Միջոցառումներն ու փառատոները միտված են մանիպուլյատիվ կերպով ագրեսիան քողարկելուն

Մեր զրուցակիցը ՀՊՄՀ Նախադպրոցական մանկավարժության եւ մեթոդիկաների ամբիոնի վարիչի ժամանակավոր պաշտոնակատար, հոգեբան Արմինե Մանուկյանն է:

- Հայաստանում վերջին տարիներին սթրեսային իրավիճակ է, համատարած դեպրեսիա: Հատկապես պատերազմից հետո տխրությունն ու սուգը դարձել են մեր իրականության անբաժան մասը, սակայն վերջերս կյանքը եռում է: Գինու փառատոն, ցուցահանդես-վաճառքներ, համերգներ, վազքի մրցումներ եւ այլն: Ի՞նչ ազդեցություն ունեն նման միջոցառումները, կարո՞ղ են ազատել սթրեսից:

- Հայ ժողովուրդը խորը դեպրեսիվ ու սթրեսային իրավիճակում է այսօր: Ելնելով այն բոլոր իրադարձություններից, որոնք մեզ հետ տեղի ունեցան եւ այսօր էլ տեղի են ունենում` պատերազմ եւ հետպատերազմական շրջան, կարող ենք փաստել, որ իրավիճակը բարդ է: Սրանք թերապեւտիկ վերականգնողական միջոցառումներ են, կարծես, եւ չեմ կարծում, որ փառատոներն ու զվարճալի միջոցառումները տեղին կամ խիստ անտեղի են, քանի որ անպայման պետք է պահպանվի խելամտություն, եւ, իհարկե, պետք է հասկանալ, այսպես ասած, չափաբաժինը: Եթե կողք-կողքի ենք դնում, օրինակ, զոհված զինծառայողների ծնողների` մայրերի, քույրերի, կանանց, երեխաների եւ մյուսների հոգեվիճակը, հասկանում ենք, որ այսօր մի ստվար զանգված Հայաստանում խիստ անտարբեր է դարձել: Անտարբերությունն ունի տարբեր դրսեւորումներ, եւ նման միջոցառումներին ու փառատոներին ակտիվ մասնակցություն ունենալը, խրախճանքներին տրվելը փաստում են այդ մասին: Երեւանի կենտրոնում էլ ամեն օր տեսնում ենք, որ շատ ու շատ մարդիկ անհոգ, ժպտադեմ, ուրախ, կարծես, ոչինչ էլ չի պատահել, վայելում են կյանքը: Դատել այս մարդկանց՝ ասելով, թե անտարբեր են կամ մեր ընդհանուր ցավին մասնակից չեն, կարծում եմ` սխալ է, որովհետեւ ամեն մարդ ընտրություն կատարելու իրավունք ունի, այսինքն` ամեն մարդ ինքն է կազմակերպում իր կյանքը, եւ ոչ մեկն իրավասու չէ դիմացինին թելադրել՝ ինչ անել, ինչպես ապրել, սակայն, ամեն դեպքում, ունենք մի պատկեր, որ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիներից շատ-շատերը գտնվում են բարոյական արժեքների փոխակերպման փուլում, կամ գուցե արդեն իսկ բարոյական արժեքները շատերի համար փոխակերպվել են: Այն բոլոր բարոյական արժեքները, որոնք հայ ժողովուրդը դարեր շարունակ կրել է՝ համարելով դրանք գերակա, բացարձակ արժեքներ, եւ որոնց վրա էլ կառուցվել են մեր գաղափարները, կրթությունը, այսօր, կարծես, երկրորդական են դարձել: Հասարակության մի ստվար զանգված այսօր բարոյական արժեքներին չի հետեւում: Ասել, թե այլ մշակույթների ազդեցության տակ ենք միանշանակ, սխալ է, որովհետեւ այստեղ կան տարբեր ազդեցությունների բաղադրիչներ: Կան հստակ բաղադրիչներ, որոնք ձեւավորում են ազգային ինքնագիտակցության գաղափարը` կրոնն ու կրթությունը: Այսօր երկուսն էլ սահմանային վիճակում են` ոչ դրական առումով: Արժեքների կորուստը վտանգավոր է: Օրինակ, ինձ համար` որպես հայ մարդու, բացարձակ արժեքներ են հայրենիքը, ծնողը եւ, իհարկե՝ մարդասիրությունը:

- Մարդասիրության մասին խոսեցիք, սակայն մարդիկ ագրեսիվ ու անհանդուրժող են դարձել, գինու փառատոնի ժամանակ ծեծկռտուք եղավ, աճել են բոլոր տեսակի հանցագործությունները` սպանություններ, ինքնասպանություններ եւ այլն: Ինչո՞վ է այս ամենը պայմանավորված: Ի՞նչ հոգեբանական պատճառներ եք տեսնում:

- Հոգեբանության մեջ կա «ֆրուստրացիա» եզրույթը (հիասթափություն, հուսախաբություն` Հ. Գ.): Ֆրուստրացիան, որպես այդպիսին, առանձնահատուկ է դեռահասներին, որովհետեւ հենց դեռահասներն են ունենում մեծ երազանքներ ու նպատակներ, եւ դրանք չիրագործված տեսնելուն պես առաջանում է ֆրուստրացիոն հոգեվիճակ: Այսինքն` մարդն ունեցել է ինչ-որ մի բանի ձգտում, երազանք, նպատակ, այն չի իրականացել, եւ արդյունքում հայտնվել է ֆրուստրացիայի մեջ: Այժմ հայ հասարակությունն ապրում է ֆրուստրացիա, եւ հենց դրա արդյունքում մարդիկ ագրեսիվացել են: Ֆրուստրացիա ապրում են հեղափոխության չարդարացված ակնկալիքներից, ինչպես նաեւ պատերազմի հետեւանքներից: Մենք անընդհատ պարտությունների ենք ականատես լինում, մեր ակնկալիքները չեն արդարացվում: Մարդը կենդանական աշխարհի բարձրակարգ ներկայացուցիչն է, երբ կենդանուն վանդակի մեջ ես գցում, իսկ նա պտույտներ կատարելով չի կարողանում վանդակից դուրս գալ, ագրեսիվություն է ցուցաբերում, փորձում է վանդակը կոտրել, վնասել շրջապատին եւ այլն, եւ այլն: Հայ ժողովուրդն այսօր, անկախ սոցիալական դիրքից ու պաշտոնից, ինչպես նաեւ քաղաքական կողմնորոշումից, հայտնվել է ծայրաստիճան վատ վիճակում, ու հենց դրա պատճառով էլ աճել է ագրեսիան, եւ մարդիկ չարացել են: Մարդն իր չիրականացած ակնկալիքները դրսեւորում է չարությամբ: Այդ պատճառով էլ ունենք այն, ինչ ունենք: Վերադառնալով նախորդ հարցին՝ ասեմ, որ միջոցառումներն ու փառատոները միտված են մանիպուլյատիվ կերպով ագրեսիան քողարկելուն: Այդ ձեւով հասարակության մոտ որեւէ հոգեբանական խնդիր չի լուծվում:

- Ինչպե՞ս առողջացնել հասարակությանը, ինչպե՞ս նրան վերադարձնել բնականոն կյանք:

- Միայն ու միայն բացարձակ արժեքները վերադարձնելով, որով հայ մարդն իր ինքնությունն ու ինքնագիտակցությունն է ճանաչում: Նորից շեշտեմ, որ ամենակարեւորը հայրենիքի հանդեպ սերն է, որը մենք, կարծես, կորցրել ենք: Կորցրել ենք, որովհետեւ հայտնի իրադարձությունների արդյունքում ստացվել է այնպես, որ հողը փախչում է մեր ոտքերի տակից: Երբ հայ մարդը, հայ երիտասարդը սկսի հարգել մեծին, երկրպագել ծնողին, չդավաճանել իր հայրենիքը, փողը չգերադասել հայրենիքից ու ծնողից, այդ ժամանակ անպայման մեր հասարակությունը կառողջանա: Մեզ իսկապես անհրաժեշտ են բանիմաց ու հայրենիքը սիրող առաջնորդներ: