Քրիստոֆ Ռանսմայր «Վերջին աշխարհը»

«Անտարես» հրատարակչությունը հրատարակության է պատրաստում ավստրիացի գրող Քրիստոֆ Ռանսմայրի «Վերջին աշխարհը» վեպը՝ գերմաներենից Աշոտ Ալեքսանյանի թարգմանությամբ: Ներկայացնում ենք մի հատվածը վեպից:

Երբ Թերեւսը Ֆիլոմելայի վերադարձի օրը, թեթեւասահ արեւմտյան քամու թեւին քշվելով, մուտք գործեց Թոմիի նավահանգիստը եւ նավը կառանեց ծոցախորշի կառամատույցին, ափն արդեն սուզված էր թանձր մթնշաղի մեջ: Նա օգտվեց այդ օրվա ծովի խաղաղությունից եւ կառանակարժերին կապկպեց փրերն ու ուռկանները: Քաղաքը լռությամբ դիմավորեց նրան: Փողոցներն ու հրապարակներն ասես մեռած լինեին: Երկնքում, շաբաթներ ի վեր առաջին անգամ, աստղեր երեւացին:

Հոգնատանջ` Թերեւսը տուն էր կրում իր որսը, երկու կողով հրաշալի ձկներ, որոնցից մի քանիսը դեռեւս թպրտում էին կամ մսխում իրենց կյանքի մնացորդը` դողդղացնելով, ցնցելով թեփուկապատ լողակները:

Մսագործը չէր նկատում, թե ինչպես ստվերների մի շարան հետ քաշվեց նրանից դռների շեմերի, խորշերի ու դարպասակամարների խավարի մեջ: Որոշ տներում լույսերը հանգեցին, որպեսզի ստվերները սեւ պատուհաններից տեսնել կարողանային, թե ինչպես էր փողոցներով անցնում գազանը:  

Մսագործի տունը նույնքան մթամած էր ու անշունչ, ինչպես մնացյալ քաղաքը, երբ Թերեւսը հրելով բացեց դուռը, իր ձկնեղենի կողովները զետեղեց քարաշեն նստարանին եւ ողջույն հղեց խավարի մեջ: Ապա պատուհանների հետեւում լույս վառվեց: Հետո տնից դուրս սահեցին երկու ստվերներ ու անհետացան ավերակների մեջ: Պրոկնեն քրոջն իր հետ տարավ գիշերի մեջ:

Եվ այնուհետեւ, գրեթե ինքնաբերաբար, ինչպես տիկնիկախաղաց ժամացույցը, որի անվավոր սարքը, դռնակները բացուխուփ անելով, ցուցանում ու թաքցնում է ճենապակյա տիկնիկներին եւ նրանց հերթափոխությամբ ի ցույց դնում ժամանակի ընթացքը, Թերեւսն այնուհետ ոտք դրեց իր տան շքամուտքը, որն այժմ պայծառ լուսավորված էր եւ լույս էր սփռում նաեւ դիմացի բակի ու փողոցը պատած բարձրադիր բուսականության վրա:

Իր ձեռքերում, որոնք շողշողում էին դեռ ձկնաթեփուկների աղոտ լուսափայլից, տանում էր նա իր որդուն, զգուշությամբ դեպի ցածի ջրհորն էր տանում իր որդուն: Սակայն այն բանից, թե ինչպես էր Իտիսի գլուխը, հոր յուրաքանչյուր քայլի հետ, երերում նրա գրկում, ինչպես էին նրա մերկ ոտքերը տարուբերվում ու իրար զարնվում, եւ մինչ կտեսնեին մանկան արյունոտ վերնաշապիկը, երկաթե քաղաքն արդեն գիտեր, որ Իտիսը մահացած էր:  

Թերեւսը չէր բղավում, չէր լալիս: Թերեւսը, որ ընդունակ էր իր բղավոցով խլացնել մորթվող անասունի ձայնը, երբ վերջինս, մահվան վախից, պարանը վիզն անցկացնելիս պատերին էր սեղմվում, այդ նույն Թերեւսն այժմ այնպես անվճռական, այնքան մտացրիվ դեպի ջրհորն էր իջնում, իրեն սեղմած փոքրիկ դիակը, հետո զգուշությամբ նրան ցած դրեց ջրադույլերի ճոպանների շփումից կողոսկրանման դարձած քարին: Երբ նա մահացածի վրայից հանեց վերնաշապիկը եւ բաց վերքից արտասորեց արյունն ու ջուրը, միայն այդժամ բոլորը, որ բավական մոտիկ ու քար կտրած կանգնած էին իրենց թաքստոցներում, լսեցին մսագործի հառաչանքը, լսեցին ցավից աղճատված նրա ձայնը, որ նույնքան օտարոտի էր ու սարսափելի` ինչպես աղեկտուր ողբը անլեզու խեղանդամվածի:

