Հայալեզու սրբագրման նոր համակարգ. Հր. Աճառյանի անվ. Լեզվի ինստիտուտ

ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիայի Հր. Աճառյանի անվ. Լեզվի ինստիտուտում գործը եռում է։ Երիտասարդ գիտնականների մի խումբ Գիտության կոմիտեի կողմից ֆինանսավորվող «Երիտասարդ գիտաշխատողների հետազոտությունների աջակցության» ծրագրի շրջանակներում իրականացրել է «Հայերեն էլեկտրոնային սրբագրման համակարգ» գիտահետազոտական թեման:

Մերի Սարգսյան՝ ծրագրի ղեկավար, բ.գ.թ., դոցենտ. «Ուսումնասիրել ենք մի շարք օտարալեզու և հայալեզու սրբագրման համակարգեր՝ բացահայտելով մեր համակարգերի բաց կողմերը: Ցավոք, ներկա դրությամբ հայալեզու սրբագրիչները դեռևս ուղղագրական և քերականական խնդիրներ լուծելու սահմաններում են, ինչը օտարալեզու խմբագրիչներն արդեն հեշտությամբ լուծում էին նախորդ դարում: Ոչ մի հայալեզու սրբագրիչ դեռևս ի վիճակի չէ լուծելու ոճական և շարահյուսական սխալներն ուղղելու խնդիրներ: Սա ունի անշուշտ իր օբյեկտիվ պատճառները: Առայժմ հայերենի լիարժեք ձևային նկարագրության հարցը լուծված չէ, հայերենի ձևայնացման տարբեր փորձեր արվել են, սակայն լիակատար ձևային նկարագրություն ասպարեզում չկա: Իսկ էլեկտրոնային սրբագրման համակարգերի հիմքում լեզվի ձևային նկարագրությունն է ընկած, հատկապես եթե ցանկանում ենք լուծել ոճական և շարահյուսական խնդիրներ»:

Արձանագրված բացերը նկատի ունենալով՝ Լեզվի ինստիտուտի աշխատակիցները armspell.am վեբ կայքում գործող էլեկտրոնային շտեմարան են ստեղծել: Շտեմարանն ունի մեծածավալ տվյալների հենք և լիարժեք իրականացնում է իր առջև դրված սրբագրման աշխատանքը: Հասանելի կլինի մեկ ամսից՝ աշխատանքն ամբողջությամբ ավարտելուց հետո. «Հայերենի էլեկտրոնային սրբագրիչի տվյալների շտեմարանը կազմված է հետևյալ աղյուսակներից՝ բառույթ, խոսքի մաս, հոգնակի թվի տիպ, հոգնակի թիվ, թեքման տիպ, հոգնակի թվի թեքման տիպ: Համակարգն ավտոմատ կազմում է մուտքագրված բառերի թեքված ձևերը՝ ըստ մուտքագրված պիտակի: Օրինակելի նմուշները պատրաստի կազմություններ են, որոնք նախապես մուտքագրվում են համակարգ: Կարող են լինել նույն բառույթի մի քանի տիպեր»:

Գիտական հետազոտությունն իրականացնող խմբում ընդգրկված է նաև Լեզվի ինստիտուտի ընդհանուր և համեմատական լեզվաբանության բաժնի ավագ լաբորանտ-հետազոտող Սեդա Եղիայի Բաղրամյանը, որը նույն ինստիտուտում նաև հայցորդ է: Տեխնիկական և վեբ-կայքի աշխատանքներն արվել են «ԱԻՍՏ ԳԼՈԲԱԼ» հոլդինգի հետ համատեղ: Սրբագրման համակարգի ստեղծողները նշում են, որ այն կարելի է գործակցելի դարձնել նաև օտարալեզու սրբագրման համակարգերի հետ: Նրանց կողմից թեմայի վերաբերյալ գիտական հոդվածներ են գրվել հայաստանյան և միջազգային գիտական ամսագրերում (Sargsyan M. A., Some Observations on Armenian Electronic Proofreading Systems, ''World Science'', №6 (34), Vol. 8, June 2018, Warsaw, Poland, pp. 21-24, DOI:https://doi.org/10.31435/rsglobal_ws/12062018/5888):
Չնայած նշված հոդվածին՝ Մ. Սարգսյանը ափսոսանքով է նշում, որ “Scopus” գիտատեղեկատվական շտեմարաններում հաշվառվող ամսագրերում թեմայի շուրջ դեռ հրապարակում չկա: Ծրագրի ղեկավարը կարծիք է հայտնում, որ թեման արդիական է և քիչ ուսումնասիրված, ինչն էլ նշված շտեմարաններում հաշվառվող ամսագրերում հանդես գալու հնարավորություն է տալիս. «Գիտական արդյունքը միջազգայնացնելուց առաջ, կարծում եմ, անհրաժեշտ է լիարժեք ձևով հանրայնացնելու մեխանիզմ մշակել, ցույց տալ, թե աշխատանքը ինչպես կարող է կիրառվել ոչ միայն Հայաստանում, այլև Հայաստանից դուրս, ինչ դեր կարող է ունենալ, ինչով է կարևոր և օգտակար: Անհրաժեշտ է հասկանալ, թե ինչ արդիական խնդիրներ են լուծվում դրանով: Օրինակ՝ հայանպաստ ինչ դեր ունի, արդյո՞ք կարևոր է մեր երկրի զարգացման և հայապահպանության գործում: Կարևոր քայլ է նաև օտարերկրյա համանման աշխատանքների հետ համեմատելը, ցույց տալ, թե ինչքանով կարող է գործակցելի դառնալ, ինչ դեր ու կշիռ կարող է ունենալ միջազգային համագործակցության մեջ»:

Առաջիկայում սրբագրման համակարգը կմեկնարկի աշխատանքն ու կկայանա շնորհանդեսը։ Երիտասարդ գիտնականները տրամադրված են ավելիին, քան արվել է առ այս պահը: Նրանք ձգտում են ևս մեկ դժվար, բայց և արդյունավետ քայլ անելու՝ սրբագրման համակարգը ներդնելու օպերացիոն համակարգերում: Եվ անելու դա օր առաջ՝ անհամբերությամբ: