Բիժան Նաջդի. Իմ կոճակ-աչքերը

Ես մեծ գլուխ ունեմ: Երեսս տափակ է` առանց այտերի: Աչքերս կոճակներ են: Կանգնել չեմ կարողանում: Ինչ-որ մեկն ինձ պիտի օգնի, որպեսզի քայլեմ, թե չէ կծալվեմ աճուկներիս վրա ու դեմքով կբախվեմ գետնին: Մազերս նման են գորգի ծոպերի: Ինձ դուր է գալիս Ֆաթիի բերանի բույրը: Հենց նրա շնչառության ջերմ հոտի համար եմ ծիծաղեցնում նրան եւ երեսս հպում նրա խինդ ու ծիծաղի ձայնին: 

Երբ Ֆաթին հոր հետ դուրս է գնում, ինձ թողնում է լուսամուտի մոտ` խորշում: Նայելով փողոցին, որտեղ բազմության միջից Ֆաթին ձեռքով է անում թավշե երկնագույն զգեստիս, ես մոռանում եմ ոտք ու ձեռքիս անշարժության մասին: Ասես պատուհանը պարանով կախված է երկնքից, եւ ես ճոճվում եմ շենքերի արանքում` փողոցի այս կողմից այն կողմը գնալով: 

Մի օր էլ ես ցած ընկա հենց նույն պատուհանից: Ինձ հետ էր նաեւ որմնախորշի հայելին: Աղյուսներն էլ էին: Ֆաթիի մայրիկը եւս նետվեց ինձ հետ այն հռնդյունի մեջ, որը ճեղքեց օդը: Ընկա մայթին: Ինձանից քիչ հեռու Ֆաթիի մայրը երկու անգամ շարժեց ոտքերը եւ կոճակ դարձած աչքերը հառեց մարդկանց: Ես, սակայն, նայում էի մինարեթին, որի կանաչ հասակը ձգվում էր մինչեւ երկինք, եւ այնտեղից հնչող աղոթականչը հպվում էր ամպերին: 

Շուրջբոլորս մարդիկ էին վազվզում: Տան բաց դռներից դուրս էր պրծնում ծուխը: Մայթերին տարածվում էր այրված շաքարի հոտը: Ծխի հետեւում վառվում էր արմավենին: Մարդիկ, որոնք շալակել էին մահացածներին եւ հեռանում էին աղոթելով, շատ ավելի խոշոր էին մի քանի րոպե առաջ իմ պատուհանի տակ անցուդարձ անողներից: Նրանց ոտքերի արանքում ես փնտրում էի Ֆաթիի կոշիկներն ու թմբլիկ սրունքները: Մինարեթի հախճաղյուսներն այնքան երկնագույն էին, որ վստահ էի` Ֆաթին աղյուսների տակ ճզմված չի լինի: Ծնոտս դեռ թաց էր (ամեն անգամ, երբ համբուրում էր վիզս, քթի ջուրը լղոզում էր վրաս):

Իջավ երեկոն, բայց Ֆաթիից լուր չեղավ: Հաջորդող օրերին քաղաքը լքողների մեջ չհանդիպեցի ոչ մեկին, որ անցներ կողքովս, եւ նրա շնչառության հոտը  կաթեր ինձ վրա: Հենց քաղաքը դատարկվեց, ես լաց եղա` առանց բացուխուփ անելու աչքերս: 

Կարոտել էի Ֆաթիի մայրիկի կարի մեքենայի չխկչխկոցը: Այն օրը, երբ ես աշխարհ եկա, խոհանոցից տարածվում էր սոխառածի հոտը, եւ վարագույրը, քամուն թիկնած, հասնում էր մինչեւ սենյակի կենտրոնն ու իր ժանեկազարդ երիզով շոյում ինձ: Ես չգիտեի, որ երբեւէ ատամ չեմ ունենա, որ ընկած կմնամ տան բաց դռների մոտ եւ ժամերով, օրերով կնայեմ արմավենու մոխրացած ճյուղերին: Երբեմն տեսնում էի շաբաթներից մեկին, որ սահելով անցնում էր մի փողոցից մյուսը, այնտեղ վերածվում վերջալույսի ու հեռանում: Այդպիսի վերջալույսներից մեկի ժամանակ փողոցի մեջտեղում ընկած խարխուլ մահճակալի տակից` ինձանից մի քանի քայլ հեռու, հայտնվեց մի շուն` ձախ ոտքը վերեւ տնկած: Ոտնաթաթը ճզմված էր: Մոխրագույն հետեւամասը հենեց դիմացիս պատին, փորի վրա պառկեց գետնին, լիզեց թաթի վերքը` ճպռոտած կոպերի տակից նայելով ինձ, եւ նախքան մութն ընկնելը դունչը դրեց թաթերի վրա ու մրափեց: Երբ մթնեց, կրկին պատին հենվեց, բարձրացրեց ձախ ոտքն ու դանդաղ հեռացավ: Ես շատ վախեցա: Մինչեւ լույս խոսեցի ինքս ինձ հետ:

Հետո փողոցների դատարկությունը ձանձրացրեց ինձ: Թեւերս մեկնված էին, եւ երկնագույն զգեստս օրեցօր խամրում էր:

Մի գիշեր էլ ժամերով անձրեւ տեղաց, եւ մարմնիս տակ հողը ցեխ դարձավ: Անձրեւի կաթիլները թափանցեցին երեսիցս ներս: Ջուրը վազում էր տակիցս: Գլուխս ամբողջովին թրջվեց: Նույնիսկ երբ արեւը ծագեց, շատ ուշ չորացա: Մի օր էլ ուժեղ քամի բարձրացավ, թափահարեց թեւս, եւ մի կտոր ստվեր իր հետ տարավ, նետեց մայթին: 

Քիչ-քիչ ծանոթացա շրջակա իրերին: Ասֆալտը քարշ էր գալիս գետնի վրայով եւ խոնարհում իր երկարությունը հրապարակի մոտ: Պատին փակցված թերթի երիտասարդն աչքը չէր կտրում ինձնից: Այնքան էր գլուխս մնացել գետնին կպած, որ կարողանում էի լսել կամրջի տակով հոսող գետի քչքչոցը, նույնիսկ ականջիս հասավ երկաթի` առաջին անգամ ջրի միջով անցնելու ձայնը: 

Որոշ ժամանակ անց տեսա` փողոցի ծայրից երկաթի մեծ կտոր է գալիս: Երկար, խողովակաձեւ քիթ ուներ: Երկաթե ոտքերը կլորավուն էին եւ քերծում էին հողը: Անցավ դեմքիս կողքով: Հետեւից քայլում էր մի խումբ` գլխարկները դույլերի նման ձեռքներին բռնած: Միմյանց հետ չէին խոսում: Միայն երկաթի կտորի վրա նստածն էր գոռգոռում` շուրջը նայելով: Նա Ֆաթիի առոգանությունը չուներ եւ չգիտեր, որ ես ու սեւացած արմավենին նայում ենք իրեն: Հետիոտների հետեւից երկու հոգի բերում էին մի պատգարակ, որի վրա բերանքսիվայր ընկած էր մի մարդ: Նրանք ուղղվեցին դեպի մզկիթի բակը: Պատգարակը դրեցին ջրավազանի մոտ: Գլուխները սուզեցին ջրի մեջ: Թրջվեցին ու զովացան: Պառկեցին հենց այդտեղ: Հետո գնացին` թողնելով պատգարակը: Բերանքսիվայր պառկած մարդը հենց այդպես էլ մնաց: Կարծում եմ` հողի խորքն էր զննում: Ժամանակ առ ժամանակ մտածում եմ, որ նրա հագուստի տակ էլ, ինչպես իմ դեպքում է, չպիտի լինի որեւէ այլ բան` բացի կարի մեքենայի մոտ թափված կտորտանքից: Այն օրը, երբ մարդիկ կրկին կվերադառնան քաղաք, անշուշտ, կվերցնեն նրան ջրավազանի կողքից: Սա պատմում եմ, որ իմանաս` որտեղ եմ ընկած ես: 

Քեզ հետ եմ, Ֆաթի՛:

Պարսկերենից թարգմանությունը՝ Նունե ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆԻ

«Մշակութային Հրապարակ» ամսաթերթ