Ընդդիմության «եռամիասնությունը». կարապը, խեցգետինը եւ գայլաձուկը

Եվրասիական տեղեկատվական լիգայի կայքում տեղադրված է մի հետաքրքիր, 3-ամյա վաղեմության, հրապարակում (09 ապրիլ, 2018 թ.). «Հայկական ընդդիմության «կարապը, խեց­գե­տինը և գայլաձուկը», որտեղ հանդիպում է այսօրվա համար արդիական մի նկա­տա­ռում. «… հայկական ընդդիմությունը, չնայած առաջին հա­յաց­քից ընդհանուր նպա­տակ­ներին, հայտնվեց Կռիլովի առակի հերոսների դերում՝ հնչեցնելով իշխա­նութ­յան հետ պայքարի տարբեր սցենարներ և չկարողանալով (արդեն ավանդա­բար) միա­վորվել հանուն ընդհանուր նպատակի»:  

Հետգրության մեջ հոդվածագիրը գրում է. «Կարելի է կանխատեսել, որ ընդդի­մության բողոքի ակցիաները զանգվածային չեն լինի, ինչը նրանց հնարավորություն չի տա ճնշում գործադրել իշխանությունների վրա: Եվ, թեպետ, հասարակությունում կա ուժեղ դժգոհություն իշխանություններից, որոնք ունակ չեն արդյունավետ լուծելու երկրի սոցիալ-տնտեսական հիմնախնդիրները, նա (հասարակությունը-Գ.Վ.) հիաս­թափված է նաև ներկա ընդդիմադիր առաջնորդներից, չի հավատում իշխա­նութ­յունների հետ պայքարը մինչև վերջ հասցնելու նրանց պատրաստակա­նությանը: 

Եվ ներկայիս իրադարձությունները. սեփական ամբիցիաները չափավորելու և ընդհա­նուր գաղափարի (որը խոսքով նրանք դեռ պաշտպանում են և համարում կարևոր) շուրջ միավորվելու՝ ընդդի­մադիր առաջնորդների անկարո­ղութ­յունը, միմ­յանց հաս­ցեին նրանց մշտական մեղադրանքները՝ իշխանությունների հետ գոր­ծարքի մեջ (ինչն ակտիվորեն տարածվում է պրոկառավարական ԶԼՄ-ների միջո­ցով), ինչպես նաև հիշողությունն ակցիաները «ջրած» ընդդիմադիր առաջնորդ­ների մասին, սոսկ ավելի է ուժեղացնում մարդկանց հիասթափությունը: Դրա արդյունքը կլինի փողո­ցային ակցիաներում մասնակցել ցանկացողների թվաքանա­կի հետագա նվազելը»:

Այս հրապարակման մեջ արված կանխատեսումը, փաստորեն, ժամանակի քննությունը չբռնեց, թեպետ տրվել է իրավիճակի համարժեք գնահատական, բայց ոչ 2018 թվականի այլ 2021-ի: Կարծում ենք բոլորովին կարիք չկա տալ ներկայիս փողոցային ակցիաների գնահատականը, որովհետև հետգրության երկրորդ պար­բերությամբ ասվածը գրեթե համապատասխանում է ներկա իրավիճակին:

Խնդիրն այլ տեղում է: «Հասարակությունում կա ուժեղ դժգոհություն իշխա­նություններից, որոնք ունակ չեն արդյունավետ լուծելու երկրի սոցիալ-տնտեսական հիմնախնդիրները», ասված է այժմ արդեն «նախկինների» մասին (որոնց կատարած սխալները ճակատագրական եղան պետության համար): Հետաքրքիր կլի­ներ անց­կացնել սոցիոլոգիա­կան հարցում հանրապետությունով մեկ: Այլ հարցերի շարում կարելի է ձևակերպել հետևյալ հարցը. «Եթե ընտրության հնարավորություն լիներ՝ պատերազմ և սոցիալ-տնտեսական հիմնախնդիրների էլ ավելի սաստկացում, թե մեկ տարի առանց եկամտի (կենսաթոշակից մինչև աշխատավարձ», որը կլիներ ձեր ընտրությունը. ա) պատերազմ և սոցիալ-տնտեսական հիմնախնդիրների էլ ավե­լի սաստկացում, բ) մեկ տարի առանց եկամտի: Փաստորեն, 2018-ին հասա­րակութ­յունն ընտրել է (ա) –ն, իսկ այժմ որը՞ կլինի նրա ընտրությունը: Կարող է թվալ պա­րա­դոքս, բայց միանշա­նակ չէ:

Հայտարարվեց արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների գնալու մա­սին: Քաղաքական, առանց այդ էլ քարքարոտ դաշտում մոլեգնեց փոթորիկը. ավելի ուժգնացան կուսակցությունների և տարբեր ալյանսների ստեղծման գործ­ընթաց­ները, իսկը բջիջների տրոհման նման: Ոչ թե հասարակության միավորում, այլ՝ տրոհում՝ մինչև դեռևս գիտությանն անհատ նվազագույն մասնիկներ:  Հայտնվում են անուններ, որոնք «տրոյական ձիեր» են լինելու: Քիչ, թե շատ տրամաբանող մարդիկ հասկանում են, որ նման զարգացումները լավ հանգրվան չեն կարող ունե­նալ: Անկախացումից ի վեր Հայաստանն այսքան ներքին և արտաքին սպառ­նալիքներ չի ունեցել ու դա ոչ-ոքի չի հետաքրքրում: Ոչ-ոք չի ընդունում ոչ մի հեղինակություն. բոլորը բոլորին մրոտում են: Զուր են սթափության կոչերը: Սա է մեր հոգեկերտվածքը: Ամեն մեկը ցանկանում է ստանձնել ընդդի­մության առաջ­նորդությունը, բոլորը բոլորին առաջարկում են միանալ իրենց շարժմանը: Իսկական «կարապի, խեց­գե­տնի և գայլաձկան» միասնություն:

