնիվ եւ հարգիր լոյալության կոդեքսը: Այն անխախտ է: Իսկ եթե հեռանում ես, հեռացիր պատվով, տղամարդավարի, առանց օյինբազությունների:
Ինձ կարող են առարկել: Ինչո՞ւ այդքան հիվանդագին ընդունել մեր դիվանագետների դրսում մնալը, երբ հազարավոր հայեր լքում են Հայաստանը: Նրա համար, որ վերոբերյալ ծառայությունների զինվորագրյալների հեռանալն արգահատելի է բարոյական առումով եւ ուխտազանցություն` ծառայողական կոդեքսի տեսանկյունից: Ամենուր կան շտեյկբրեխերներ` դավաճաններ: Մենք նրանց մասին չենք խոսում: Իսկ նվիրյալները երկիրը չեն թողնում, մենության չեն մատնում հարազատին, եթե նրա վիճակը ծանր է: Ընդհակառակը՝ նրանց վերաբերվում են ավելի հոգացավ, որովհետեւ դրանք անքննելի կատեգորիաներ են, բացարձակ արժեքներ: Սիրիր հայրենիքդ նաեւ վատ եղանակին: Սա պետք է լինի բանական մարդու պոստուլատը` կանխադրույթը:
Բնականաբար, կարող է հնչել սակրամենտալ` ավանդական հարցը. ի՞նչ անել: Ամենից առաջ դիվանագիտությունը, ինչպես նաեւ ուժային բոլոր կառույցները հայտարարել ապաքաղաքական, ապագաղափարախոսական, վերկուսակցական գոտի: Հակառակ դեպքում դեմոկրատիայի մասին երազելն անգամ ավելորդություն կլինի: Հիմնովին վերափոխել արտգործնախարարությունը: Վախենալ պետք չէ: Այստեղ սայթաքումներն ու վրիպումներն այնքան շատ են, որ հարկ է դիմել արմատական-վիրաբուժական միջոցների: Ընդհուպ կազմալուծել ԱԳՆ-ն` թողնելով այնտեղ մի քանի տասնյակ բարձրակարգ եւ կարող մասնագետներ (դրանք, բարեբախտաբար, կան), որոնք «քաշում» են ողջ բեռը, սակայն ստվերում են մեկուսացված առանցքային պրոբլեմների լուծումից, եւ որոնք երբեք չեն դառնալու դեսպաններ: Հետո հավաքել նոր թիմ: Ազգի արգանդը դեռ չի չորացել եւ չի դադարել մտածող ուղեղներ ծնել: Անաչառ, բաց եւ թափանցիկ ճանապարհով մեկտեղել շնորհալի երիտասարդների:
Արգելել «դուրսպրծուկների» մուտքը նախարարություն, որոնց հղփացած եւ թերուս ծնողները, քամելով Հայաստանի բոլոր «հյութերը», հիմա էլ երազում են իրենցից ընդամենը մի քիչ ավելի կարդացած ժառանգներին տեսնել դիվանագետի փառքով պսակված: Դափնեպսակը չէ, որ զարդարում է գլուխը, այլ` հակառակը: Մեկ էլ, եթե ուզում ենք ունենալ իրոք գործող դիվանագիտություն, ստիպված ենք հարգել այդ արվեստի ոսկե օրենքը: Ասել կուզի՝ պինդ փակել դեսպանության դռները դիլետանտների առաջ: Ամեն մարդ թող անի իր գործը` վարսավիրը մազ կտրի, շինարարը տուն կառուցի, իսկ արտաքին քաղաքականությամբ թող զբաղվեն միայն ու միայն դիվանագետները, ինչպես որ գրեթե չորս դար առաջ ասել է բոլոր ժամանակների մեծագույն դիվանագետ կարդինալ Արման Ռեշիլիեն: Մարդկությունն այլ բան դեռ չի հնարել:
Բանակում զինծառայողի համար օրինակ է ծառայում գեներալի կերպարը: Դիվանագիտության ասպարեզում դիվանագետը փորձում է նմանվել դեսպանին: Սա բնական է: Այնպես որ Բելգիայում Հայաստանի դեսպանության երկրորդ քարտուղար Մուշեղ Մկրտչյանի գործուղման ավարտին բրյուսելյան իշխանություններից քաղաքական ապաստան ակնկալելը, որին անդրադարձել էր «Հրապարակը», չպետք է խիստ անակնկալ լիներ եւ կայծակ ու ամպրոպ թվար հայկական դիվանագիտության անամպ երկնակամարում: Երիտասարդն ընդամենը կրկնում է այն, ինչն իրենց թույլ են տալիս արտաքին գերատեսչության մի շարք առաջատար մասնագետներ: Բրյուսելյան միջադեպն անշուշտ նրա մեղքն է: Սակայն, եթե կուզեք իմանալ, այն գլխավորաբար հայկական դիվանագիտության կադրային քաղաքականության մեղքն է, նրա բացասական հատկանիշներից մեկը:
Մի՞թե իսպանական արքունիքի գաղտնիք է այն տխուր իրողությունը, որ մի շարք հայ դեսպաններ, թողնելով հայրենիքը, սփռվել են աշխարհով մեկ` տուն-տեղ դնելով օտար ափերում: Եթե չենք ուզում նմանակել ջայլամի հատուկ ժեստը, այլ պատրաստ ենք իրերն անվանել իրենց անուններով, ապա ստիպված ենք խոստովանել, որ մի ողջ նախարարություն տառապում է կադրային էրոզիայով, փտախտով: Այն էլ ի՜նչ նախարարություն:
Աքսիոմատիկ ճշմարտություն է, որ ցանկացած պետականություն կանգնած է 3 հիմնասյուների վրա` բանակ, արտաքին քաղաքականություն, հետախուզություն: Դրանցից յուրաքանչյուրի թուլությունը կամ պակասավորությունը կրծում է համակարգի արմատները, խարխլում նրա հիմքերը: Պետությունն ամուր է այն դեպքում, երբ համալրված է բարձրակարգ, հուսալի եւ նվիրված պրոֆեսիոնալներով: Այս հարցում դժվար է գերագնահատել ԱԳՆ-ի նշանակությունը: Մեր դիվանագիտական ծառայության վերլուծությունն առանձին թեմա է: Ասենք միայն, որ Հանրապետության հրապարակի այդ տանն ստեղծվել է պարադոքսալ իրավիճակ: Երբ 20 տարվա մեջ առաջին անգամ արտաքին գերատեսչության գլուխ կանգնեց պրոֆեսիոնալ դիվանագետ, ըստ տրամաբանության, պետք է որ անցյալում եղած բացթողումները շտկվեին, նախարարության գործունեությունը կատարելագործվեր եւ հղկվեր: Սակայն հույսերն ի դերեւ ելան: Այսօր այդ «թագավորությունում ինչ-որ բան սխալ է»: Ո՞րն է խնդիրը: Առանց մտնելու մանրամասների մեջ՝ կարելի է նշել ամենակարեւորը. այսօր դիվանագիտական ծառայությունում ամուր դիրքեր է գրավել մարտնչող դիլետանտիզմը: Համոզվելու համար աչքի անցկացրեք մեր դեսպանների ցուցակը: Մնացածն ածանցյալ է:
Ինչ վերաբերում է դիվանագետի տուն չդառնալուն, ինչ աստիճան էլ որ նա ունենա` ազգային խայտառակություն է: Գիտե՞ք արդյոք մեկ այլ երկիր, որի դիվանագետներն այդպես թքեն իրենց խմած ջրհորի մեջ եւ դատափետեն սեփական իշխանությունները արտասահմանյան առաքելությունն ավարտելուց հետո: Էլ ինչո՞վ են նրանք տարբերվում իրենց այն հայրենակիցներից, որոնք պատրաստ են համալրել միջազգային հոմոսեքսուալիստների շարքերը, միայն թե բույն դնեն արտասահմանում: Համաձայն չե՞ս քո իշխանության ներքին եւ արտաքին քաղաքականության հետ: Քո գործն է: Բայց ծառայիր ազնիվ եւ հարգիր լոյալության կոդեքսը: Այն անխախտ է: Իսկ եթե հեռանում ես, հեռացիր պատվով, տղամարդավարի, առանց օյինբազությունների:
Ինձ կարող են առարկել: Ինչո՞ւ այդքան հիվանդագին ընդունել մեր դիվանագետների դրսում մնալը, երբ հազարավոր հայեր լքում են Հայաստանը: Նրա համար, որ վերոբերյալ ծառայությունների զինվորագրյալների հեռանալն արգահատելի է բարոյական առումով եւ ուխտազանցություն` ծառայողական կոդեքսի տեսանկյունից: Ամենուր կան շտեյկբրեխերներ` դավաճաններ: Մենք նրանց մասին չենք խոսում: Իսկ նվիրյալները երկիրը չեն թողնում, մենության չեն մատնում հարազատին, եթե նրա վիճակը ծանր է: Ընդհակառակը՝ նրանց վերաբերվում են ավելի հոգացավ, որովհետեւ դրանք անքննելի կատեգորիաներ են, բացարձակ արժեքներ: Սիրիր հայրենիքդ նաեւ վատ եղանակին: Սա պետք է լինի բանական մարդու պոստուլատը` կանխադրույթը:
Բնականաբար, կարող է հնչել սակրամենտալ` ավանդական հարցը. ի՞նչ անել: Ամենից առաջ դիվանագիտությունը, ինչպես նաեւ ուժային բոլոր կառույցները հայտարարել ապաքաղաքական, ապագաղափարախոսական, վերկուսակցական գոտի: Հակառակ դեպքում դեմոկրատիայի մասին երազելն անգամ ավելորդություն կլինի: Հիմնովին վերափոխել արտգործնախարարությունը: Վախենալ պետք չէ: Այստեղ սայթաքումներն ու վրիպումներն այնքան շատ են, որ հարկ է դիմել արմատական-վիրաբուժական միջոցների: Ընդհուպ կազմալուծել ԱԳՆ-ն` թողնելով այնտեղ մի քանի տասնյակ բարձրակարգ եւ կարող մասնագետներ (դրանք, բարեբախտաբար, կան), որոնք «քաշում» են ողջ բեռը, սակայն ստվերում են մեկուսացված առանցքային պրոբլեմների լուծումից, եւ որոնք երբեք չեն դառնալու դեսպաններ: Հետո հավաքել նոր թիմ: Ազգի արգանդը դեռ չի չորացել եւ չի դադարել մտածող ուղեղներ ծնել: Անաչառ, բաց եւ թափանցիկ ճանապարհով մեկտեղել շնորհալի երիտասարդների:
Արգելել «դուրսպրծուկների» մուտքը նախարարություն, որոնց հղփացած եւ թերուս ծնողները, քամելով Հայաստանի բոլոր «հյութերը», հիմա էլ երազում են իրենցից ընդամենը մի քիչ ավելի կարդացած ժառանգներին տեսնել դիվանագետի փառքով պսակված: Դափնեպսակը չէ, որ զարդարում է գլուխը, այլ` հակառակը: Մեկ էլ, եթե ուզում ենք ունենալ իրոք գործող դիվանագիտություն, ստիպված ենք հարգել այդ արվեստի ոսկե օրենքը: Ասել կուզի՝ պինդ փակել դեսպանության դռները դիլետանտների առաջ: Ամեն մարդ թող անի իր գործը` վարսավիրը մազ կտրի, շինարարը տուն կառուցի, իսկ արտաքին քաղաքականությամբ թող զբաղվեն միայն ու միայն դիվանագետները, ինչպես որ գրեթե չորս դար առաջ ասել է բոլոր ժամանակների մեծագույն դիվանագետ կարդինալ Արման Ռեշիլիեն: Մարդկությունն այլ բան դեռ չի հնարել:
Կարծիքներ