Էբրահիմ Գոլեստան. Ծառերը

Արծաթագույն սոճու կողքին, թփերի մեջ էր ծիլ տվել: Քանի դեռ ծիլ էր, անտես մնաց թփերի լայն տերեւների տակ: 

Ինչ-որ մեկը ճաշակել ու կերել էր միրգը, կորիզը նետել հենց առվի ափին, չէ՛, ավելի հեռու՝ ջրհորի մոտերքը, եւ ջուրը քաշել էր կորիզը, մինչեւ դաղձերի արանքը հասցրել, հետո կորիզը մտել էր հողի տակ կամ էլ հենց դաղձերի արանքում ճաք տվել, ծլարձակել, արմատակալել:  

Այնուհետ ձյուն մաղեց մեռնող տարվա վրա: 

Հաջորդ գարնանը տնկի էր՝ չորս տերեւով, դիմացել էր ու ոտքի ելել եւ դաղձերի արանքում ու սոճու ճյուղերի հետեւում աճ էր ունեցել: 

Մյուս տարի բողբոջեց: Բողբոջները սոճու ճյուղերի արանքն էին գնացել: Նովրուզի մարտյան օրեր էին, եւ գիշերային սառն օդը ձյունափոշի էր շաղ տվել խոտերի վրա, հետո առավոտյան արեւի տակ ձյուները գոլորշիացան, իսկ քամին սրբեց ու մեղմորեն տարավ թաց հողի ու նորաբաց տերեւների վրա շաղված գոլորշիները: Օդում սփռվել էր սոճու բույրը, եւ շարք-շարք ասեղնատերեւների վրա ջրագնդիկները դողալով՝ գունավորվում էին ու ցոլցլում: Եվ մեկեն բողբոջն էր երեւում: 

Բողբոջները դեռ փակ էին, բայց փակ լինելով՝  ճյուղի կենդանության նշանն էին: Եվ ես տարվում էի տնկիի՝ ծառ լինելու պատկերով: Ծառի ծառ լինելն էր ամբողջ գաղտնիքը, թեեւ ձյունն ու առավոտն ու կանաչն ու գոլորշին, հողն ու քամին ու խեժի բույրը եւ տերեւների վրա լուսակ դարձած ջրագնդիկներն էին ինձ հասցրել դրան: 

Հաջորդ օրերին իրիկունները գալիս էի իմ հարազատի մոտ. հենց որ բողբոջները թափվեցին, ու տերեւները կանաչեցին, ծառը մտավ սոճու արանքը, եւ ճյուղերի կանաչ համախումբը տրվեց արեւին, ժամանակին ու աճմանը:  

Չորրորդ տարվա գարնանը հատիկ տվեց բողբոջը: Ծառը պտղակալեց: Խեժակաթիլների կողքին եւ սոճու բույրի ծալքերում հասունանում էր միրգը: Հուլիս ամսին մրգերը հասան: Հասուն միրգը ծառի վրա՝ հայացք է հարազատ, նյութեղեն մարմին չէ սոսկական: 

Հուլիսյան կեսօր էր, եւ այգին՝ արբունքից արբեցած: Արեւը  բազմել էր տերեւների խավին, անշարժ օդի  ջեռը մեղմվում էր ստվերի թարմությամբ, եւ սոճու ճյուղերի արանքում հասուն միրգը նման էր լապտերի միջի բոցին: Երբ հասած միրգը բերանս դրեցի, ամբողջապես արեւ էր, հող եւ կյանքի բուրմունք: 

Հաջորդ օրերին միրգն էլի ինձ կյանքի համը ճաշակեցրեց. առավոտ կանուխ էր, աստղի վառ նայվածք էր, արեւածագ էր, ազնվասարեկի ձայն էր, ագռավի թիռ էր ամպի երազում, արեւամուտ էր՝ սպասող լռությամբ, առվակի վճիտ կարկաչ էր, առավոտը կարմիր արմատների վրա զեփյուռի պարզ դյութանք էր, երեկոն ուռենու տերեւների արանքում լեռան վրայի ձյուն էր, հեռավոր, շառագունոտ, քամու թեւերին խաղացող պատգամաբեր փետուրի տեսքով եկած վերադարձի հույսով: 

Նոյեմբերին, երբ տերեւները սմքեցին, մի քանի անքաղ մրգեր մնացին սոճու արանքներում:

Դեկտեմբերյան մի երեկո երբ տուն եկա, աչքս ընկավ սոճու մոտ նոր փորած թաց հողաթմբին: Հողաթմբի հետեւում փոս կար եւ այգեպանի բահը: 

Ձայն տվեցի, թե ինչ գործի վրա է: Բարեւեց ու ասաց, որ տեղ է փորում ծառի համար, ի՛մ ծառի համար: Ասաց.

