Իման Հումայդան Յունես . Բ՝ ինչպես բնօրրան... ինչպես Բեյրութ

«Անտարես» հրատարակչությունը շուտով լույս կընծայի լիբանանցի գրող Իման Հումայդան Յունեսի «Բ՝ ինչպես բնօրրան... ինչպես Բեյրութ» վեպը՝ արաբերենից Սոնա Տոնիկյանի թարգմանությամբ: Ներկայացնում ենք ﬕ հատված վեպից:

Պահարանում իրերիցս էլ ոչինչ չէր ﬓացել։ Այն աﬔնը, ինչ ինձ պետք էր, արդեն պայուսակումս էր։ Լաման ու Քարիմը վերջին կիսամյակից հետո էլ դպրոց չէին գնացել։ Փորձեցի ինքս նրանց սովորեցնել։ Մեկ-երկու օր, հետո ձեռք քաշեցի։ Դեռ աﬕսներ առաջ էի իրերս դրել պայուսակներիս ﬔջ, թողել էի ﬕայն ﬕ քանի ջինս ու սպորտային հագուստ։ Երբ Տալալը տեսնում էր, որ ես էլի բացել ու վերադասավորում եմ պայուսակները, հարցնում էր. «Ո՞ւր»։ Նա անընդհատ կրկնում էր իր հարցը, ու ես անընդհատ կրկնում էի պատասխանը. «Գնում եմ եղբորս՝ Տոնիի մոտ, Ավստրալիա։ Էնտեղ ﬕ գործ կգտնեմ, նրա հետ ռեստորանում կաշխատեմ, ամանները կլվանամ, կեփեմ կամ էլ մասնագիտությամբ կաշխատեմ՝ երաժշտության դասեր կտամ»։ Տալալի հարցից ﬕնչեւ պատասխանս երկար լռություն էր տիրում։ Դրան այլ հարցեր էին հաջորդում, որոնց ես խուսափում էի պատասխանել։ Սպասում էի ու շուրջս կատարվողից ինքս ինձ շեղում՝ կարդալով Խուսեյֆայի տված վեպերը։ Դրանք պատմում էին հերոսների ու նրանց կյանքի մասին, որը ոչ ﬕ բանով նման չէր ﬔր կյանքին:

Իմ ու երեխաների բոլոր հագուստները պայուսակներում էին, ու աﬔն անգամ, երբ ﬕ բանի կարիք էի ունենում, տակնուվրա էի անում պայուսակը, որ գտնեմ։ Փորձեցի իրերը դասակարգել տարբեր պայուսակներում՝ իմ իրերը ﬔկում, իսկ երեխաներինը՝ մյուսում։ Հաճախ պայուսակները դատարկում էի գորգին, սրբում դրանց փոշին, նորից իրերը հետ դասավորում։ Երեխաների շորերը ﬕ կողմ էի դնում, հետո նորից հատ-հատ ծալում։ Բամբակյա վերնաշապիկներն առանձին, տաբատներն առանձին։ Ծալում էի ներքնաշորերն ու տեղավորում պայուսակի անկյուններում։ Հետո զննում էի բերանները բաց պայուսակները, մոտենում, որ փակեմ դրանք, ու ինքս ինձ ուրախանում էի, թե ինչ հմտության ու կատարելության են հասել ձեռքերս։ Մաքուր, դասակարգված, արդուկված ու ծալված հագուստները սպասում էին ինձ հետ ﬕ ուրիշ տեղ ﬔկնելուն։ Բայց որոշ ժամանակ անց ինձ այդ աﬔնը շատ ﬕաﬕտ թվաց, ու ես նորից խառնեցի հագուստներն ու ﬓացած իրերը ու դրանք ոնց պատահի, անկանոն տեղավորեցի պայուսակներում։ Ասում էի, որ դա ինձ ոչ թե հոգնեցնում է, այլ գուցե նույնիսկ ուժեղացնում։ Առավոտյան արթնանում էի ու աչքս գցում պայուսակներին, համոզվում էի, որ դրանք դեռ իրենց տեղում են, փակված են ու սպասման ﬔջ։ Ասում էի, որ դրանք նման են ինձ... բոլորս էլ փակ ենք ու սպասման ﬔջ։ Էլ չէի կարողանում զսպել անհամբերությունս՝ սպասելով, թե երբ եմ տան շեﬓ անցնելու: Սպասում էի թղթերիս ու վիզային։ Անվերջ օրերն էի հաշվում։ Տալալը ճամփորդությամբ ոգեւորվեց, երբ ներգաղթի համար դեսպանատուն դիﬔցինք Կիպրոսում։ Նա ասաց, որ այդպես իրեն ավելի հանգիստ կզգա ու գրելու համար ազատ ժամանակ կունենա։ Առաջին անգամ ﬔզ հետ Կիպրոս ﬔկնեց։ Երբ ﬔզ դեսպանատանն ասացին, որ պիտի սպասենք, նորից հետ եկանք՝ այստեղ սպասելու։