2018 թվականից, գուցե մի փոքր էլ դրանից առաջ, երբ մեկնարկեցին այսպես կոչված «հին մտածելակերպով» (պարտադիր չէ խորհրդային, թե կոմունիստական) մարդկանց ամենուր դուրսմղելու գործընթացները, նրանց արևմտյան արդյունավետ լվացքի միջոցներով (լիդերության դպրոցներ, տարբեր տեսակի թրեյնինգներ) «ուղեղները լվացած» երիտասարդներով (խախտելով սերնդափո­խության բնականոն ընթացքը. դեռ 30-ը չբոլորածը կարող է լինել նախարար, պատգամավոր, խոշոր պետական կազմակերպության ղեկավար), արդեն պարզ էր, որ այդ, դեռևս դեղ­նակտուց, չփետրակալած, և նույնիսկ, կոտրված թևերով (կրթության չդա­դա­րող, անպատասխանատու, ազգային բովանդակություն և արժանապատիվ քաղա­քա­ցիներ դաստիարակելու բաղադրիչ չպարունակող  վերափոխումները, ԶԼՄ-ներում այլասերող և հուսահատեցնող պրոպագանդան կայունորեն հաշում էր սերունդ առ սերունդ՝ կատարելով իրենց գործը: Կոտրում են ոչ միայն թևերը, այլև աղտոտում հոգիները:) երիտասարդները «կարապն» են:

Օլիգարխները «խեցգետինն» են (բազ­միցս մենք արտահայտել ենք մեր կարծիքն առ այն, որ տեղի է ունեցել կապի­տալի նախսկզբնական կուտակում և պետք չէ խոշոր գործարարներին բացասաբար վերաբերվել, բայց…)՝ արյունալի, բայց 1990-ականներին նվիրաբերված, ուրիշի հաշվին, թող գարշահոտ, միանգա­մայն հագեցնող «հացով» սնված: Ազգային ու իրապես մարդկային արժեհա­մակարգով, կատաստրոֆիկ զառամյալ, բարբարո­սական կենսաթոշակային համակարգի հաճույքները գնահատած և այդ պատճառով հոգնած, սարսափելի հիվանդ, մահացող խորհրդային սերունդը գայ­լաձուկն է (նշված որոշ բնորոշումներ համացանցից են):

Եթե ֆիզիկայի տեսանկյունից դիտարկվի այս խնդիրը, ապա պետք է նկատի ունենալ, որ ուժերը հավասար չեն ու չափվում են ոչ թե նյուտոններով, այլ դոլար-դրամներով, իշխանական լծակներով, ազնիվ մղումներով, ազգային ու համամարդկային արժեքներով…

Այսպես, ահա, բզկտված Հայաստան-Արցախը տարբեր կողմեր են քաշում չափազանց հաբրգած օլիգարխները, չապաշխարող, շփոթված երիտասարդները, մահացող խորհրդային սերունդը: Այս ամենը ծիծաղելի չէ, տխուր էլ չէ, այլ սար­սափելի է:

Հ.Գ.Իրավիճակն էլ ավելի բարդ է, եթե նկատի ունենանք, որ գոյություն ունի «կա­րա­պի, խեցգետնի և գայլաձկան» նման ևս մեկ «եռամիասնություն»՝ իշխա­նութ­յան: Առաջինը Վարչապետի փոքրաթիվ մերձավորներն են, որոնք կարևոր պաշտոններ են զբաղեցնում, երկրորդը սորոսականներն են, որոնք ոչ պակաս դիր­քեր ունեն: Երրորդը իրավապահ համակարգն է կամ այսպես կոչված ուժա­յին­նե­րը (ինչպես երևաց՝ բացառությամբ բանակի), գումարած «հարկայինը» (պետական եկամուտ­նե­րի կոմիտե): Այս երրորդ խումբը քաղաքական որևէ նախապատ­վութ­յուն­ներ չունի և կարող է ազգային հայացք­ներից հեշտությամբ շեղվել դեպի «արևմտյան արժեքներ» և հակառակը: Հետևաբար, որոշ զար­գացումների դեպքում, վճառական պահին, Վարչապետի կողքին կմնան միայն իր փոքրաթիվ մեր­ձավորները:

Նկատի ունենալով այն, թե հայտարարված ընտրություններից ինչ «սարսա­փելի» ակնկալիքներ ունեն որոշ առանձնյակներ կամ ուժեր, գուցե չարժեր գնալ դրան: Ինչ լի­նե­լու էր, թող լիներ, որովհետև պետությունը կարող է ավելի անկանխա­տեսելի վտան­­գավոր իրավիճակում հայտնվել, եթե, իհարկե, կարապը, խեցգետինը և գայլա­ձուկը «լեզու չգտնեն» միմյանց հետ, եթե լինի ապաշխարանք, եթե հասա­րակությունում հաստատվի հանդուրժողականության մթնոլորտ:

Գագիկ Վարդանյան