Նրանք, ովքեր լռում էին, լեզու են առել․ սա՛ է հեղափոխության նվաճումներից մեկը

Hraparak.am-ի հարցերին պատասխանում է բեմադրիչ Աշոտ Ադամյանը։

-Դուք միշտ աչքի եք ընկել որպես ակտիվ քաղաքացի, մասնակցել եք բոլոր ընդդիմադիր շարժումներին, հանդես եկել իշխանություններին ուղղված քննադատությամբ։ Շատերի համար անսպասելի էր, որ տարիներ առաջ մեկնեցիք ԱՄՆ։ Ի՞նչ փոխեց ԱՄՆ-ն Ձեր կյանքում։

-Նախ ասեմ, որ այդ մեկնելը կապված էր այն բանի հետ, որ ես ընդհանրապես չէի ընդունում նախորդ կառավարության լինելը։ Ինձ վիրավորում էր նույնիսկ, որ այդ կառավարությունն ինձ ներկայացնում է տարբեր երկրներում։ Իմ մեկնելն այդ առումով սպասելի էր, որովհետեւ ես այդ միջավայրում եւ այդ պայմաններում ապրել չէի ուզում։ Ես չեմ լքել երկիրը։ Ես այստեղ էի, երբ տեղի ունեցավ թավշյա հեղափոխությունը, մասնակցում էի, ապրիլից սեպտեմբեր տեսել եմ, թե հեղափոխության մեկնարկին ինչքան շատ բաներ կան անելու։ Որոշ ժամանակ բացակայեցի, վերադարձա ու տեսա, որ շատ-շատ բան է փոխվել։

-Ի՞նչն է փոխվել։

-Նրանք, ովքեր լռում էին, եւ թվում էր, թե լեզու չունեին, լեզու են առել։ Այլ բան է, որ խոսում են տարբեր տրամաչափի եւ ուղեղի տարբեր ունակություններ ունեցող անձինք։ Սա հեղափոխության նվաճումներից մեկն է։ Երկրորդը վերաբերում է սպասելիքներին։ Ես սպասելիքները տեսնում եմ երկու դաշտում․ մեկը էմոցիոնալ-բնազդայինն է, երկրորդը՝ ուղեղային-մտավոր։ Միանգամից ոչինչ չի փոխվում, հատկապես՝ պետության կառուցվածքը, համակարգը եւ այլն։ Կա մեկնարկ՝ փոխել երկիրը եւ դնել այն մարդավայել, ժողովրդավարական սահմանումների եւ  գործնական իրավիճակում։ Եվ սա ակնհայտ է։ 

-Միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպություններն արձանագրում են, որ ժողովրդավարության առումով Հայաստանն առաջընթաց է գրանցել։ Ձեզ գոհացնո՞ւմ են ժողովրդավարացմանը միտված գործընթացները Հայաստանում։

-Սխալ է ասելը, որ գոհացնում են, որովհետեւ իմ երազանքները չեն կարող ինձ գոհացնել կամ չգոհացնել։ Մենք ընդամենը տվել ենք մեկնարկ՝ կառուցելու այն երկիրը, որն ուզում ենք կառուցել։ Հետեւաբար՝ ես այդ հարցին չեմ կարող պատասխանել։ Կարող եմ պատասխանել, որ մենք ճիշտ ուղու վրա ենք եւ պետք է մեծ ջանք ներդնենք, որպեսզի կարողանանք հասնել մեր երազած երկիր հասկացությանը՝ իր բոլոր կառույցներով, համակարգային կառուցվածքով։ 

-Վերջերս տեղի ունեցան կառավարության կառուցվածքային փոփոխությունները, մշակույթի նախարարությունը միավորեցին կրթության, գիտության, սպորտի նախարարությունների հետ։ Որպես մշակույթի գործիչ՝ Դուք զգացե՞լ եք մշակույթի նախարարության գոյությունը Ձեր կյանքում, ի՞նչ է տվել այն Ձեզ։

-Ոչ, բացարձակ։ Այդ իսկ պատճառով էլ ինձ չի մտահոգում այդ կառույցի փլուզվելը, որովհետեւ ես չեմ տեսել այդ կառույցի օգտակարությունը։ Ես անդադար ունեցել եմ ցանկություն, որ մշակույթին վերաբերող կառույցը լինի տրամաբանված։ Եվ ինքը լինի օգտակար, ոչ թե թղթեր մրոտող կազմակերպություն։ Ես բացարձակ չեմ ցավում, որ նախարարությունն այլեւս չի լինելու, լինելու է կրթության եւ գիտության նախարարության կազմում։ Ինձ մտահոգում են գործառույթները, գործառույթների կատարման ընթացքը եւ նպատակը։ 