- Երկուսի համար էլ ավելի լավ կլինի, որ  իրարից հեռացնենք. թե՛ նրա համար եւ թե՛ սոճու համար: 

- Հեռացնե՞նք: Արմատը կվերքոտվի:

- Արմատը քնած է, դեկտեմբերին ծառը քնելով քնած է: 

- Քնելն ի՞նչ կապ ունի վերքի հետ: Արմատը արմատ է: Կվերքոտվի: 

- Գարուն գա՝ կդրստվի: 

- Չէ՛, ի՞նչ կարիք կա:  

- Ծառը պետք է աճի: 

- Եթե կորիզն ինքն իր համար լավ տեղ է գտել այս սոճու արանքում, բաց թո՛ղ նրան, հանգի՛ստ թող: Ի՞նչ կարիք կա, որ ծառի աճը մեր ուզածի պես լինի: 

- Նեղ տեղում չի աճի: 

- Մի՞թե աճ, այսինքն՝ միայն ճյուղ ու տերեւ, խոշորություն: Չտեսա՞ր ի՜նչ մրգեր էին: 

- Նեղ տեղում արմատներն իրար կսեղմեն: 

- Արմատները լեզու կգտնեն իրար հետ: Ի՞նչ գործ ունես արմատների հետ: Հողը կհաշտեցնի նրանց: 

- Ճյուղերի համար էլ նեղ կլինի տեղը: 

- Սոճո՛ւ տերեւները կտրիր: 

- Սոճին ափսոս է: 

- Սոճի՜ն... հենց գիտես սոճի՜ն էր միրգ տվել, ծառի՛ շնորհքից էր: Արմատներն ընկերացել են, արմատներն արդեն իրար մեջ են մխրճվել: Ձեռք մի՛ տուր նրանց: Ի՜նչ գիտես՝ արմատները հողի տակ ո՛նց են ընկերացել իրար հետ ու միավորվել: Ձեռք մի՛ տուր: 

- Փոսը հո փորել եմ արդեն: 

- Ի՜նչ անենք, որ փորել ես: Մի՞թե բուն գործը փոս փորելն է: 

- Փոսը փորված է: 

Սառը երեկոյի սառն ու մթամած օդում մթամած էր դեմքը: Կանգնել էր փոսի եզրին ու ձեռքին բռնել բահը եւ սառն էր ու մթամած: Ասացի. 

- Ի՛նչ անենք, որ փորել ես: Ծառերին ձեռք մի՛ տուր: 

Նայեց-նայեց ինձ եւ բահն ուսեց ու հեռացավ: 

Սառն ու խոնավ սեւության մեջ գիշերն էր նստել՝ փոսի վրա, սոճու վրա, ինձ վրա, այն ծառի վրա: Եվ փոսը սեւեռված էր, ինչպես կույր աչքը: 

Հաջորդ օրը կեսօրվա արեւի տակ էլի փոսն էր՝ իր դատարկ հայացքով: Ծառն էր, սոճին էր, ես էի եւ փոսը: Փոսը, հաջորդ օրը, մյուս օրը: Բարձրակոր հողի կողքին փոսը կարծես տուժածի պարտք ու պահանջ ունենար, կարծես սպասելիս լիներ: Այգեպանին կանչեցի, որ հողը ետ լցնի, ծածկի փոսը: 

Երեկո էր, եղանակը մռայլված էր, ցուրտ էր, ուշ: Հետո գիշերվա վրահաս լռության հետ ձյուն տեղաց: Առավոտյան ձյունը նստել էր այգու վրա, չոր ճյուղերի վրա, սոճու ուսերի վրա, հողաթմբի վրա, փոսի ներսը: 

Ձյունը մի քանի շաբաթ մնաց, մի քանի անգամ էլի ձյուն տեղաց: Ձյունը փակեց փոսի միալար հայացքը: Փոսը ձյան տակ էր, եւ սպիտակ ու միապաղաղ ձյունը վարժեցրեց աչքը, եւ աչքը չտեսնելու էր տալիս փոսը: Եվ փոսը դեռ կար նույնությամբ: 

Եվ մենք սպասում էինք աճի, գարնան, բողբոջների, մրգերի հասունացման մեջ լույսի կլանման օրերին:

***    
Մի օր՝ փետրվարի վերջերին, հարեւանի երեխաները եկել էին մեր բակը՝ խաղալու, բան չէր մնացել, ընկնեին փոսը, ձեռքը գցել էին՝ իմ ծառից օգնություն ստանալու: Կոտրեցին իմ ծառը: Երբ հասա, փոքր ոտնահետքեր կային ձյան վրա, իմ ծառի բարալիկ ու նազուկ բունը կոտրված էր, փոսի կողքն ընկած: Եվ փոսն էր, որ վայր էր քաշել: 

Երիտասարդ, կոտրված բնի արմատները մնացել էին հողում, սոճու արմատների արանքում: 

Այգեպանը, որ կանգնած էր, ասաց.

- Վստահ՝ վերքոտվել են սոճու արմատները, սոճին առաջվա սոճին չէ, գնացական է:

***

Իրանցի գրող եւ ռեժիսոր Էբրահիմ Գոլեստանը, միանալով աշխարհի ավելի քան 500 գիտնականների եւ արվեստագետների խաղաղության կոչին, պահանջել է Արցախի եւ Հայաստանի հանրապետությունների դեմ ծավալված պատերազմի կանգնեցում եւ զինադադարի անհապաղ հաստատում:

Պարսկերենից թարգմանությունը՝ Էմիկ ԱԼԵՔՍԱՆԴՐԻԻ 

«Մշակութային Հրապարակ» ամսաթերթ