«…Երբ նրանք եկան իմ ետևից, արդեն չկար մեկը, որ պայքարեր ինձ համար»

«Երբ նրանք եկան կոմունիստների ետևից, ես լռեցի, քանի որ կոմունիստ չէի, երբ եկան սոցիալ-դեմոկրատների ետևից, ես լռեցի, քանի որ սոցիալ-դեմոկրատ չէի, երբ նրանք եկան արհմիության ակտիվիստների ետևից, ես լռեցի, քանի որ արհմիության անդամ չէի: Երբ նրանք եկան իմ ետևից, արդեն չկար մեկը, որ պայքարեր ինձ համար»: Սա հատված է գերմանացի բողոքական աստվածաբան, Ավետարանչական բողոքական եկեղեցու քահանա (պաստոր) Մարտին Ֆրիդրիխ Գուստավ Էմիլ Նիմյոլերի (1892-1984) 1946 թվականի ելույթից: 1941-45 թթ.-ին պաստորը բանտարկված է եղել գերմանական «Դախաու» համակենտրոնացման ճամբարում:

«Ինչի այսօր Հայաստանում դատավոր կա, որ վարչապետի ասածը կարողա չանի՞»: Սա ՀՀ վարչապետ կարգված Փաշինյան Նիկոլի հայտնի «հեղափոխական» արտահայտությունն էր: Բայց վաղուց արդեն պատմության աղբարկղ է նետված հեղափոխականությունը վարքագծում՝ որպես նվիրյալներ, և գործողություններում՝ որպես բարեփոխիչներ: Միաժամանակ, առկա է «հեղափոխական», այսինքն՝ ամեն ինչ ավերելու, մտայնությունը: Եվ ոչ միայն առկա է, այլև գերիշխող մտայնություն է Հայաստանում: Ու նշանակություն չունի, որ դրա պատճառով մեր հայրենիքը հսկայական կորուստներ է կրել և կրում, դաժան փորձություններ է տարել և տանում այսօր: Եվ ավերվածություններն առկա են  թե՛ արտաքին քաղաքականության բնագավառում և թե՛ հատկապես ներքին կյանքում: Ապօրինությունների և անօրինականությունների տեսքով ավերվածություններն ամենուր են՝ համայնքային ընտրություններում, պետական կամ համայնքային հաստատությունների ղեկավարների նկատմամբ հետապնդումներում, իրավական հալածանքներում և այլն: Ասենք «Այբ» կրթահամալիրի նկատմամբ, ԱԱԾ նախկին պետ Արթուր Վանեցյանի նկատմամբ, հայրենասեր համայնքապետերի և ռազմական գործիչների նկատմամբ, քաղաքական բանտարկյալների առկայության երևույթով և այլն: Եվ դրա հետ մեկտեղ առկա է ապաշնորհ պետական կառավարում, ապաշնորհ սոցիալ-տնտեսական և կրթա-մշակութային քաղաքականություն... 

Վերադառնանք վարչապետի ասածը «կարողա չանող կամ անող» դատավորների հարցին: Նախկինների կոռուպցիոն արարքների դեմ պայքարի անվան ներքո դատական համակարգ ներառվեցին անձինք, որոնց միակ նպատակը իշխող քաղաքական ուժի կամ ավելի ճիշտ՝ իշխող անձի ապօրինի կամքի կատարումն է: Միաժամանակ, հալածանքների գնով փորձ է կատարվում ենթարկեցնել նաև արդեն կայացածներին: Ապօրինի կամքի, քանի որ ժողովրդի իշխանության անվան ներքո իշխանության ուզուրպացումը (լատիներենից՝ զավթում, գրավում) նույնիսկ տեսականորեն չի կարող լինել օրինականության շրջանակներում: Եվ վարչապետի պաշտոնը զբաղեցնող անձն էլ, համենայն դեպս, այն մարդը չէր, որ նվազագույն պահանջմունքների բավարարմամբ երկիր շենացներ: Եվ երեք ու կես տարվա կառավարման արդյունքում ձևավորվեց այն իրականությանը, որ գիշերային մղձավանջում անգամ չէինք սպասի: Ժամանակին, որպես ընդդիմադիր լրագրող և պատգամավոր, հենց այդ անձն էր ամենից շատ և ամենից խիստ դատապարտում դատավորների կախվածությունը իշխող քաղաքական ուժից: Եվ նրան հնարավորություն տրվեց կյանքի կոչել իր տեսլականը, եթե այն կեղծ չէր: Սակայն շատ արագ բացահայտվեց, որ այն գոյություն չուներ: Իրականում առկա էր հայրենիքի ապագայի հետ կապ չունեցող ամեն, ամեն ինչ: Եվ եթե առաջին օրերի հեղափոխական փոփոխությունների շնորհիվ, օբյեկտիվորեն սկսվել էր ձևավորվել իսկապես անկախ դատական համակարգ, ապա թե՛ օրենսդրական և թե՛ վարչական լծակներով ամեն ինչ վերադարձվեց ի շրջանս յուր: Ընդ որում, դա կատարվեց շատ ավելի կոպիտ ձևերով, ու ոչ միայն վերադարձվեց, այլև անկումը նախկինից շատ ավելի մեծ խորություն և ծավալ ընդգրկեց: 