Աﬔն անգամ, երբ ﬔնք ապաստարան էինք վազում, ես հետս ինչքան կարող էի՝ շատ պայուսակ էի վերցնում։ Տալալը զայրանում էր իմ՝ իրար խառնվելուց ու ձեռքիս իրերի շատ լինելուց։ Ես ուրիշ ընտրություն չունեի, երբեﬓ ինքս ինձ ասում էի՝ իսկ ի՞նչ կլինի, եթե ﬕ քանի օր ﬓանք ապաստարանում, ﬕ՞թե չպիտի պատրաստ լինեմ դրան, ուտելիք, ծածկոցներ, խաղալիքներ ու գրքեր վերցնեմ։ Ապաստարանի համար իրերը պատրաստելիս կանգնում էի, նորից թվարկում դրանք՝ համոզվելու համար, որ անհրաժեշտ աﬔն ինչ վերցրել եմ։ Ասում էի նաեւ՝ իսկ ի՞նչ կլինի, եթե արկը գա ու ﬔր տան ﬔջ ընկնի, պատերն ու առաստաղը պայթեցնի, պահարանների ﬔջ եղածը գետնով ﬔկ ցրի։ Մեր ճամփորդական անձնագրերն ինձ մոտ էին՝ ծղոտե փոքրիկ պայուսակիս ﬔջ։ Ես այն կախում էի ուսիցս՝ ուր էլ որ գնայի. սարսափում էի այն կորցնելու մտքից։