-Մշակույթի նախկին փոխնախարար Նազենի Ղարիբյանը փորձեց հեղափոխական լուծումներ գտնել, սակայն մշակույթի գործիչների կողմից արժանացավ կոշտ դիմադրության, անհանդուրժողականության։ Ինչո՞վ էր դա, ըստ Ձեզ, պայմանավորված։

-Ես կարծում եմ, որ մշակույթի նախարարությունում տեղի է ունեցել նույնը, ինչ տեղի է ունեցել արդարադատության նախարարությունում, տնտեսության տարբեր ոլորտներում։ Այսինքն՝ նրանք ստացել են ուժգին հարված եւ այդ հարվածից մինչ օրս չեն կարողանում շունչը տեղը բերել։ Խարխլված կառույցներ են, այդ թվում նաեւ՝ մշակույթի նախարարությունը, որի մասին երբ տարբեր մարդկանց հարցնում ենք, լինում են տարընթերցումներ։ Յուրաքանչյուրը մտածում է այն տեսանկյունից, որով ինքը շփվել է այդ կառույցի հետ։ Նրանք, ովքեր համարել  են, որ դա օգտակար կառույց է, նոստալգիկ զգացումներ կապրեն եւ կասեն, որ թող պահպանվի այդ կառույցը։

Նրանք, ովքեր, ինչպես ես, չեն տեսել այդ կառույցի նպատակահարմարությունը, բացարձակ չեն ցավի, որ այն այլեւս չի լինելու։ Նրանք կմտահոգվեն այն բանով, թե ինչ պետք է լինի դրա փոխարեն, որ դուռը թակեն եւ պարզեն՝ կարեւոր հարցերի համար արդյոք ինքն օգտակա՞ր է, թե՞ ոչ։ Տարընթերցումներ եւ տարաձայնություններ կարող են լինել, շատ նորմալ է։ Իմ պահանջն է, թե այդ կառույցի փոխարեն ինչ ենք ստեղծում եւ ինչ խնդիրներով է այն զբաղվելու։ Խնդիրները միանշնակ որոշակի են։ Մենք, լինելով չգիտեմ թե քանի հազար տարվա ժողովուրդ, ունե՞նք արդյոք պահպանելու եւ խրախուսելու բան։ Եթե ունենք, ապա պետք է պահպանենք ու խրախուսենք։ Եթե պետք է շարժվենք առաջ, ապա ինչպե՞ս եւ ի՞նչ ճանապարհներով։ Այս հարցում թիվ 1 օգնականը պետք է լինի մշակույթի վարչությունը  կամ ինչ ուզում եք՝ կոչեք։ Ինձ այդ հարցերի պատասխաններն են հետաքրքրում։ 

-ԱՄՆ-ում ինչպե՞ս են գործում մշակույթի գործիչներին աջակցող կառույցները, նրանց ո՞ր փորձը կցանկանայիք տեղայնացնել Հայաստանում։

-Կարծում եմ, որ ԱՄՆ-ն կայացած երկիր է, այնտեղ չկա մշակույթի նախարարություն։ Այն բոլորովին այլ կառուցվածքային կոնգլոմերատ է, միասնություն, որն ավելի շատ հիմնվում է անհատի ազատության, գործունեության ազատության եւ հարկատուի իրավունքների պաշտպանման սկզբունքի վրա։ Մյուս բոլոր խնդիրները բխում են դրանից։

Մենք ազգային տիպի կառուցվածք ունեցող պետություն ենք։ Մեզ ավելի մոտ են եվրոպական պետությունները, որոնք հիմնվում են ազգային տիպի կառուցվածքի վրա։ Այո՛, մենք ընդունել ենք մարդու իրավունքների պաշտպանությանն ուղղված հռչակագրեր, բայց ԱՄՆ-ի հետ համեմատվելու որեւէ եզր չունենք։ Այնտեղ որքան իրավունք ունի չինացին, նույնքան ունի կորեացին։ Միակ ճնշվածն այնտեղ կարմրամորթն էր, բայց հարյուրամյակների ընթացքում լեզու են գտել։ Մենք կարող ենք որոշ դրական լուծումներ ընդունել կամ չընդունել, բայց համեմատվել չենք կարող։