Սակայն այս ամենում կա մի հանգամանք, որ համառորեն չի նկատվում հեղափոխական կոչված իշխանության կողմից: Ի դեպ, եթե այն որոշ չափով առկա էր նաև նախկինում, ապա գործող իշխանության դեպքում «կուրությունն» ավելի ուժգին է դրևորվում: Խոսքը տվյալ պահին գործող իշխանության ժամանակի մեջ անվերջ ու անսահման չլինելն է: Ու, ըստ այդմ, իշխանափոխությունից հետո նույն դատական համակարգից օրինական պաշտպանություն ակնկալելու հնարավորությունը: Այսօր դեռևս վարչապետի պաշտոնը զբաղեցնող  Փաշինյան Նիկոլին թվում է, թե ինքը երբևէ չի ընկնելու թախից: Եվ ըստ այդմ՝ ընկնելու հենց իր ձևավորած համակարգի դատավորներից մեկն ու մեկի ձեռքը: Եվ մի բան էլ՝ այսօր ոչ միայն դատական համակարգն է կոռուպցիայի դեմ պայքարի անվան ներքո փչացվում (ի դեպ, կոռուպցիան լատիներեն բառ է, որի իմաստներից մեկը հենց փչացումն է), այլև անընդհատ հարձակումներ են իրականացվում Մարդու իրավունքների պաշտպանի (ՄԻՊ) ուղղությամբ: Դրան գումարած՝ պաշտոնական տեղեկատվական շրջափակման մեջ  է պահվում պաշտպանի գործունեությունը: Գալիք տարվա գարնանը ՄԻՊ Արման Թաթոյանի փոխարինումը Փաշինյան Նիկոլին ձեռնտու անձով, բնականաբար, որպես հաղթանակ է դիտարկվելու վերջինիս կողմից: Արդեն նախանշված անձը (էական չէ նրա ով լինելը)՝ հաստատվելով ՄԻՊ պաշտոնում, իհարկե, կարդարացնի իրեն նշանակողի ակնկալիքները: Եվ կազատի նրանց «ավելորդ» գլխացավանքից: Եվ նրա նկատմամբ կդադարեցվի պաշտոնական տեղեկատվական շրջափակումը: Թեև չեմ կարծում, թե ինքը կկարողանա այնպիսի և այն ծավալի գործունեություն իրականացնել, որն անընդհատ տեղեկատվական հոսքի աղբյուր հանդիսանա: 

Սակայն այսպես կոչված «ժողովրդի իշխանության» կողմից չի գիտակցվում, որ Արման Թաթոյանից ազատվելն իր համար կնշանակի Պյուռոսյան հաղթանակ: Արդյունքում Փաշինյան Նիկոլն ու իր ուսապարկային շրջապատը կկորցնեն այն հզոր հաղթաթուղթը, որ կարող է պետք գալ Հայաստանի Հանրապետությանը: Թեև վստահ չեմ, որ դա երբևէ պետք կգա Փաշինյան Նիկոլի իշխանությանը: Բայց ավելի քան վստահ եմ, որ անձնապես պետք կգա թե՛ այսօր վարչապետի աթոռը զբաղեցնողին և թե՛ նրա կամակատարներին:

Ու չեմ կարծում, թե իրենց կողմից նշանակված ՄԻՊ-ն իշխանափոխությունից հետո հենց իրենց նկատմամբ չի վարվելու այնպես, ինչպես կվարվի իր նշանակումից անմիջապես հետո Նիկոլին ոչ հաճելի անձանց նկատմամբ: Իսկ որ իշխանափոխությունը տեղի է ունենալու շատ մոտ ապագայում՝ ես կասկած չունեմ: Դրա վկայությունը խորհրդարանական ընտրությունից կես տարի անց անցկացված համայնքների ավագանիների ընտրություններն էին: Դրանք ցույց տվեցին, որ ինքն այլևս չունի լուրջ աջակցություն նույնիսկ իր «սիրելի» ժողովրդի՝ անհայրենիք արարածների կողմից: Ու մի օր էլ հենց ինքն ու իր ուսապարկերը կվերհիշեն պաստոր Մարտին Նիմյոլերի վերը նշված խոսքը՝ արտասանված 75 տարի առաջ: