Ի՞նչ արժեք ունեն եվրոպական «արժեքները»

Եվրախորհրդարանի՝ Հայաստանի հարցով մշտական զեկուցող, հայամետ գործիչ Միրիամ Լեքսմանն «անկեղծորեն ողջունել է» Եվրամիությանն անդամակցության գործընթաց սկսելու Հայաստանի կառավարության որոշումը։ Իսկ այդ միությանն «անհրաժեշտ պայմաններին» համապատասխանելու և ԵՄ արժեքները կիսելու դեպքում նման երկրներն, իր ասելով, «միշտ պետք է ցանկալի լինեն»: Իսկ որո՞նք են այսօրվա «անհրաժեշտ պայմաններն» ու «արժեքները»: Ձևականորեն դրանք հայտնի են՝ օրինական ընտրություններ, պետական ինստիտուտների՝ մեկը մյուսի նկատմամբ ազդեցության բալանսավորում, կոռուպցիայի դեմ պայքար, օրենքի առջև բոլորի հավասարություն, մարդու իրավունքներ և այլն, և այլն: Դրանք այն պայմաններն են, որոնք բարձրաձայնվել են նախկինում և շարունակվում են բարձրաձայնվել այս օրերում: 

Իրականությունը, մեղմ ասած, մի փոքր այլ է: Եթե մի քանի տասնամյակ Թուրքիան չէր դառնում ԵՄ անդամ՝ Բրյուսելի կողմից դրա պատճառ էր ներկայացվում գաղափարական կողմը: Չնայած Թուրքիան բազմիցս հայտարարում էր, որ խնդիրը զուտ կրոնական է: Եվ Եվրամիությունն էլ ընդամենը քրիստոնեական երկրների ակումբ է: Այսօր կարծում եմ, որ դա հաստատ հիմք չէ. եթե այդպես լիներ, ապա Լոնդոնի քաղաքապետն, օրինակ, մահմեդական, այն էլ պակիստանցի չէր լինի արդեն բավական ժամանակ: Եվ ոչ միայն Լոնդոնի, այլ մի քանի այլ խոշոր բրիտանական քաղաքներինը: Բացի դրանից, սևամորթների կամ ասիական ծագումով անօրինական ներգաղթյալների նկատմամբ օրենքն ավելի «բարեհամբույր» չէր լինի, քան բնիկ անգլիացիների նկատմամբ: Ինչն արտահատվում է նրանով, որ առաջինները կարող են խանութներ թալանել կամ բռնարարքների դիմել, իսկ դրա դեմ նույնիսկ սոցցանցերում արտահատված խոսքը պատժվում է խստորեն: 

Իհարկե, կարելի է հակաճառել, որ ՄԹ-ն ԵՄ անդամ չէ, ու նրա օրենքները ԵՄ երկրների համար չեն գրված: Բայց ողջ խնդիրն այն է, որ բացի արևելաեվրոպական մի քանի երկրից, որտեղ ինքնուրույն քաղաքականություն են վարում՝ արժանանալով ԵՄ ֆինանսական տույժերի,  մնացածներում իրավիճակն այդ առումով ավելի դաժան է, քան Անգլիայում: Ի դեպ, բարեհաճ վերաբերմունք է տիրում ոչ միայն էթնիկ, այլև սեռական փոքրամասնությունների նկատմամբ: Դա վաղուց արդեն նորությւն չէ, և նորությւն չէ ամառային «հպարտության միաամսյակների» ացկացումը ԵՄ երկրներում, և նույնիսկ ԵՄ-ն լքած ՄԲ-ում: Այդ առում խիստ տարածված երևույթ է ներառականությունը, ինչը սկսվեց որպես որոշակի առողջական խնդիրներ ունեցող երեխաներրի նկատմամբ վերաբերմունք: Հետո վերածվեց համընդհանուր քաղաքականության, ինչի արդյունքում, օրինակ, մասնագիտական կարողությունների փոխարեն աշխատանքի անցնելու համար պահանջվում էր, օրինակ, որևէ փոքրամասնական խմբին պատկանելը:

Ռուս-ուկրաինական պատերազմի սկզբնավորումով անհրաժեշտ պայմաննեն ավելի խստացվեցին: Վրաստանն, օրինակ, պատժվում է այն բանի համար, որ նա չբացեց ՌԴ-ի դեմ երկրորդ ճակատը, չնայած դա պահանջում էր ԵՄ ղեկավարությունը: Ձևականորեն, այն բարձրաձայնվում էր միայն Ուկրաինայի նախագահ Զելենսկու կողմից, սակայն այդ պահանջն աջակցություն էր ստանում Բրյուսելում: Եթե այդպես չլիներ, ապա կեսբերան կհայտարարվեր, որ Վրաստանը պարտավոր չէ դիմել այդ քայլին: Իսկ երբ վրացական իշխանությունը օրենսդրորեն սահմանափակումներ դրեց սեռական փոքրամասնությունների կամ արտերկրյա գործակալների գործունեության նկատմամբ, եվրոպական երկրների ղեկավարները բացահայտ միջամտություն ցուցաբերեցին նրա ներքին գործերին: Առանց պետական հրավերի ժամանում էին Թբիլիսի և մասնակցում էին ընդդիմության ցույցերին: Սակայն Ուկրաինայի նկատմամբ, օրինակ, վերաբերմունքը 180 աստիճանով այլ է, քանի որ նա պատերազմում է Ռուսաստանի դեմ հանուն արևմտյան շահերի: 

Ինչ մնում է Հայաստանի անվտանգությունն ապահովելուն (Արցախն արդեն եվրոպակլան քավորությամբ կորստյան է մատնվել), ապա արևելյան բռնապետի ագրեսիվ գործողությունները դատապարտող խոսքը գործի չի վերածվում:

Ընդ որում, խոսքն էլ հնչում է ոչ թե Եվրոպական Միության ղեկավարության, այլ առանձին պատգամավորների, ասենք, Միրիամ Լեքսմանի նման անձանց կողմից: Իսկ գործի վերածվելը կնշանակեր ադրբեջանական վառելիքաէներգետիկ ոլորտի նկատմամբ սահմանափակումների սահմանում: Ճիշտ այնպես, ինչպես դա արվել է ռուսականի նկատմամբ: Բայց քանի որ Ադրբեջանը ԵՄ հուսալի գործընկերն է, նրա նկատմամբ, բնականաբար, սահմանափակումներ մտցնել չեն պատրաստվում: 

Իհարկե, եվրոպական «անհրաժեշտ պայմաններն» ու «արժեքները» չեն սահմանափակվում վերը նկարագրվածով: Բայց դա էլ բավարար է, որպեսզի պատկերացում կազմվի, թե ինչ արժեք ունեն ընդհանրապես եվրոպական «արժեքները»: Էլ չասած, որ ԵՄ-ի հետ մերձենալը նշանակելու է ԵԱՏՄ-ի հետ խնդիրների առաջացում և այդ կազմակերպությանն անդամակցելու շնորհիվ ունեցած  տնտեսական առավելությունների կորուստ: Առանց պատկերացում կազմելու, թե երբ դրանք կփոխարինվեն ԵՄ տնտեսական առավելություններով: Եվ կփոխարինվեն ընդհարապես, թե ոչ. Վրաստանը մեզ օրինակ: