Մարդկանց կենսամակարդակը նվազում է

Վերջին շրջանում տնտեսության վիճակը շատերին է հուզում։ Մասնագիտական կարծիք, իհարկե, հազվադեպ է հնչում, բայց երբ ոչ իշխանական շրջանակներից տնտեսության հետ կապված գնահատականներ ու ցուցանիշներ են հրապարակվում, իշխանական ճամբարից անմիջապես նույն բանը լրիվ այլ լույսի ներքո է ներկայացվում։ Եվ բանը հասնում է փոխադարձ մեղադրանքների եւ հասարակությանը մանիպուլացնելու փորձերի։ Դժվար է գտնել օբյեկտիվ տնտեսագետ, որն անաչառ գնահատականներ կհնչեցնի, բայց մենք փորձում ենք ներկայացնել ե՛ւ իշխանության, ե՛ւ ընդդիմության տեսակետը։ Երեկ զրուցել ենք  ՀՅԴ Բյուրոյի տնտեսական հետազոտությունների գրասենյակի պատասխանատու, տնտեսագետ Սուրեն Պարսյանի հետ։

- Երեկ Նիկոլ Փաշինյանն աշխատանքից ազատեց իր 2 գլխավոր խորհրդականներին, որոնցից մեկը ներդրումների պատասխանատուն էր։ Համարում եք սա քաղաքական մեսի՞ջ, որ Փաշինյանը դժգոհ է իր տնտեսական թիմից։

- Ես մշտապես իմ հարցազրույցներից մեկի ժամանակ նշել եմ, որ այս կառավարությունը չունի այնպիսի թիմ, որը չունի միջին, խոշոր ներդրումային ծրագրեր։ Մարդիկ, եթե ուզում են Հայաստանում ներդրումներ կատարեն, պետք է այնպիսի մարդկանց նշանակեն, որոնք պատրաստ են խնդիրներն ու ծրագրերը բոլոր օղակներով տանել եւ խնդիրները վերացնել։ Այս մարդիկ պատրաստ չեն եւ ի վիճակի չեն սպասարկել խոշոր ներդրումային ծրագրեր։ Եվ ուրախ եմ, որ վարչապետը գնացել է նման փոփոխության ու բերել մարդկանց, որոնք պատրաստ են ծառայել։

- Դուք հաճախ եք քննադատում վարչապետին, բայց հիմա գովում եք, միգուցե վարչապետն այլ՝ սուբյեկտի՞վ պատճառներով է ազատել։

- Ես հարցին ներդրումային տեսանկյունից եմ նայում եւ կարող եմ արձանագրել, որ այս տարվա օտարերկրյա ուղղակի ներրդրումները նվազել են։ Ներդրողները բազմաթիվ խնդիրներ են բարձրացնում կառավարության առջեւ։ Եվ մի կարեւոր բան եւս, եւ դա այն է, որ քաղաքական դաշտի «սեւն ու սպիտակը» տեղափոխվել են նաեւ բիզնեսի դաշտ։ Բիզնեսմեններ, որոնք լավ են իշխանության հետ,  սպիտակ են, սեւ, որոնք վատ են կամ նախորդ իշխանությունների հետ կապեր ունեն։ Բիզնեսմենների նկատմամբ կա տարբերակված մոտեցում, որը սխալ է, քանի որ տնտեսությունն ամբողջությամբ «սեւ ու սպիտակ» բիզնեսմենների վրա է հիմնված։ Լավագույն օրինակը «Սպայկան» է, երբ նրա տնօրենին կալանավորեցին, այդ բիզնեսի 100 միլիոն դոլարանոց նախագիծը կասեցվեց անհայտ ժամկետով, երբ կարելի էր այդ պրոցեսն առանց մեծ աղմուկի կազմակերպել, եւ թե՛ գումարը լիներ, թե՛ բիզնեսն աշխատեր։

- Անցնենք տնտեսական ցուցանիշներին։ Աննախադե՞պ է 2019-ի 1-ին կիսամյակին գրանցված բյուջետային եկամուտների 25.1 տոկոս աճը։ Մասնագետներն ասում են՝ անցյալում 7 անգամ նման ցուցանիշ է արձանագրվել։