Թերեւսը լվացրեց իր որդուն դագաղի մեջ դնելուց առաջ, ճակատը սեղմեց վերքի սուր եզրերին եւ անշարժացած քաղաքը խավարի մեջ հասկացավ, որ այս մահը ոչ միայն անօգ, կույր վրեժ էր Ֆիլոմելայի խեղանդամման դիմաց, այլ նաեւ վերջն էր տասնամյա հուսաբեկության: Պրոկնեն դուրս էր կորզել իր որդուն ժամանակի միջից եւ վերստին իր սրտի մեջ ընդունել:

Թերեւսը արյունոտ վերնաշապիկը թողեց ջրհորի մոտ, երբ Իտիսին նորից տուն էր տանում: Նա իր մանկանը անկողին դրեց, ծածկեց նրան ճիպ-ճերմակ սավանով, ձեռքն առավ կացինը եւ մեկընդմիշտ լքեց տունը: Նրանք, որ տեսան, թե ինչպես էր նա այդ կացնով, կույրի պես, հարվածներ տեղում խորշ ու թփերին, ինչպես էր նրա ձեռքի ջահի լույսը սահում ավերակների աղտոտ մեկերեսներին, ինչպես էր նա փախստականների խարույկների մոտ պոկոտում սավանները փաթթոցավոր արձաններից, իսկ հետո էլ, լուռումունջ ու անփույթ, քայլ գցում ածուխների վրայով, նրանք տեսնում էին ու հասկանում, որ մսագործը փնտրում էր Պրոկնեին` որպեսզի սպանի նրան: Սակայն ոչ մի ձեռք եւ ոչ մի տեղից չէր բարձրանում, որպեսզի խաղաղեցներ կամ մխիթարեր նրան: Ինչպես որ անտառաթավուտներն են հարյուրավոր աչքերով հետեւում իր զոհին հետապնդող գիշատիչ գազանին, Թոմին հետեւում էր մսագործին, որ ընթանում էր մի կնոջ հետքով, որին անդառնալիորեն կորցրել էր այլեւս: 

Երկաթե քաղաքի որեւէ դուռ անզոր կլիներ դիմադրելու այդ կացնին. Պաշտպանված լոկ մթության քողով` Կոտտան նստել էր ճոպանագործի տան պատուհանախորշում եւ հետեւում էր Թերեւսի հողմալապտերի լույսին, այդ երերուն տագնապալի նշանին, որ փողոցներն էր չափչփում, անհետանում էր մառանի, քարանձավի խավարում, նորից էր հայտնվում, կոտորակվելով առկայծում էր պարտեզի բույսերի արանքներից, եւ արտառոց ստվերներ նետում պատերին:  

Հենց որ լուսաշողն այդ անշարժանում էր, Կոտտան ենթադրում էր, որ ահա զոհն արդեն գտնվել էր եւ ուր որ է աղմուկ-աղաղակ է բարձրանալու, վազեվազ տվող ոտնաձայներ են լսվելու, գլորվող խճաքարերի կտկտոց ... Բայց ամեն ինչ հանդարտ էր: Նա չէր համարձակվում լույսը վառել կամ իր տեղը լքել, երբ արհեստանոցի դռների մոտից խռպոտ ձայն լսեց, մի կատաղի, ասես գելարանակի հարվածից սպրդած խուլ բացականչություն: Հետո դուռը կամացուկ բացվեց եւ նա ճանաչեց Պրոկնեի մերկ ձեռքի սփրթնած ճերմակությունը, որ իր հետեւից քարշ տալով` քրոջն այս թաքստոցն էր բերում: Պրոկնեն շշնջոցով հանգստացրեց Ֆիլոմելային` ձեռքը սեղմելով նրա բերանին: 

Ֆիլոմելան նեղսրտում էր մթության մեջ թափառումներից, նա ուզում էր մնալ այնտեղ, որտեղ կար, ուզում էր քնել: Լայն բացված դռան հենց կողքին երկու կանայք նստոտեցին, երկու ստվեր` բակի մուգ- գորշավուն հետնախորշի առաջ: Կոտտան լուռ էր: Սկզբում զարմացած ու շփոթված, հետո էլ վախից դրդված, թե բավական էր մի բառ, մի խոսք, որեւէ քայլ նրանց ուղղությամբ, ինչը կարող էր այնպես սարսափեցնել կանանց, որ նրանք կամ փախչեին պիտի, կամ էլ, սարսափահար եղած, գոռգոռոց կապեին, եւ այդպիսով իրենց կողմը կգրավեին ճոպանագործի կացինն ու թրթռացող լույսը:

