«Իրենք ինձ ավելի են պետք». հատուկ մանկավարժը, մայրն ու արեւները

Դեղագործ Զեմֆիրան բալիկի ծնունդից տարիներ անց պիտի փոխեր մասնագիտությունը եւ դառնար հատուկ մանկավարժ՝ Աստծո նախախնամությամբ կամ հանգամանքների բերումով: Ինչպես ինքն է ասում. «Ես հայտնվել եմ հեքիաթի մեջ…այո՛, ես դա հեքիաթ եմ համարում»:

Պատճա՞ռը կամ առի՞թը՝ աուտիստիկ սիմպտոմատիկայով բալիկի ծնունդն էր: Այսօր աշխատում է «Արեւ երեխաներ» հասարակական կազմակերպությունում դաունի համախտանիշով երեխաների հետ, իսկ ավելի ճիշտ՝ ապրում իր մասնագիտությամբ, թեւեր առնում «իր ձագուկների» նույնիսկ ամենափոքր ձեռքբերումներով: 

Ինչպիսի՞ն են արեւի մարդիկ
Զեմֆիրան հիացմունքով, ջերմությամբ ու սիրով է պատմում իր ձագուկների մասին. «Իրենք հե՜նց արեւներ են, չափազանց բարի ու մարդամոտ, հավատարիմ, մեկ ժպիտդ կվերադարձնեն հարյուր ժպիտով, սիրում են գրկել, համբուրել: Հիմա, երբ հեռավար ենք աշխատում, իրենք չեն կարողանում գրկել, պաչիկներ անել, իսկ իրենք առանց այդ ջերմության չեն կարողանում ապրել»: Նկատում է՝ եթե մյուս առանձնահատուկ երեխաների հետ դու պիտի մոտավորապես 8 պարապմունք ունենաս, որպեսզի նրանք հասկանան, թե դու ով ես՝ որպես մարդ, արեւների հետ մեկ հանդիպումից հետո դու նրանց կյանքում մնում ես ընդմիշտ: Շնորհակալ լինելու բարձրագույն հատկանիշը նրանց մոտ բնածին է: Ասում է. «Ես ձագուկներ ունեմ, որոնց հետ աշխատել եմ 2-3 անգամ, բայց իրենք ինձ չեն մոռանում»: 

Ներառականությունը՝ խտրական վերաբերմունքի լուծում
««Ներառական» հասկացությունը մեր հասարակությունում դեռ երկար ճանապարհ ունի անցնելու,-մտահոգվում է Զեմֆիրա Եգանյանը, հետո օրինակ բերում,-Ես Բախշյանի անվան թիվ 27 դպրոցում մի սենյակ ունեի, որտեղ երեխաները, անկախ նրանից՝ առանձնահատուկ են, թե՝ ոչ,  միասին խաղում էին: Իրենք այս սենյակում հավասար էին, մրցակցություն չկար, յուրաքանչյուրը խաղում էր իր հնարավորությունների ու երեւակայության սահմանում: Հետո այս սենյակից նրանք, ձեռք ձեռքի բռնած, բարձրանում էին դասարան: Քանի դեռ դպրոցներում չկա նման բան, քանի դեռ մանկապարտեզներում չկա ներառական հոսք, հասարակությանը չես կարող մեղադրել այդ բալիկների նկատմամբ ունեցած խտրական վերաբերմունքի համար: Ես չեմ էլ ուզում քարկոծել մարդկանց, որոնք չգիտեն նույնիսկ՝ ինչի մասին է խոսքը: Ա՜յ, եթե մանկապարտեզի՜ց սկսվեր այդ գործընթացը…չէ՞ որ երեխաները փոքր տարիքում չեն հասկանում՝ ինչ ասել է թերություն, չեն հասկանում, որ ինքը տարբեր է: Իսկ ինչքան մեծանում է երեխան, այնքան սկսում է հասկանալ, որ այո՜, ինքը տարբեր է»: 
 

