Մկան ծակում 

Մկան ծակում 

 Ժամանակն առաջս ընկած վազում է, իսկ ես պիտի կանգ առնեմ, որպեսզի հետ չընկնեմ  նրանից: 
 

Ի՞նչ է կյանքը, եթե ոչ մի տևական ճաշկերույթ, որի ժամանակ մատուցվում են ամեն տեսակ խորտիկներ՝ դառը, քաղցր ու կծու, ու որից, ամենակարևորը, հարկ է վեր կենալ կշտացած ու գնալ քնելու:
Ես Լիլին եմ, ապրում եմ փոքր քաղաքում, որը մկան ծակ է հիշեցնում՝ էստեղ կարելի է թաքնվել,  կարելի է փախչել էստեղ, ու քեզ չեն գտնի: Էս քաղաքը անուն չունի, նրան Քանաքարայի քաղաքի պես Ոսկի քաղաք չեն ասում: Էն որ ասում են՝ մկան ծակին հազար թուման կտար, այ էդ ծակն է, միայն թե՝ ոչ թուման կա, ոչ թուման տվող, կա միայն մկան ծակը ու վե՛րջ: 

Մահվան մասին շատ եմ մտածում: Ես հիմնականում բակում խաղում եմ, բայց երբ տուն եմ գալիս, սկսում եմ մտածել մեռնելու մասին, որովհետև ծնողներս վեճերից ու գոռգոռոցից հոգնել չունեն, իսկ ես էդ վեճերից  շա՜տ եմ հոգնում: Ու էդ պահերին մտածում եմ՝ եթե մահից չվախենայի, մի թույն կխմեի, թեկուզ՝ անտիֆրիզ, էն, որ հայրս մեքենայի կապոտի տակ է լցնում, ու կմեռնեի, որովհետև եթե մեր քաղաքում ապրելը, դեպի ուր փախչում են բոլոր նրանք, ովքեր փախչում են՝ քաղաքակրթությունից, սանիթեքից, քաղաքից, ամուլսարից, մարշրուտկաների ու ավտոբուսների անվերջանալի երթուղիներից հոգնած, չի փրկում, ուրեմն՝ մնում է մեռնել: Բայց կյանքը, ինչպես էսօր գլխի ընկա, իր ժամկետն ունի, ինչպես միրգը, որ դանդաղ հասնում, համովանում է /ոնց որ երեսունը բոլորած կին, մեկին տեսել եմ, էնքա՜ն սիրուն ու խելոք էր, ոնց որ հասած դեղձ, դե, դեղձը շա՜տ խելոք ու սիրուն բան է, մեջը մանրաթելե՜ր, դուրսը՝ ոսկեկարմիր դիզա՜յն, մի խոսքով, ընտիրությու՜ն/, հետո լխկում ու ընկնում ցած, փտում հողի մեջ: Մենակ թե՝ դեղձը ուտել ու կշտանալ էլ կա: Կյանքից պիտի կուշտ հեռանաս, դա՛ է գաղտնիքը, եթե կշտացար, հեռանալդ կլինի անցավ ու խաղաղ: Դեպի Աստծո գիրկը, որն ինձ նման /համարյա/ անծնող երեխային հայրություն է անում, /Բարսեղ պապն է ասում, իսկ նա շատ խելոք պապ է/ դեռ էս կյանքից հետո էլ պատրաստ է իր գիրկն ընդունել: 

Բայց ինչ էի ասում, հա՛, մահի՛ց խոսեցինք: Շատ բաներ կան, որոնցով պիտի կշտանանք, էդպես է կարգը: Մեր բաղի մրգերը: Փորդ պիտի կուշտ լինի: Ա՛չքդ պիտի կուշտ լինի: Բարսեղ պապն ասում է՝ ինչ որ ուրիշինն է, աչքիդ փու՛շը թող լինի, ինչ որ քոնն է, աչքիդ նու՛շը:  Իսկ նա շա՜տ խելոք պապ է, ես հարցերով նրան եմ դիմում, ու միշտ մի պատասխան է տալիս, որի մեջ կա ասեղ, նուշ, խնձոր, աչք, գզգզված կատու կամ նման բաներ: Չէ՛, գզգզված կատու չէ, գզգզված կատուն մեր բակինն է, էդ Բարսեղ պապը չէր ասել: Մի խոսքով: Պիտի կշտանաս կարդալուց: Ա՛յ, էդ մեկը հաստատ գիտեմ: Առավոտը զարթնում եմ, մի գիրք խցկում թևիս տակ (Թումանյան կամ Դյումա), ճեմում դեպի դպրոց, ճանապարհին է՛ս թփի տակը նայում, է՛ն թփի տակը շոշափում, մեկի լվացքի պարանը ձգում, մյուսինը՝ թուլացնում: Ճիշտ է՝ մեկ-մեկ շատ եմ ձգում՝ կտրվում է, մեկ-մեկ շատ եմ թուլացնում, ու շագանակի, գազարի, հավի մսի գույն ունեցող լվացքաշորերը մեկնվում են ցեխի վրա կամ քսվում ցեխին, բայց Բարսեղ պապն ասում է՝ սովետի վախտը (էդ չգիտեմ ինչ է) ցեխի վաննաներ էր ընդունում, ու ես էս լվացքի հարցին մի տեսակ թեթև եմ վերաբերվում: Համ էլ՝ հարևանները գոռգոռում են՝ է՛հ, ես սովոր եմ, մեր տան դռան վրա կարելի է գրել ՝ Գոռոգոռանների 27,  ու ճամփաս շարունակում եմ: Մի օր պապին հարցրի՝ թե բա՝ էդ ոչի՞նչ, որ ես ուզում եմ պարանը ուղղեմ, բայց ունքն ուղղելու տեղն աչքն եմ հանում, ասաց՝ կարևորը նպատա՛կդ է, մտքի՛նդ է, արդյունքը չէ՛: Ես չգիտեմ՝ էդ ինչ է նշանակում, բայց էն հասկացա, որ Միսս Սիրանի ասած՝ արածս օքե՛յ է:

Մի խոսքով՝ քաղաքի ծուռը շտկելով՝ հասնում եմ դպրոց, գիրքս բացում, թաքուն դնում նստարանի տակ ու աչքի պոչով ուսուցչուհուն հետևում. հենց չի նայում՝ մի տող կարդում եմ: Հետո էլի մի տող: Հետո էլի՛ մի տող: Ու էսպես մինչև դասերի ավարտը մի քանի էջ կարդում եմ, մինչև որ ուսուցիչներից մեկը նկատում է ու փորձում է գիրքը խլել: Բայց ես չե՛մ տալիս: Ի՛մ գիրքն է: Պապն ասում է, որ կրթությունս ի՛մ ձևով վարեմ: Ես գիտեմ՝ վարելն ինչ է, բայց չգիտեմ՝ կրթությու՛նը վարելը որն է, բայց ասածից հասկացա, որ երևի ե՛ս պիտի  ընտրեմ, թե ի՛նչ սովորեմ: Ու պարզում եմ՝ Թումանյանի՛ մտքին ինչ կա, Դյումայի՛ մտքին ինչ կա, որովհետև նրանց մտքինը հետաքրքիր է, իսկ ընկեր Վարսիկի մտքինը՝ ձանձրալի, ու ես ինձ խղճում եմ, դրա համար էլ հետս գիրք եմ տանում դպրոց: Ի՛մ գիրքն է, ասում եմ, ի՛մ կրթությունն է, ասում եմ: Էնպիսի՛ բան սովորեցրեք, որ ինձ հետաքրքրի, ու ես կլսե՛մ: Ես սիրում եմ սովորել, բայց՝ հետաքրքի՛ր բաներ: «Գիրքս հե՛տ տվեք, թե չէ մամայիս կասե՜մ», գոռում եմ մամայիս նման, ու դասատուս գիրքս հետ է տալիս: Պապն ասում է՝ գոռալը լավ չի, բայց հանուն գրքի, գրքի մասին գոռալ կարելի է: Ու ես գոռում եմ: 

Որ մինչև վեցերորդ դասի վերջը կարդում եմ, կշտանում եմ գրքից: Իրիկունը նորից եմ «սովում»: Էլի եմ կարդում: Ու հասկացել եմ, որ էսպես է կյանքը՝ սովում ես, կշտանում ես, սովում ես՝ կշտանում  ես, եթե տարբեր կարիքները համարենք սովել, կարիքներդ հոգալը՝ ինքդ քեզ կշտացնել: Իսկ կյանքը մի երկա՜ր ճաշկերույթ է խի՜ստ սոված մուրացկանի համար, որը տկլոր է եկել աշխարհ, որովհետև մուրացկան է: Մուրացկանը երկա՜ր ճաշում է, իսկ երբ կշտանում է, պառկում է ու քնում: Հետո զարթնում է՝ երևի մի այլ ճաշկերույթի մասնակցելու՝ Աստծո տանը, ու ոչ թե իբրև մուրացկան, այլ իբրև արքայազն: Ա՛յ, էսպե՛ս եմ հասկանում մահը: Երկա՜ր ճաշկերույթ: Ու չի կարելի սեղանից չկշտացած վեր կենալ, դրա համար էլ ես վեր չեմ կենա: Մերոնք էլի գոռում են, բայց վեր չեմ կենում, չնայած էդ ժամանակ անտիֆրիզն ամենաուժեղն է աչքով է անում: Նվարդ տյոտյան գոռում է ՝վեր չեմ կենում: Գիրքս խլում են՝ վեր չեմ կենում: Ես գիտեմ, որ իմ ճաշկերույթը նո՛ր է սկսվել, ու կավարտվի, երբ որ ինձ համար սեղան գցողը սեղանը հավաքի: 

Ուղղակի շուտ-շուտ հոգնում եմ: Ու գնում եմ Բարսեղ պապի մոտ՝ հանգստանալու: 

Աստղիկ Սարգսյան