- Կարծում եմ՝ պետական վիճակագրությունը շատ կարեւոր է։ Եվ այդ մասով մեր կառավարությունը շատ անելիք ունի՝ ի դեմս տնտեսական թիմի։ Ցավոք, կառավարության տնտեսական թիմը չի երեւում, տնտեսական բլոկի պատասխանատուները հաճախ հանդես չեն գալիս պարզաբանումներով, ինչը տարակարծությունների ու տարբեր մեկնաբանությունների տեղ է թողնում։ Առհասարակ, նրանք խուսափում են բանավեճից։
Երկրորդ․ ըստ էության, մենք կարող ենք արձանագրել, որ այս տարվա աճի ցուցանիշները նախորդ տարվա համեմատ պակասել են։ Աճի տեմպը 6․8 տոկոս է, նախորդ տարի այս նույն ժամանակահատվածում 8 տոկոս էր։ Ունենք նաեւ արտահանման ցուցանիշի կտրուկ վատթարացում՝ նախորդ տարվա համեմատ։ Այն դեպքում, երբ 2018-ին 2017-ի համեմատ արտահանումն աճել էր մոտ 25 տոկոսով։ Ունենք դրական եւ բացասական ձեռքբերումներ։
Գործազրկություն․ երբ խոսում ենք գործազրկության մասին, պետք է նայել պաշտոնական վիճակագրությանը։ Դրա համաձայն՝ 16 հազարով ավելացել է։ Այդ թիվը ո՛չ ես եմ հայտարարել, ո՛չ Բագրատյանը, դա պաշտոնական վիճակագրություն է։ Եվ չնայած գործող իշխանությունները հեգնանքով են վերաբերվում հաշվարկներին՝ ասելով, թե պետք չէ կալկուլյատորով հաշվել, ես առաջարկում եմ թղթի վրա հաշվարկ անել, տեսնել՝ իրենց պաշտոնական վիճակագրությունն ի՞նչ է ասում։
Երրորդ․ չնայած հավաքագրումների աճին, այս կառավարությունն իր կողմից ստանձնած առանձին պարտավորություններ ձախողել է շինարարական նախագծերի մասով։ Ստանձնել է, որ 19-ին մի շարք կապիտալ շինարարական ծրագրեր իրականացնի, բայց չի արել։ Դրա վառ ապացույցն է «Հյուսիս-հարավ» տրանշը, որը հիմա դադարի մեջ է։ Իրենք դատական վեճերի մեջ են, սակայն այդ ծրագիրը կար։ Եվ հիմա ստացվում է, որ կառավարությունն այդ գումարը հավաքում է, բայց այդ ծախսերը չի իրականացնում, այդ փողերը չի վերադարձնում տնտեսություն, եւ դրամի ծավալը տնտեսության մեջ կրճատվում է։ Իսկ սա կառավարության քաղաքական ձախողումն է։

- Դա նույնն է, որ քաղաքացին ո՛չ ուտի, ո՛չ խմի, ո՛չ հանգստանալու գնա, կյանքի որակը գցի, բայց փո՞ղ հավաքի։

- Այո։ Իրենք ձախողում են հարկաբյուջետային քաղաքականությունը։ Անցած տարի 80 միլիարդով քիչ էին կատարել կապիտալ շինարարական նախագծերը, այս տարի շարունակվում է։ Հիմա, երբ իրենք նախատեսում են աշխատավարձի, կենսաթոշակների աճ, ողջունելի է, սակայն այդ աճի հիմնական պատճառն այն է, որ նրանք ձախողել են շինարարական ծրագրերը։

- Նաեւ ասում են, որ հայտնի սխեմայով այդ փողերը Հայաստանից չեն ուղարկելու արտերկիր, որտեղից հետո գալիս էին Հայաստան՝ որպես ուղղակի օտարերկրյա ներդրում։

- Չեմ հասկանում, թե ինչու են իրենց չկատարած ծրագրերը բացատրում ինչ-որ կոռուպցիոն ռիսկերով։ Եվ ստացվում է, որ փողը կա, ծրագիրը կա, շինարարությունը կա, բայց իրենք չեն իրականացնում՝ բացատրելով, որ կոռուպցիոն ռիսկեր ու մենեջմենթի խնդիրներ կան։ Իրենք չեն կարողանում կազմակերպություն բերել եւ այդ ծրագրերն իրականացնել։ Պարոն Բագրատյանի ցուցանիշը, որ ասում է՝ «սա ժամանակավոր է», իրականում ճիշտ է։ Մենք չենք կարող էս ցուցանիշներով երկարաժամկետ, միջնաժամկետ կայուն տնտեսական աճ ունենալ։ Մենք ունենք 25 տոկոս հավաքագրում, 6․5 տոկոս տնտեսական աճ, բայց սրանք էն ցուցանիշները չեն, որ մեզ մոտ երկարաժամկետ ու միջնաժամկետ կտրվածքով կենսամակարդակն ավելանա։ Երբ ասում ենք, որ մեզ մոտ միջին անվանական աշխատավարձն աճել է 5 տոկոսով, միաժամանակ պետք է ասենք, որ բանջարեղենի գներն էլ այս տարի աճել են 28 տոկոսով, կաթնամթերքի, ձվի գները՝ 4-6 տոկոսով։ Սրանք առաջին անհրաժեշտության ապրանքներ են, որոնք մարդիկ առաջին հերթին են ձեռք բերում, եւ սրանք թանկանալով՝ մարդիկ հրաժարվում են մյուս ապրանքներից։ Մարդկանց կենսամակարդակը, այսինքն, նվազում է։ Մտեք ցանկացած կրպակ, խանութ ու սուպերմարկետ, կարող եք ֆիքսել, որ իրացման ծավալները նախորդ տարվա համեմատ նվազել են 30 տոկոսով։ Պաշտոնական վիճակագրությամբ՝ առեւտրի ծավալներն աճել են 5-6 տոկոսով, բայց այդ աճը, ըստ էության, ստվերի բացահայտում է։ Մենք չունենք գնողունակության, ներդրումների աճ, որը կնպաստեր առեւտրի ծավալների ավելացմանը։