Եթե տաս, կվերցնես…
Վստահ է՝ բազմաթիվ դեպքերում հենց իրենք՝ ծնողներն իրենց խնդիրներն ունեն ներառման գործընթացում. «Շատ հաճախ նրանք մտածում են, որ բոլորը պարտավոր են իրենց ընկալել: Ես որպես առանձնահատուկ բալիկի ծնող եմ սա ասում. ոչ ոք որեւէ մեկին ոչինչ պարտավոր չէ: Պարզապես մարդիկ պիտի հասկանան, որ այս կյանքը համագործակցություն է: Ամեն ինչ փոխադարձ է. պետք է տաս, որպեսզի վերցնես: Առանձնահատուկ երեխաների մեր շատ ծնողներ մտածում են, որ իրենք պետք է միայն վերցնեն: Բայց այդպես չի լինում: Մի օրինակ բերեմ. դասարանում տարեդարձ են նշում, եւ ծննդյան տորթը դաունի համախտանիշով բալիկը շրջում է հատակին, ինքն էլ չի հասկանում, թե՝ ինչու՝ կա՜մ ուրախությունից, կա՜մ ոգեւորությունից…դա նաեւ մյուս երեխաների տորթն է, չէ՞ որ նրանք էլ երեխա են: Ես չեմ կարող մյուս 35 երեխային ասել, որ դուք դա պետք է ընդունեք: Ո՞ւմ պետք է բացատրեմ, բնականաբար՝ ծնողին: Այսինքն՝ առանձնահատուկ բալիկի ծնողը հարյուր անգամ ավելի զգույշ ու զգոն պիտի լինի, քան՝ մյուս ծնողները: Ես իմ աղջկա սովորելու տարիներին 30 հոգու սպասարկել եմ, որպեսզի իմ աղջիկը որեւէ մեկի սովորելու իրավունքը չխախտի: Արդյունքում գիտե՞ք ինչ եմ ստացել. երբ դասարանից դուրս եմ եկել այդ 30 երեխան ինձանից լավ են իմ աղջկան մամայություն արել: Շատ-շատ բարդ է այդ գործընթացը: Այսինքն՝ մտածել, որ Գոհարին՝ իմ աղջկան, պարտավոր են բոլորը, պարտավոր են ընդունել…չէ՜, պարտավոր չեն, չէ՞ որ իր կողքինն  էլ է երեխա: Ինքը մեղավոր չէ, որ իմ կյանքում այդպես է ստացվել, դա իմ բաժին փորձությունն է: Բայց արդյունքում այսօր  մենք՝ աղջկաս դասարանի հետ, դարձել ենք մեկ ընտանիք»: 

Չհաշտվելու ուժը
«Ես երբեք չեմ հաշտվում, որ իմ երեխան նման չէ մյուսներին: Երբ ինքն ինչ-որ սխալ բան է անում, ես չեմ ընդունում, որ իրեն չպետք է նկատողություն անեմ, որովհետեւ չանել ու ասել՝ դե, հիվանդ երեխա է(տանել չեմ կարողանում այդ արտահայտությունը), սխալ եմ համարում: Ես պայքարում եմ նաեւ իմ հետ համագործակցող ծնողների առաջ՝ ցույց տալով, որ, այո՜, ձեր երեխաները կարող են կարդալ, երգել, նվագել…այնքան, որքան կարողանում են: Հասկանու՞մ եք՝հենց հաշտվեցիր այն մտքի հետ, որ դե, ինքը հիվանդ երեխա է, ուրեմն վե՜րջ, ակնկալիքներ ունենալ պետք չէ: Գիտե՞ք՝ ես ինչքան ուրիշներին օգնում եմ, այնքան իմ աղջկա գործն առաջ է գնում: Բումերանգի օրենքն աշխատում է: Դա իմ առողջ էներգետիկ դաշտի աղբյուրն է, որը ես ինձ հետ տուն եմ բերում: Այսինքն՝ երբ ծնողը բավարարված է իր արած աշխատանքով, այդ տրամադրությունը նա փոխանցում է նաեւ ընտանիքի մյուս անդամներին: Ախր դուք չեք պատկերացնում, թե իրենք ինչքա՜ն լավն են: Ես՝ որպես ծնող-մասնագետ, օրինակ եմ իմ բալիկների ծնողների համար: Երբ իրենք տեսնում են, որ ես աշխատում եմ իմ աղջկա հետ ու արդյունքի հասնում, իրենք էլ են ոգեւորվում ու սկսում աշխատել: Մեր ծնողները շա՜տ լավն են: Հայ մաման մեկ է՝ մնում է հայ մամա»: 