Լուռումունջ նա հետ քաշվեց խավարամած խորշի ամենախորքը, մինչեւ որ իր մեջքին զգաց պատատուկի տերեւների հպումը, որ կոտրված պատուհանից տան մեջ էր թափանցել: 
Թեեւ խեղանդամյալն այժմ, իր քրոջ փարթամ ու տաքուկ մարմնին հենված, կիսանստած քնել էր եւ այլեւս կարիքը չուներ սփոփանքի խոսքերի, Պրոկնեն անդադար շշնջում էր նրա ականջին, որ ասես հենց հիմա, երբ բազմամյա լռությունը վերջապես խախտվել էր, հարկավոր էր վերստին վերակենդանացնել յուրաքանչյուր կորսված օրը, որպեսզի Ֆիլոմելայի խամրած հիշողությունը նորանոր պատմություններով լցվեր:  

Կոտտան այնքա՜ն հոգնած էր, որ երբեմն Պրոկնեին, նրա ցածրիկ, զարմանալիորեն բերահունչ ձայնին կարծես հեռու-հեռաստանից ականջալուր լիներ: Ահա այսպես նրանք երեքով նստած էին գիշերվա մեջ, իրար կապված լոկ այդ անդադրում ձայնելեւէջով, որ ծորալով լցվում էր խեղանդամվածի անուրջների ու հռոմեացու խոնջենքի մեջ, զարմանալի մխիթարություն, ինչն այնպես էր գրավել Կոտտային, որ նա ի վերջո այլեւս ուշադրություն չէր էլ դարձնում արտաբերված բառերի ու նախադասությունների իմաստին, այլ սոսկ այդ մեղեդահունչ ձայնին, եւ դրանով շլացած` մոռացավ Թերեւսին ու ամենայն վտանգի մասին: Այսպես գիշերն անցնում էր` ժամ առ ժամ: 

Արշալույսից քիչ առաջ, երբ ծովի արեւելքում առկախված էր արդեն կանխազգացումը, որ ողջ մշուշն ու ամպերը բոլորովին ցրվել էին ու անէացել, Կոտտան արթնացավ անխորը քնից եւ նրան թվաց, թե ճոպանագործի տունը լցված էր այդ քնքուշ ձայնով, կախարդական մեղեդիով, որ Պրոկնեի գեղեցկությունը, նրա երիտասարդությունն ու խորտակված երջանկությունը վերադարձել էին ասես` մաքրամաքուր հնչյունների վերափոխված: Սակայն, երբ Կոտտան գլուխը բարձրացրեց, որպեսզի խավարի մեջ աչքով տեսնի այդ փոխակերպության նշանը, նա տեսավ մսագործին: Տեսավ կացնի աղոտ փայլը դռան շեմին: Թերեւսը վերջապես գտել էր իր որդուն սպանողին: 

Այն, ինչ հիմա տեղի ունեցավ, ընդամենը իրագործումն էր այն եղելության, ինչը վաղուց գրված էր Տրախիլայի լաթակտորներին ու ժապավեններին: 

Երգեցողությունը լռեց: Թերեւսը բարձրացրեց կացինը, որպեսզի ի կատար ածի իրեն պարտադրված ցավի ու ատելության հրահանգը: Հարձակվեց իր զոհերի վրա: Բայց ոչ թե երկու կանայք, պաշտպանվելու նկատառումով, ձեռքերը բարձրացրին, այլ երկու վախվորած թռչուններ իրենց թեւերը տարածեցին: Նրանց անունները նշված էին Տրախիլայի գրապահոցում. Ծիծեռնակ եւ սոխակ: 

Մոլեգնորեն թեւերը թափահարելով` նրանք պտույտներ գործեցին ճոպանագործական արհեստանոցում, դուրս թռան կոտրված պատուհանից ու անհետացան գիշերակապույտ երկնքում` մինչ ծուռգլուխ կացինը կտուցի կվերածվեր, Թերեւսի ձեռքերը` թեւերի եւ նրա մազերը գորշ ու սեւ փետուրներ կդառնային: Հոպոպը սլացիկ, ալիքվող թեւաբախումներով նետվեց զույգ փրկվածների հետեւից, ասես սահելով Պրոկնեի ձայնի թողած արձագանքի ալիքների վրայով:

Լուսանկարը՝ Magdalena Weyrer

«Մշակութային Հրապարակ» ամսաթերթ