Կանոն գրչության. Հրաչյա Սարիբեկյան

Պատուհանից դուրս նայեցի, գնացքը կայանել էր: Լույսը բացվել էր: Արթնացել էի, թվաց` արթնացա երկու անգամ, իրար ետևից` երկրորդ անգամը` գիտակցելուց հետո, որ արթնացել եմ:

Եթե ուզում եք` արթնությունն անկեղծ հիացում պատճառի, անհրաժեշտ է, որ քունն իր գործը ձեզնից աննկատ տեսնի. մի նախապատրաստվեք քնելու:

Ասես գոյություն չունեցած տեղից հայացքիս առջև կայարան` նրա թիկունքում` շենքեր էին հառնել: Հասկացա, որ չեմ նկատել` ինչպես եմ քնել, բայց անհավատալի թվաց, որ աչքդ բացելուց հետո աշխարհի ձևը փոխված տեսնես: Հիշեցի, որ մշտապես արթնացել եմ շրջակայքս գտնելով այնպիսին, ինչպիսին աչքերս փակելուց առաջ էի տեսել: Թվաց` խզվեց աշխարհի ու իմ հիշողության կապը, հետո հասկացա, որ տարածությունն է առաջ անցել ժամանակից:

Ոչ ոք այլևս չկար ուղեկառքում: Դուրս եկա գնացքից, քայլերս ուղղեցի դեպի օտար, իմ հիշողության հետ կապը խզած քաղաքը: Երբ քաղաքն սկսեց ծանրաբեռնվել մանրամասներով, թվաց` ոչ թե քայլում, այլ մխրճվում էի նրա մեջ, ասես արածդ քայլին հասնելու համար անհրաժեշտություն կար մի քանիսն էլ անել: Մի պահ կանգ առա, նայեցի շուրջս. ասես գնացքն, այնուամենայնիվ, վթարի էր ենթարկվել, որ ես այդտեղ էի: Քաղաքի ճարտարապետական ոճն արտառոց էր այն աստիճան, որ հայացքիս կողմից դիմադրության էր հանդիպում: Մի ակնթարթ մերժեցի նման քաղաքի գոյության հնարավորությունը, հաջորդ պահին ինձ թվաց` ականատես եմ տարածության հետ կատարած դիպվածի:

Շարժվեցի առաջ: Հայտնվեցի հրապարակում, որտեղ ամբոխը եռուզեռի մեջ էր. մարդիկ խառնված այս ու այն կողմ էին գնում, ասես նրանց ուղեղներում վայրկյանը մեկ զարթուցիչներ էին զնգում:

Հրապարակը դիմահայաց ութ նմանակ շենքերի շրջանակի մեջ էր: Նկատեցի, որ իմ տեսադաշտում ութ անգամ չեն կրկնվում միայն արևն ու շենքերից մեկի ճակատային մասի մեծ ժամացույցը, որի սլաքներն անշարժ էին: Ինձ հանկարծակիի բերեց սլաքների լսելի տեղափոխությունը, թվաց` հորս հարության ժամը խփեց: Հետո հասկացա` ինչու եմ այդ քաղաքում, ինչու են ոտքերս ինձ ուղիղ հրապարակ բերել, և աչքս ինչու է անմիջապես ժամացույցին ընկել, երբ այն ցույց էր տալու հորս հուղարկավորության ժամը: Ես սպասում էի այդ ժամին. իմ ներսում անտես ժամացույց կար, որի զանգն անլսելի հնչել էր, և դրսում ինձ հաջողվել էր տեսնել այդ ժամացույցը: Ազատ շունչ քաշեցի. գնացքն ինձ իրոք վերջին կայարան էր հասցրել:

Վերջին կայարանում կանգնած` վերադարձի գնացքին էի սպասում: Երկաթուղու լուսակիրը կարմիր էր. կարմիր լուսակիրներն ինձ միշտ էլ անհանգստություն են պատճառել: Լսվեց մոտեցող գնացքի ազդանշանը, անհանգստությունս ակնթարթորեն փոխվեց տագնապի: Նայեցի գրպանիս ժամացույցին. այլևս կասկած չէր մնում, որ մեկ օրով հայտնված մարդիկ հորս մարմինն արդեն հողին են հանձնել: Բարձրացա գնացք, նստեսի պատուհանի մոտ: Վերջին անգամ հայացքս ընկավ ժամացույցի պատկերով իմ հիշողություն մտած քաղաքին, նրա կայարանին, որ հանկարծակի դատարկվեց, կայարանի հերթապահ ոստիկանին, որին ասես մենակ թողեցինք այդ քաղաքում: Մի պահ նա որսաց հայացքս, աչքով արեց, ասես ի նշան այն բանի, որ իմ գնացք նստելն իր փոքրիկ խորամանկության շնորհքն էր:

Գնացքը ցնցվեց, շարժվեց տեղից:

Ժամանակն ընթացք էր վերցնում, հեռանում էր այդ քաղաքից: Փորձեցի հաշվել վերադարձի ժամանակը` ուղևորվելուց առաջ ամբողջ հեռավորությունը հաղթահարել մեկ ակնթարթում` գնացքին թողնելով միայն տարածության հաղթահարումը: Չգիտեի` որքան ժամանակում է գնացքը մեր քաղաքից ինձ հասցրել վերջին կայարան: Հիշեցի, որ մեր քաղաքի երկաթուղու կայարանից դուրս գալուց առաջ աչքս անընդհատ ժամացույցին էի գցում, զգացի, որ կորցնում եմ զգոնությունս` չեմ հիշում` ժամը քանիսն էր:

Գնացքն արագություն էր հավաքում: Ինձ հետ էր տանում իմ հիշողության մեջ քարացած քաղաքը, և ես տագնապում էի, որ անցյալը մնում է շոշափելի: Պատուհանից պատկերներ էին երևում, որոնք ապակիների պես իմ հիշողությունը չի կարողացել որսալ. աշխարհի ձևը դառնում էր անորսալի: Պարզ էր, որ աշխարհն այնքան ժամանակ կփոխի իր ձևը, մինչև որոշակիություն ստանա մեր քաղաքի տեսքով: Ձևերն այնտեղ անփոփոխ են, այդ իսկ պատճառով` հեշտ մտապահվող, մինչ մտապահելու կարողությունը հետ է մնում ժամանակի ընթացքից:

Հատված «Գուշակություններ հայելիներով» վիպակից