Կանոն գրչության. Ավագ Եփրեմյան

***

Գրի առնելու և գիր անելու տարբերությունն զգալն է ու այդ տարբերությունը փաստելը (իհարկե` դարձյալ գրով)…

Քարերդ կառույցիդ պատերին`կառույցիդ տրամաբանությամբ. այստեղ քեզնից առաջ եկածների ու քեզնից հետո եկողների հետ ես: Բայց` մենակ, երբ վերջին քար-վերջին տողդ տրամաբանություն չէ, կռահումին է սպասում կատարին ամուր նստելու համար:

***

Դասագրքային ճշմարտություն է, ապրվող կյանքը գրականություն չի դառնում, գրականություն դառնում է ապրված կյանքը: Ուզում է ասել` հուշը: Ասում էլ է, որովհետև ուզածը զուտ գեղագիտության միջօրեականներն են, որոնք կենում են աշխարհագրության կողքին:

Կյանքի և գրականության հարաբերություններն այդ դեպքում անվերջ բարդ են թվում: Եվ հայտնվում է ամենուր ապրող հուշն ու պահանջում ուրիշ դասագրքեր…

***

Քանդվել է, խախտվել է, քայքայվել է կապը ժամանակների…Սա գուցե և դիտարկելի իրողություն է այլևս: Գուցե դիտարկելի է եղել միշտ, և մենք խոսում ենք ժամանակի հատկություններից մեկի մասին ընդամենը: Գուցե:

Այսուհանդերձ, ժամանակների կապերը հայտնագործելը մարդու անելիքներից մեկն է:

Դասականը մեր ժամանակակիցը չէ, եթե կապերը քանդված ենք տեսնում, և հակառակը` եթե փորձում ենք հայտնաբերել դրանք:

***

Ուշադրություն առնել մարդուն պատահած դեպքերը կամ մարդու մեջ եղած դեպքերը տեսնելու փորձ անել, որքան են սրանք միմյանցից հեռու: Ճիշտ այնքան, երևի, որքան ինքդ քեզ մոտենալու և ինքդ քեզնից հեռանալու տարածություն ունես ամեն բառն արտաբերելու պահին:

***

Միևնույն ժամանակի մեջ ապրվում են անհաշիվ կյանքեր: Սա տեղի է ունենում սովորական կամ տեսանելի տարածության մեջ:

Բայց ահա ժամանակի հետ հարաբերվելու եղանակներն էլ տարբեր են: Մեկը, մասնավորաբար, ժամանակից դուրս գտնվելու պարագան է, ընդ որում` դարձյալ իր տարատեսակներով:

Ասենք նաև որ բանաստեղծության մեջ հնարավոր են ժամանակի հետ հարաբերվելու բոլոր եղանակները:

***

Ոչ երկինքն է մերը ոչ երկիրը: Մերը պիտի լինեին հարցերը, որոնք սակայն, կամ երկնքում են, կամ երկրի վրա, իսկ դրանք մերը չեն:

Մենք փաստեր ենք, մենք ապացույցներ ենք ընդամենը, երկնքի ու երկրի` երբեմն բանավիճող ձեռքերում:

Մի հույս, թե արդարացում էլ կա. գրել-կարդալ գիտենք…

“Ինչպես եվ է”