Ծնող-մասնագետը
«Հատուկ մանկավարժն աշխատում է ոչ միայն առանձնահատուկ երեխայի, այլև նրա ծնողի հետ: Այդ աշխատանքը եռանկյան նման է: Ծնողը, մանկավարժն ու երեխան եռանկյան գագաթներն են: Այստեղ պետք է հավասարազոր ու հավասարակշռված աշխատանք»,-նկատում է Զեմֆիրա Եգանյանը: Նրա համոզմամբ՝ առանձնահատուկ երեխայի ընտանիքի կենցաղային պայմաններն ամենակարևորն են: Իր փորձից է ասում՝ եթե առաջին անհրաժեշտության պայմաններն ապահովված են, դու այդ պահից նոր կարող ես աշխատել երեխայի հետ, քանի որ եթե դա չկա, աշխատանքը վալսի նման բան է դառնում. մի քայլ՝ առաջ, երկու քայլ՝ հետ: Այսինքն՝ ծնողը պիտի կարողանա երեխային ապահովել ամենապարզ բաներով՝ մատիտներով, թղթերով, այլ պիտույքներով, որպեսզի մասնագետը կարողանա հանգիստ իր աշխատանքը կատարել: Վստահեցնում է՝ ծնողի մասնակցությունն այս գործընթացին անհրաժեշտություն է. «Ծնողը պիտի վստահի մասնագետին: Այս դեպքում իմ ծնող լինելն ինձ շատ է օգնում, քանի որ ես այդ բոլոր խնդիրներն իմ մաշկի վրա եմ զգում՝ թե՛ կենցաղային, թե՛ մասնագիտական առումներով: Ես զգում եմ, թե որ թելը՝ զգացմունքի, գովեստի, խրախուսանքի, որ պահին ձգեմ, որպեսզի իմ մասնագիտական տիկնիկն աշխատի: Ինչպես դերասանն է, խամաճիկին շարժելով, աշխատում, այնպես էլ մենք ենք աշխատում: Շատ դեպքերում ծնողներին եմ խրախուսում, ապա նոր՝ երեխաներին: Քանի որ հասկանում եմ, որ իմ անուղղակի կապը երեխաների հետ է, ուղղակի կապը՝ ծնողների: Մանկավարժ-երեխա կապող կամուրջը ծնողով է անցնում»: 

Չընդհատվող շղթա
«Ցանկացած մեկն ունի էներգետիկ դաշտ: Պիտի շրջանառություն լինի. Էներգիան երբեք չի անհետանում: Ֆիզիկայի պարզ օրենքն է. մի ձեւից վերածվում է մեկ այլ ձեւի: Նույն կերպ մեր փոխհարաբերություններն են: Այսինքն՝ ես իմ էներգիան շրջանառության մեջ եմ դնում՝ այդ երեխաների շնորհիվ: Մեղմ ասած՝ իրենք ինձ ավելի են պետք, քան ես՝ իրենց: Իսկ իրենց պատկերացմամբ՝ ես եմ իրենց ավելի պետք: Հասել ենք մի վիճակի, երբ առանց իրար չենք կարող, ծնող-երեխա-մանկավարժ շղթայում մենք անընդհատ պիտի փոխազդեցության մեջ գտնվենք: Ես իմ սպառած էներգիան իմ ձագուկներից եմ ստանում: Նրանք իմ փոխանցած էներգիան կրկնապատկած են ինձ վերադարձնում, երբ թեկուզ մի փոքր քայլ են անում դեպի առաջ:
Ես ուզում եմ հավատալ, որ այս մասնագիտությունն ընտրած մարդը վատը լինել չի կարող: Եթե ինքն ընտրել է այս ոլորտը, ուրեմն ինքը հուզական է, զգացմունքային, բարի: Միաժամանակ չափազանց կարեւոր է մասնագիտական հմտությունների ու մարդկային որակների ճիշտ հավասարակշռումը»:

Անահիտ ԳԵւՈՐԳՅԱՆ