Վեթթինգի նախագիծ չկա, հայտնի չէ՝ երբ կլինի

Հարցազրույց «Իմ քայլը» խմբակցության ղեկավար Լիլիթ Մակունցի հետ․

- Նիկոլ Փաշինյանն օրերս հայտարարեց հակակոռուպցիոն դատարան ստեղծելու մասին․ ինչի՞ մասին է խոսքը, եւ, առհասարակ՝ ե՞րբ է իրականացվելու իշխանության հայտարարած անցումային արդարադատությունը։

- Հակակոռուպցիոն դատարանի հասցեատերը կառավարությունն է, ԱԺ-ում հարցը չի քննարկվել։ Ինչ վերաբերում է անցումային արդարադատությանը, այն կա մեր օրակարգում, լսումներ են իրականացել, անցումային արդարադատության տարբեր գործիքակազմեր են  ուսումնասիրվում, հանրային լսումների ժամանակ հնչեցվել են տարբեր կարծիքներ, որոնք կհամակարգվեն եւ կամփոփվեն։ Համակարգումը ոչ թե իմ, այլ ԱԺ տիրույթում է։

- Փոխարենը վեթթինգի մասին նախագծի աշխատանքների համակարգումն է, չէ՞, կարծես Ձեր տիրույթում։ Մոտ երկու շաբաթ առաջ Դուք հայտարարեցիք, որ «Վեթթինգի մասին» օրինագծի մշակումը գտնվում է ավարտական փուլում, ամիսներ շարունակ Դուք մշակել եք, եւ կոչ արեցիք Ձեր ընդդիմադիր գործընկերներին՝ առաջարկներով հանդես գալ, ինչին ի պատասխան պարզաբանեցին, թե նախագիծը չեն տեսել, որ իմանան ինչ առաջարկեն։

- Ես չեմ համակարգում, ես նույնպես ակտիվ ներգրավված եմ աշխատանքներում ու պիտի կրկնեմ, որ այն նույնպես կառավարության տիրույթում է, ԱԺ-ն, բնականաբար, ունենալու է այդ գործընթացում կարեւոր դերակատարում, բայց ամբողջ դատական համակարգի բարեփոխման գեներացիան կառավարությունն է անում։ Ես չեմ ասել, որ ամիսներ շարունակ մշակում ենք նախագիծը, ասել եմ, որ անցումային արդարադատության հարցում աշխատանքներ, ուսումնասիրություններ են արվում, եւ այդ աշխատանքների բաղադրիչներից մեկը վեթթինգի գործընթացն է, որը նույնպես  ուսումնասիրվել է, բայց գաղափարների եւ քննարկումների տիրույթում է եղել։ Հիմա ժամանակն է, որպեսզի մենք այդ ուսումնասիրությունները նյութականացնենք եւ դրանց տանք օրինագծի տեսքտ, եւ վերջնականացնելը հենց դրանք նկատի ունեմ, որ պետք է այն թղթին հանձնվի, օրինագծի տեսքով ներկայացվի։ Բոլորովին մի բան է ուսումնասիրություններ անելը, մեկ այլ բան՝ թղթին հանձնելը, երբ դու պետք է հաշվի առնես դրանք իրականացնելու գործիքակազմը, սահմանադրականության խնդիրը պետք է հաշվի առնվի եւ այլն։ Մեր խորհրդարանական գործընկերներին ընդամենը կոչ եմ արել, եւ կարող են ներկայացնել ռիսկերի վերաբերյալ իրենց գնահատականներն ու առաջարկները։

- Իսկ ունե՞ք արդյոք տեսլական, թե վեթթինգի որ տարբերակը պետք է կիրառեք։ Մասնագիտական կարծիքներ են հնչել, որ առանց Սահմանադրությունը փոխելու հնարավոր չէ գործընթացը կյանքի կոչել, քանի որ Սահմանադրությամբ դատավորների գործունեության, պատասխանատվության շրջանակները՝ «լիազորությունների իրականացման կապակցությամբ դատավորի նկատմամբ քրեական հետապնդում կարող է հարուցվել միայն Բարձրագույն դատական խորհրդի համաձայնությամբ»: 

- Դա միանշանակ չէ, տարբեր մոտեցումներ կարելի է կիրառել, եւ հենց հիմա մենք քննարկում ենք, թե այդ մոտեցումներից որն է ավելի նպատակահարմար, որը կբերի դատաիրավական համակարգի բարեփոխում։ Վեթթինգ իրականացնելու տարբերակները մի քանիսն են, որոնց մի մասը ենթադրում է սահմանադրական փոփոխություններ, մյուս մասը չի ենթադրում։ Այս պահին չենք որոշել՝ ինչ ուղղությամբ կգնանք, բայց կախված այն հանգամանքից, թե որ մարմինը կիրականացնի, դրանից էլ կբխի՝ կա՞ արդյոք սահմանադրական փոփոխությունների անհրաժեշտություն։ 

- Եթե Սահմանադրությունը չի փոխվելու, ուրեմն պետք է ԲԴԽ-ն իրականացնի վեթթինգ, կամ էլ կստեղծվի մի կառույց, որը զուտ ձեւական կարգավիճակ կունենա, իրավական հետեւանքներ չի առաջացնի։ Այսինքն՝ ընդամենը դատավորների «վախը բռնող» մի մարմին կստեղծվի։ Հիմա իշխանությանը պե՞տք է, որ իսկապես համակարգ բարեփոխի, թե՞ սպառնաց վեթթինգով, որ որոշ  դատավորներ ինքնակամ զտվեն համակարգից։

- Ես նորից ուզում եմ նշել, որ վերջնական մոտեցում չեմ կարող հնչեցնել, քանի որ դեռ մենք որոշում չունենք, դրանք վերջնականացման փուլում են։ Մի բան է ակնհայտ, որ վեթթինգի գործընթացը պետք է տանել ընդհանուր դատաիրավական բարեփոխումների տիրույթում, ոչ միայն հասարակության վստահության վերականգնման հարց է դրված, այլեւ դատական համակարգում բարեփոխումներ իրականացնելու, թեկուզ դա լինի երկարաժամկետ։

- Իսկ վեթթինգի շրջանակը  լինելու է միայն ունեցվածքի՞, թե՞ մասնագիտական ունակությունների, կայացրած վճիռների  տիրույթում։

- Չեմ կարող հստակ պատասխան տալ, մենք բազմաթիվ մոտեցումները համակարգելու եւ մեկ մոտեցում մշակելու փուլում ենք։ Այս պահին չկա վերջնական մոտեցում։ Իհարկե, մենք ցանկություն ունենք ամենասեղմ ժամկետներում անել գործընթացը, սեղմ ժամկետ ասելով՝ ես, այդուհանդերձ, եթե նկատել եք, չեմ հնչեցնում օր, ամսաթիվ, ամենօրյա աշխատանք պետք է տարվի՝ հնարավորինս շուտ իրականացնելու, բայց դա նաեւ չպետք է լինի որակական հատկանիշի հաշվին։

- Կան տեղեկություններ, որ հաշված դատավորների վերաբերյալ  է իշխանությունը դոսյեներ հավաքել, ու հնարավոր է այդ պատճառով չեղարկվի վեթթինգի գործընթացը, իշխանությունը հետքայլ է արել։

- Մենք ամենեւին հետքայլ չենք արել։ Ես  շարունակում եմ ասել, որ մենք փնտրում ենք այն ուղիները, որով այդ գործընթացն ավելի արդյունավետ կդարձնի, իսկ ռիսկերն էլ նվազագույն կդարձնի։

- Այս գործընթացների ժամանակ հրաժարական ներկայացրեց Արտակ Զեյնալյանը․ «Իմ քայլում» ինչո՞ւ էին դժգոհ նրա աշխատանքից, նախարարի թերացումը ո՞րն էր։

- Նախ ուզում եմ նշել, որ մեծագույն հարգանք ունեմ Արտակ Զեյնալյանի նկատմամբ՝ թե՛ որպես պետական գործչի, թե՛  մասնագետի եւ անձի։ Այն, ինչ տեղի է ունեցել, չպետք է դիտարկել այս կոնտեքստում, հատկապես, որ պարոն Զեյնալյանն իր քայլի դրդապատճառները նշել է։ Մյուս կողմից՝ այո, «Իմ քայլում» հնչել են անհանգստություններ, մտահոգություններ, եւ դա պայմանավորված է եղել դատական համակարգում բարեփոխումներ իրականացնելու կոնտեքստում։

- Ո՞րն է եղել Զեյնալյանի «մեղքը»։

- Ես ավելին չեմ կարող ասել։