ՀՀ կառավարությանը քաջալերում ենք՝ խորհրդակցել Հայաստանի աշխույժ քաղաքացիական սեկտորի հետ

Քանի որ համավարակը թույլ չի տալիս կենդանի հանդիպումներ ունենալ եւ հարցազրույց վարել, դիմեցի ԱՄՆ դեսպանատուն` դեսպան Լին Թրեյսիից գրավոր հարցազրույցի խնդրանքով: Հարցերն ուղարկեցի եւ անցյալ շաբաթվա վերջում` ուրբաթ օրը, ստացա պատասխանները: Իհարկե, դժվար է պատկերացնել, թե որեւէ դեսպան երբեւէ կնստի եւ անձամբ հարցազրույցի պատասխաններ կշարադրի, երբ դեսպանատներում դրա համար տասնյակ աշխատակիցներ կան: Արդյունքում գրավոր հարցազրույցը օբյեկտիվորեն քիչ ընդհանրություն է ունենում բանավոր հարցազրույցների հետ եւ նմանվում է ավելի շատ հարցերին ի պատասխան տրվող դեսպանատան հայտարարություններին: Այնպես որ, արժանին մատուցենք ԱՄՆ դեսպանատան անկեղծությանն ու ճկունությանը, որ գրել էին, թե «պատասխանները կարող եմ վերագրել Երեւանում ԱՄՆ դեսպանատանը»: Վերջնահաշվում այդպես էլ ստացվեց՝ ԱՄՆ դեսպանատան պատասխանները մեր հարցերին: 

- Դեսպան Միլսը 2018-ի ամռանը Հայաստանում իր դիվանագիտական առաքելության ավարտին տված հարցազրույցում՝ «Կարո՞ղ է Փաշինյանը Մանդելա դառնալ» հարցին տվել էր փայլուն պատասխան, որը չեմ մոռանում: Ասել էր․ «Ժամանակը ցույց կտա` Փաշինյանը Մանդելա՞ կդառնա, թե՞ Մուգաբի»: Մոտ 2 տարի է անցել, խնդրում եմ Ձեր գնահատականը` որքա՞ն հեռու կամ մոտ է կանգնած Փաշինյանը Մանդելային կամ Մուգաբիին: 

- Դեսպանատունը քաջալերված է Հայաստանում վերջին 2 տարիների առաջընթացի դրսեւորումներից տարբեր ոլորտներում, ներառյալ` ընտրությունների բարեփոխման, աշխատանքային ռեֆորմի, ոստիկանական բարեփոխումների, տեղական ինքնակառավարման, կոռուպցիայի դեմ պայքարի եւ այլն: Մենք հպարտ ենք, որ աջակցել ենք կառավարությանը այս բարեփոխումներից շատերն առաջ տանելու հարցում: Մենք նաեւ գոհ ենք, որ Հայաստանի էական ժողովրդավարական աճը ճանաչման է արժանացել V-dem նախագծի 2020 Ազատական ժողովրդավարության ցուցիչում (V-dem Project 2020 Liberal democracy index), որտեղ Հայաստանը գրանցել է երկրորդ ամենամեծ աճն աշխարհում: Freedom House-ի Անցումային երկրներ 2020 զեկույցում (2020 Nations in Trnasit Report) Հայաստանը հասել է ամենամեծ բարելավմանը 2 տարվա ընթացքում, որպիսին որեւէ երկիր ունեցել է այդ զեկույցի պատմության մեջ: 

- Որքան ես հիշում եմ՝ 2018-ին օխլոկրատիկ եղանակով իշխանության գալուց առայսօր ԱՄՆ-ն երբեւէ չի ողջունել Փաշինյանին որեւէ համարժեք մակարդակում․ ո՛չ նախագահը, ո՛չ փոխնախագահը, ո՛չ պետքարտուղարը նրան առանձնակի ուշադրության չեն արժանացրել, նրա հետ չեն հանդիպել, գեթ բառ չեն փոխանակել: Որքանո՞վ է անդրադառնում Փաշինյանին այս ակներեւաբար չընդունելը, չասենք` անտեսելը, Հայաստան-ԱՄՆ հարաբերությունների վրա, եւ իրավիճակի բարելավման ի՞նչ սպասումներ կան: 

- Հայաստանին մեր աջակցությունը դրսեւորվում է բազմաթիվ ոլորտներում, ներառյալ` ժողովրդավարական հաստատությունների կայացումը, կոռուպցիայի դեմ պայքարը, ներառական տնտեսական զարգացման խթանումը եւ միջազգային անվտանգության ապահովումն ու տարածաշրջանային հակամարտությունների հանգուցալուծումը: Մենք նաեւ հետեւողականորեն աշխատում ենք ամրապնդել ԱՄՆ-Հայաստան կապերը` խարսխված արժեքների վրա, որ երկուստեք կիսում ենք: 
2019-ի մայիսին ԱՄՆ-ն եւ Հայաստանը երկկողմ հարաբերությունների ամրապնդման նոր ռազմավարական երկխոսություն ձեռնարկեցին: Անցյալ տարի մենք բարձրաստիճան պատվիրակություն հյուրընկալեցինք՝ նոր ռազմավարական երկխոսության ձեւաչափի հանդիսավոր բացման նիստի առիթով: Այդ ժամանակից մենք ցուցաբերվող երկկողմ աջակցությունը մեծացրել ենք 45%-ով, ինչպես նաեւ ընդլայնել ենք մեր համագործակցությունն ասպարեզներում, որոնք նպաստում են կոռուպցիայի դեմ պայքարի, արդարադատության համակարգի ամրապնդման, առեւտրի խթանման ու տնտեսական աճի հանգուցային բարեփոխումներին: Մենք ունենք ամուր գործընկերություն եւ միանգամայն լավատես ենք ԱՄՆ-Հայաստան հարաբերությունների ընթացքի առնչությամբ: 

- Ներկա ահագնացող խառնաշփոթի մեջ, երբ Փաշինյանը հարձակվում է իր քաղաքական ընդդիմախոսների վրա ե՛ւ խորհրդարանում, ե՛ւ դրանից դուրս, կիրառելով բանավոր վիրավորանքից մինչեւ առցանց ոտնձգություն ու քրեական հետապնդում, ըստ Ձեզ՝ նման բռնապետական հավակնությունների ծավալումը միջազգային հանրությունը մինչեւ որտե՞ղ կարող է հանդուրժել: Եթե այս միտումը հասնի ժողովրդավարության, օրենքի գերակայության, Հայաստանի միջազգային պարտավորությունների ոտնահարման, ապա Փաշինյանն ի՞նչ հակադարձման կարող է արժանանալ միջազգային հարթությունում: 

- Դեսպանատունը Հայաստանի ներկա քաղաքական մթնոլորտն այսկերպ չի բնութագրում, հետեւաբար, այս հարցի առնչությամբ հետագա մեկնաբանություն չունի: 

- Վստահ եմ՝ Դուք տեղյակ եք եւ հետեւում եք արդեն 1 տարի ձգվող խորը դիմակայությանը Փաշինյանի եւ ՀՀ ՍԴ-ի միջեւ: Փաշինյանը փորձում է վերահսկողություն հաստատել Հայաստանի դատական իշխանության նկատմամբ, ինչը կարող է լիովին խաթարել իշխանության ճյուղերի հավասարակշռությունը երկրում: Խնդրում եմ Ձեր գնահատականը ՍԴ-ի շուրջ ստեղծված իրավիճակին եւ այն հանգուցալուծելու գործում միջազգային ներգրավման հնարավորությանը՝ ի դեմս ԵԽ-ի, ԵԱՀԿ-ի եւ այլն:

- Մենք աջակցում ենք Հայաստանի կառավարության ջանքերին` համապատասխանելու հայաստանցիների սպասումներին, որոնք կոչ են արել վերջ դնել կոռուպցիային, ունենալ թափանցիկության, հաշվետվողականության, արդյունավետության վրա հիմնված արդարադատության ոլորտ եւ նվիրվածություն մարդու իրավունքներին: Հայաստանցիները հստակեցրել են, որ աջակցում են այս սկզբունքների իրագործմանն ուղղված բարեփոխումներին եւ վստահելի դատական համակարգի կայացմանը: Մենք կառավարությանը քաջալերում ենք՝ այդ նպատակներին հետամուտ լինել Հայաստանի Սահմանադրությանը համահունչ կերպով, նաեւ խորհրդակցել Հայաստանի աշխույժ քաղաքացիական սեկտորի հետ: 
Միացյալ Նահանգները մնում են հաստատապես հավատարիմ օրենքի գերակայության եւ կոռուպցիայի դեմ պայքարի հզորացման ջանքերին եւ կշարունակեն աշխատել մեր հայաստանցի գործընկերների հետ թափանցիկ, հաշվետու եւ արդյունավետ հաստատությունների կայացում ապահովելու ուղղությամբ: 