Տալալը մոտենում էր տոպրակներից ﬕ քանիսը վերցնելու՝ քթի տակ բողոքելով իմ՝ իրար խառնվելուց ու իրերի շատ լինելուց։ «Էս աﬔն ինչը քեզ պե՞տք ա լինելու»,– հարցնում էր՝ ասես ծաղրելով, գլխով ցույց տալով իմ շուրջը գետնին սպասող ցելոֆանե տոպրակների ու փոքրիկ պայուսակների կույտը։ Կռանում էր, ձեռքը ﬔկնում՝ փորձելով բացել տոպրակները, որ տեսնի, թե ինչ կա դրանց ﬔջ, ու տանը թողնի այն, ինչն իրեն ավելորդ կթվար։ Բայց ես ﬕ կողմ էի հրում Տալալի ձեռքը՝ ուշադրություն չդարձնելով նրա ﬔկնաբանություններին, ու տոպրակները նորից էի կապում։ Համարյա համբերությունս կորցրած՝ ասում էի. «Գնա՛ ներքեւ... գնա՛, չեմ ուզում, որ ինձ օգնես... ﬔնակ թե Լամային տար հետդ»։ Ինձ Մահան էր օգնում, երբ տեսնում էր, թե ինչ վիճակում եմ։ Ղասանն էլ էր օգնում, չնայած նա երբեք չէր գալիս ապաստարան. վերցնում էր տոպրակներն ու իմ հետեւից իջնում աստիճանները։ Տոպրակները դնում էր ապաստարանի դռան առջեւ ու Մահայի բնակարան վերադառնում։ Ղասանի մահից հետո Մահային էլ առաջվա նման չէի տեսնում։ Նրա սպանությունից հետո ﬕ քանի աﬕս անընդհատ այցելում էի նրան։ Նա երբեﬓ գնում էր իր քաղաքը լեռներում եւ երկար ու ձիգ շաբաթներ այնտեղ ﬓում։ Երբ հետ էր գալիս, ասում էր, որ որոշել է կյանքի կերպը փոխել, ուզում է բնակարանն այլ գույնով ներկել ու նաեւ փոխել բազկաթոռների ու վարագույրների գործվածքը։ Հետո ժամանակն անցնում էր, պատերազմը շարունակվում էր, Մահան նորից քնելու էր գնում Վարդայի բնակարանում կամ ապաստարանում ու ոչինչ չէր փոխում։ Նրա մոտ նոպաներ սկսվեցին, ասես ուր որ է՝ խեղդվելու էր: Երբ նրա հետ էի լինում, ասում էր, որ դաստակը սեղﬔմ՝ «Սեղﬕ՛ր էստեղ... էստեղ»՝ ցույց տալով իրար սեղմած ափերը: Նա գլուխը թեքում էր դեպի իր դաստակները, ասես ուզում էր բռնել դրանք ﬕ երրորդ ձեռքով։ «Խնդրում եմ... հիմա կխեղդվեմ», ու էլ չէի լսում նրա ձայնը, երբ խոսում էր հետս, լսում էի ﬕայն կրծքավանդակից դուրս եկող հոգոցների տաք օդային ելեւէջները։ Նա շարժում էր շուրթերը խոսելու ունակությունը կորցրած ﬔկի նման:

Մինչեւ Ղասանի սպանվելը ﬔնք հաճելի երեկոներ էինք անցկացնում։ Երբեﬓ այնպես էի զգում, ասես ﬔր ընկերությունը ոչ թե քոլեջից էր սկսվել, այլ մարդկության ստեղծվելուց ի վեր։ Երբ երեկոները հավաքվում էինք, Ղասանը երգում էր։ Ես զարմանում էի Մահայի՝ անդադար սպասելու կարողության վրա։ Նա ﬕ քանի տարով ﬔծ էր Ղասանից ու, չնայած դրան, սպասում էր այն օրվան, երբ կամուսնանա նրա հետ։ Աﬔն անգամ, երբ հարցնում էի, թե ինչի է սպասում, ասում էր, որ Ղասանի մայրը դեռ չի համաձայնել, հետո ավելացնում էր. «Մի օր կհամաձայնի.... ես դա գիտեմ»։

Ղասանի մահից հետո երեկոները էլ չենք հավաքվում։ Հիշում եմ, թե ոնց էր Տալալը ﬔզ պատմում իր պատմվածքների մասին, որոնք գրում էր, հետո հրատարակում։ Արդենվաղուցոչﬕ պատմվածքավարտին չէր հասցրել։ Արդեն ﬕ քանի տարի կլիներ, ինչ նա ոչ ﬕ տեքստ չէր վերջացրել։ Նրա մոտ սկսած պատմվածքների կույտ էր հավաքվել՝ անհայտ ավարտով կիսատ պատմվածքների։ Դեռ շատ վաղուց ասել էր, որ վեպ է գրելու։ Դա դեռ քոլեջի տարիներին էր։ Երբ հարցնում էի՝ հիշո՞ւմ է արդյոք իր ասածը, ասում էր՝ ոչ։ Գուցե որովհետեւ հիշելը նրան ցա՞վ էր պատճառում։ Գուցե հարցե՞րս է՞լ էին ցավ պատճառում։ Տեսնում էի, որ սեղմում է ստամոքսն ու ասում՝ ա՜խ։ Չէր ուզում խոսել։ Զրույցն ընդհատվում էր, ու այդ ընդհատման ﬔջ ես կարդում էի ﬔր այն փոքրիկ բաները, որոնք ցրում էին ժամանակն ու սպասումը։ Ես դեռ հղի էի Քարիմով, երբ Տալալի ընտանիքը հարավից փախավ, որ ﬔզ հետ ապրի։ Տունը, որ առանց այդ էլ փոքր էր, ավելի փոքրացավ։ Փոխվեցին ﬔր՝ իմ ու Տալալի սովորությունները։ Օրեցօր նեղացող տարածքում այլ դասավորություն էր պետք։ Սկսել էի անհամբեր սպասել երեկոյին։ Մեր սենյակում մարﬕնս կպցնում էի նրա մարﬓին ու ձեռքս սահեցնում մաշկի վրայով, ասես նորից էի ծանոթանում նրա հետ։ Ուշադիր զննում էի՝ﬕնչ նա իր գրածն էր ուղղում։ Դեմքս մտցնում էի նրա վզի եւ կրծքավանդակի ծալքերի ﬔջ, սահեցնում էի շուրթերս ու քիթս, նրա հոտն առնում, աչքերս փակում էի ու երկա՜ր շնչում. շունչս պահում էի, ասես ուզում էի նրա հոտը հոգուս խորքում պահել։ Նա ﬕ կողմ էր դնում թղթերը, մոտենում էր այնպես, որ մարﬕնս ձեռքերի ﬔջ առնի, ու ժպտալով ասում էր. «Վիճակդ շա՜տ վտանգավոր է...»։

Շատ բաներ պատահեցին։ Մանր բաներ, որ իրար գլխի հավաքվեցին ու ﬕահյուսեցին ﬔր կյանքերը։ Մենք կարող ենք հիշել դրանք ամբողջովին կամ ﬕ մասը, բայց չենք կարող հասկանալ դրանց ընթացքը։ Ժամանակը գալիս է, ու ﬔնք աﬔն ինչ ընդունում ենք այնպես, ինչպես որ կա։ Դրանց մասին հարցերը զուտ շքեղություն են դառնում։ Մեր կյանքը ﬔր առաջին երազանքի համար շարունակական հուսախաբություն ու ցավ է դառնում, որն աﬔն առավոտ ավելի է ﬔծանում։ Տառապում ենք ծնվելիս, սիրելիս, լքելիս, լքվելիս, ու ﬔզ էլ ոչինչ չի ﬓում անելու, քան ցավից ծիծաղելը։

Տալալի ընտանիքի անդաﬓերը տարածվել էին տնով ﬔկ։ Տարածվել էին լիակատար ազատությամբ ու տարածել էին իրենց իրերը։ Տալալի հայրն ու մայրը Լամայի հետ փոքր սենյակում էին քնում։ Սալվան՝ Տալալի քույրը, եւ Աբբասը՝ նրա եղբայրը, որը պատրաստվում էր Գերմանիա ﬔկնել, քնում էին հյուրասենյակի այն անկյունում, ուր առաջ ճաշասեղանն էր։ Բարեկաﬓերի գալուց հետո Տալալն այն փակեց ու պատի մոտ դրեց։ Սկսեցինք ճաշել ցածր սեղանին, երբեﬓ էլ՝ խոհանոցում։ Ես անկարող էի որեւէ բան անել։ Նեղվածությունս զսպում էի բանականությամբ, ինչն էլ խլում էր իմ բոլոր ուժերը։ Ինքս ինձ ասում էի, որ ես խելացի կին եմ, որ բռնության այս օրերին խելացի կինը չպետք է իր փոքր տարածությունը լիակատար ազատությամբ տնօրինի, չպետք է քնքուշ լինի տղամարդու հետ, որին այլեւս ﬕայն ուրիշներով շրջապատված է տեսնում։

«Մշակութային Հրապարակ» ամսաթերթ