- Վերջին հարցը․ 2016-ի նախագահական ընտրությունների նախաշեմին Պետդեպարտամենտի FPC-ի հրավերով ես ԱՄՆ-ում էի: Հաստատությունը, որ ինձ վրա ամենից մեծ տպավորությունը գործեց ԱՄՆ-ում, եւ որի մասին գրեցի վերադառնալուց հետո, Ձեր ընտրությունների քվեարկության համակարգն էր` իր առցանց եւ փոստային քվեարկության խելացի մեխանիզմներով: Հնարավոր չէ՞ արդյոք USAID-ի կամ ԱՄՆ օգնության որեւէ խողովակով այդ առցանց եւ փոստային քվեարկության մեխանիզմները ներկայացնել համապատասխան հայաստանյան մարմիններին` ԿԸՀ, ԱԺ եւ այլն, որպեսզի դրանք ուսումնասիրվեն, տեղայնացվեն եւ ներդրվեն Հայաստանում: Ես երկյուղում եմ, որ Փաշինյանն այնպիսի խառնակություն է ստեղծել երկրում` COVID-19-ի դեմ պայքարի տապալումից մինչեւ մնացյալ հարցեր, որ իր վաղ, թե ուշ հեռացումն իշխանությունից կարող է դառնալ անխուսափելի, մինչդեռ սովորական քվեատուփով ընտրությունները վտանգված են հավաքների համար COVID-19-ի ներկայացրած սպառնալիքների պատճառով:

- Մենք կշարունակենք սատարել ազատ, արդար եւ թափանցիկ ընտրական գործընթացներին Հայաստանում: USAID-ն IFES-ի միջոցով (International Foundation for Electoral Systems, Միջազգային ընտրական համակարգերի հիմնադրամ) շարունակում է աջակցել Հայաստանի ջանքերին` իր ընտրական համակարգը բարեփոխելու եւ ընտրական հաստատությունները հզորացնելու ուղղությամբ: USAID-ն նաեւ համագործակցում է ԿԸՀ-ի հետ հաշմանդամություն, անկարողություն ունեցող անձանց համար ընտրական գործընթացն ավելի մատչելի դարձնելու նպատակով: 

ՀԳ. Ընթերցողի համար պարզաբանենք․ Նելսոն Մանդելա - Հարավաֆրիկյան Հանրապետությունում ապարտեիդի դեմ պայքարի առաջնորդ, ով ապարտեիդի ավարտից հետո ընտրվել է ՀԱՀ նախագահ եւ պաշտոնավարել 1994-99թթ․: 

Ռոբերտ Մուգաբի- 1960-70-ականներին Աֆրիկայում գաղութատիրության դեմ պայքարի առաջամարտիկ, ով Զիմբաբվեում 1980-ից ստանձնել է իշխանությունը եւ հետզհետե դարձել երկրագնդի ամենավայրագ բռնապետերից մեկը։ Իշխանությունից հեռացվել է 2017-ին: 

V-dem Project – 2009-ին Շվեդիայի Գոթենբուրգի համալսարանում հիմնադրված հետազոտական նախաձեռնություն է, որ առաջին դրամաշնորհը ստացել է Շվեդիայի կառավարությունից 2010-ին: Ներկայում ֆինանսավորում է ի թիվս այլոց Ջորջ Սորոսի OSF-ի` Բաց հասարակության հիմնադրամի կողմից:

Nations in Transition – Freedom House միջազգային ոչ-կառավարաակն կազմակերպության շուրջ տաս տարի առաջ հիմնված նախաձեռնություն է, որ 2009-ից ի վեր զեկույցներ է հրապարակում Արեւելյան Եվրոպայում եւ Եվրասիայում գտնվող 29 ետ-կոմունիստական երկրների մասին` նախկին Հարավսլավիայից մինչեւ Տաջիկստան, Ուզբեկստան։